KS. DR JANUSZ KUMALA - APOSTOŁ NIEPOKALANEJ (Ojciec Kazimierz Wyszyński).pdf - Bł. Ojciec Stanisław Papczyński - Nag442

KS. DR JANUSZ KUMALA

APOSTOŁ NIEPOKALANEJ

(Ojciec Kazimierz Wyszyński)

J ANUSZ K UMALA MIC

A POSTOŁ N IEPOKALANEJ

[ K S . DR J ANUSZ K UMALA MIC , mariolog; dyrektor Centrum Formacji Maryjnej w Licheniu; redaktor naczelny

kwartalnika „Salvatoris Mater”; członek Polskiego Towarzystwa Mariologicznego i Papieskiej Międzynarodowej

Akademii Maryjnej; przewodniczący Instytutu Historii i Duchowości Mariańskiej w Rzymie; przewodniczący

Generalnej Komisji Charyzmatu MIC; radny prowincjalny; autor wielu artykułów i opracowań z zakresu mariologii.

Niniejszy artykuł ukazał się w: tegoŜ (red.), Powołanie i misja. Sługa Bo Ŝ y o. Kazimierz Wyszy ń ski (1700-1755) , Licheń

2005, s. 76-95.]

Zachowajcie wasz charakter maryjny w jego pierwotnej ś wie Ŝ o ś ci, b ą d ź cie wierni waszemu

pi ę knemu posłannictwu. Dopóki b ę dziecie umieli kształtowa ć si ę według wzoru i poucze ń Tej, która

jest ideałem i podpor ą wszelkiego rodzaju Ŝ ycia po ś wi ę conego Bogu i Ŝ ycia apostolskiego, tak

długo w waszym Instytucie z pewno ś ci ą ; nie wyschnie owo ź ródło po ś wi ę cenia i oddania, zapału i

Ŝ ycia wewn ę trznego, które przyniosło Ko ś ciołowi tak obfite owoce 1 .

Kryterium wierności mariańskiemu charyzmatowi Ŝycia zakonnego wyznacza kształt

obecności Matki BoŜej w Ŝyciu duchowym i apostolskim. Maryjne oblicze powołania mariańskiego

zostało określone w charyzmacie, który rozpoznał i przyjął Sługa BoŜy o. Stanisław Papczyński,

załoŜyciel marianów (1631-1701) 2 . Zostało ono wyraźnie naznaczone ideą naśladowania Maryi

jako najistotniejszym elementem poboŜności i duchowości maryjnej. Misterium inspirującym

mariański styl Ŝycia winna być tajemnica Niepokalanego Poczęcia.

O. Kazimierz Wyszyński (1700-1755) przyjął ów dar mariańskiego powołania i realizował

go w duchu Ojca ZałoŜyciela. Co wi ę cej, całe jego Ŝ ycie ś wiadczy o tym, jak dla osi ą gni ę cia

ś wi ę to ś ci prawdziwie jest skuteczna owa „maryjna” droga. Sługa Bo Ŝ y jest tej drogi ś wietlanym

„wzorem dla wiernych w mowie, w obej ś ciu, w miło ś ci, w wierze, w czysto ś ci” (1 Tm 4, 12) 3 .

Przyjrzyjmy się owej maryjnej drodze o. Kazimierza, człowieka, który bez reszty umiłował

Chrystusa i słuŜył Mu na wzór Maryi, SłuŜebnicy Pańskiej.

1. Geneza pobo Ŝ no ś ci maryjnej

Pierwszym czynnikiem, który miał wpływ na kształtowanie się poboŜności maryjnej o.

Kazimierza było jego środowisko rodzinne. Pochodził z rodziny szlacheckiej, która Ŝyła szlachetnie

i wzorowo 4 i była na wskro ś katolicka 5 , miał prawdziwie pobo Ŝ nych rodziców 6 . W domu

znajdowało się oratorium, w którym była sprawowana Msza święta 7 . Nie znaczy to jednak, Ŝe o.

Kazimierz nie doświadczał trudności i cierpień, zwłaszcza duchowych, ze strony najbliŜszych. Jego

ojciec, Jan Kazimierz, był bowiem człowiekiem surowym, który stawiał wysokie wymagania

swoim synom. Dotyczyło to przede wszystkim postępów w nauce. Franciszek nie radził sobie w

szkole, przez co – jak wspomina jego brat Michał – w nienawi ś ci był u ojca swego, podlejszy od

słu Ŝą cych chłopców 8 . Stąd teŜ Franciszek bardzo boleśnie przeŜywał brak miłości ojca, doznawane

upokorzenia i kary. Z dziecięcą wraŜliwością zwracał się zatem do matki, w której znajdował

oparcie i pociechę w trudnościach. To ona mówiła mu o Bogu, uczyła go modlitwy i prowadziła do

kościoła. Miła i łagodnego usposobienia, bardzo pozytywnie oddziaływała na wraŜliwą psychikę

dziecka. Taka jej postawa na pewno miała wpływ na stosunek Franciszka do Matki BoŜej, którą

obdarzył synowską miłością i ufnością.

Religijność rodziny Wyszyńskich w zasadzie nie róŜniła się od przeciętnej religijności

ówczesnych dobrych rodzin polskich. Nie obca im była równieŜ poboŜność maryjna, która często

wyraŜała się w fundowaniu obrazów, kościołów czy klasztorów ku czci Matki BoŜej. Podobnie teŜ

uczyniła prawdopodobnie rodzina Wyszyńskich, fundując obraz Matki BoŜej dla kościoła

parafialnego w Jeziorze Wielkiej, uwaŜany dzisiaj za łaskami słynący 9 .

Istotny wpływ na maryjność Franciszka miało wychowanie w szkołach prowadzonych przez

księŜy pijarów w Górze i w Warszawie 10 . Wychowankowie pijarów byli zobowiązani do

codziennego uczestnictwa we Mszy św., śpiewu Godzinek o Niepokalanym Poczęciu NMP, w

kaŜdą sobotę śpiewu litanii do NMP. Franciszek wyróŜniał się gorliwością w spełnianiu wszystkich

zalecanych praktyk i szczególną poboŜnością, o czym zaświadczył jego szkolny kolega, Wojciech

Magnuszewski: Franciszek oddawał si ę z nami nauce, pierwszy ze wszystkich zwykł rozpoczyna ć

nabo Ŝ e ń stwo litanijne, ś piewał pie ś ni podczas Mszy ś w. czy spotka ń pobo Ŝ nych, nigdy nie kl ę czał w

ławce, lecz przed ołtarzem Naj ś wi ę tszej Maryi Panny [...]. Miał szczególne nabo Ŝ e ń stwo do

Chrystusa Pana i do Jego Naj ś wi ę tszej Maryi Panny Matki. Codziennie o godzinie szóstej

uczestniczył we Mszy ś w. [...]. Cz ę sto sp ę dzał czas samotnie na rozmy ś laniu. Odmawiał modlitwy,

ró Ŝ ne litanie, koronk ę , Godzinki o Niepokalanym Pocz ę ciu Naj ś wi ę tszej Maryi Panny i nawet

podczas rekreacji zach ę cał do tych praktyk innych uczniów 11 .

Maryjność o. Kazimierza naleŜy teŜ widzieć w kontekście ówczesnej polskiej poboŜności

maryjnej, w której wzrastał i z którą się spotkał juŜ jako marianin.

Początek wieku XVIII kończy okres rozkwitu mariologii polskiej, w którym kwitła

twórczość poświęcona Matce BoŜej. Wiele mówiło się i pisało o Niepokalanym Poczęciu,

Wniebowzięciu, pośrednictwie Maryi oraz Jej duchowym macierzyństwie 12 . Najwybitniejszym

przedstawicielem tego „złotego” okresu był dominikanin, o. Justyn Zapartowicz (1590-1670),

twórca pierwszej w Polsce syntezy mariologii 13 .

Najbardziej rozpowszechnioną formą kultu maryjnego w tym czasie jest oddawanie się w

niewolę NMP. W polskiej poboŜności znane było juŜ w XVII w., 40 lat przed urodzeniem św.

Ludwika Grigniona de Montfort (1673-1716). Wprowadził je ks. Franciszek Fenicki SJ (1592-

1652), który w 1632 r. opublikował ksiąŜkę „Mariae mancipium”, zaś uzupełnił ją i wydał w języku

polskim inny jezuita, ks. Jan Chomętowski (1597-1641). NaboŜeństwo, promujące słuŜbę Maryi i

miłość ku Niej, rozwijali w XVII takŜe inni jezuici (DruŜbicki, Nieliski, Morawski) 14 .

WaŜnym wydarzeniem dla rozwoju kultu maryjnego w Polsce XVIII w. była koronacja

obrazu Matki BoŜej Jasnogórskiej w 1717 r., która oŜywiła praktykę oddawania się w niewolę

Maryi oraz kult jasnogórskiego obrazu w jego wielu kopiach. Wzrosła teŜ liczba pielgrzymek na

Jasną Górę, która powoli staje się centralnym sanktuarium w Królestwie Polskim. Stale

zachowywano w pamięci cud obrony klasztoru jasnogórskiego w 1655 r. oraz śluby Jana

Kazimierza w 1656 r., który ogłosił Matkę BoŜą Królową Korony Polskiej 15 .

O. Wyszyński dostrzega ów maryjny aspekt polskiej poboŜności i w ten sposób go

charakteryzuje: Naród Polski został przez Boga obdarzony wielk ą miło ś ci ą i nabo Ŝ e ń stwem do

Naj ś wi ę tszej Maryi Panny. Wydaje si ę , Ŝ e jest to cecha najbardziej charakterystyczna,

najszlachetniejsza i niemal wrodzona w ś ród wielu innych przymiotów Królestwa Polskiego.

Dostrzega to cały ś wiat i uznaj ą go prawie wszystkie o ś cienne narody. Przejawem tego

nabo Ŝ e ń stwa jest uznanie i wzywanie Maryi jako Królowej Korony Polskiej.

Niejednokrotnie waleczni kawalerowie rycerstwa polskiego m ęŜ nie walczyli w obronie Jej

czci z nieprzyjaciółmi Jej ś wi ę tego Imienia, a nie Ŝ ałuj ą c własnego Ŝ ycia, obficie przelewali krew

na polach bitew i cz ę sto z tych walk wychodzili zwyci ę sko.

Wszyscy natomiast ludzie wierz ą cy, m ęŜ czy ź ni i kobiety, głosz ą nieustannie Jej chwał ę w

modlitwach, hymnach i pie ś niach oraz wzywaj ą w swoich potrzebach Jej wstawiennictwa u Boga,

polegaj ą c na Jej najskuteczniejszej pomocy i obronie 16 .

W pierwszej połowie XVIII w. poziom prac teologicznych ulega spłyceniu, gdyŜ czasy

saskie nie sprzyjają rozwojowi teologii. Zaczyna dominować literatura dewocyjna. Tematy maryjne

były poruszane najczęściej na ambonie, i to w formie panegiryków. Szeroko korzystano z literatury

mariologicznej obcych autorów 17 . Natomiast z polskich autorów; którzy wnosili jakąś oryginalną

myśl, moŜna wymieć przede wszystkim ks. Adriana Miaskowskiego (1657-1737) i Antoniego

Węgrzynowicza OFM (1658-1721) 18 .

2. Droga na ś ladowania Maryi

W czasach o. Kazimierza dominującą formą poboŜności maryjnej było „niewolnictwo

maryjne”, czyli praktyka oddawania się Maryi w niewolę. Polegała ona na uznaniu siebie i całego

Ŝycia doczesnego za własność Maryi i uznaniu Jej za Panią, Matkę i Orędowniczkę 19 . Niewolnik

Maryi był zobowiązany do oddawania Jej czci przez szereg praktyk poboŜnych.

O. Wyszyński, który uwaŜał się za niegodnego niewolnika Matki Najświętszej 20 , na pewno

spotkał się z naboŜeństwem „maryjnego niewolnictwa”. Opisując róŜne formy kultu maryjnego

wskazuje na tych czcicieli Maryi, którzy ze wzgl ę du na miło ść ku Niej 21 noszą róŜaniec, szkaplerz,

medalik czy obrazek jako znaki przynale Ŝ no ś ci do swej Pani i Królowej . Są teŜ tacy, którzy oddają

się Maryi na wieczną słuŜbę w zakonach pod Jej wezwaniem 22 .

W duchu oddania siebie Maryi o. Kazimierz modlił się tymi słowami: Naj ś wi ę tsza Maryjo

Dziewico, nieba Królowo, Pani ś wiata i Dziewico Niepokalana, zachowana od wszelkiej zmazy

pierworodnej i aktualnej, przyjmij to moje postanowienie. Ty jeste ś i pozosta ń moj ą najmilsz ą

Matk ą , godn ą ustawicznego miłowania i wysławiania, abym był Twym szczególnym synem. Oka Ŝ si ę

Matk ą , o łaskawa, o pobo Ŝ na, o słodka Panno Maryjo! 23 .

Przyglądając się Ŝyciu i pismom o. Kazimierza moŜna zapytać o sposób przeŜywania,

interpretowania tej formy poboŜności. W pierwszym momencie moŜna ulec wraŜeniu, Ŝe praktyka

„niewolnictwa maryjnego” w ogóle go nie interesowała, gdyŜ koncentrował się na innej formie czci

Maryi – naśladowaniu Jej cnót. Czy rzeczywiście jednak jest to zwyczajnie „inna” forma

poboŜności maryjnej, która raczej nie koresponduje z „maryjnym niewolnictwem”? OtóŜ

zauwaŜamy, Ŝe o. Kazimierz dobrze znał róŜne praktyki poboŜne ku uczczeniu Matki BoŜej, ale był

przekonany, iŜ one nie wystarczają, bo nie stanowią o prawdziwym kulcie maryjnym, który winien

charakteryzować „niewolnika”, „sługę” Maryi. Nie odrzucał „maryjnego niewolnictwa”, ale chciał,

by je realizować w sposób właściwy, głębszy, bardziej ewangeliczny. Stąd teŜ szukał ksiąŜki, która

byłaby najlepszą pomocą dla wszystkich czcicieli Maryi ucząc ich prawdziwego kultu dla

Bogarodzicy Dziewicy 24 . Znalazłszy dzieło jezuity, Franciszka Ariasa (1533-1605), zatytułowane

„De Virgo imitanda sive de Imitatione Mariae Virginis” 25 , postanowił je przetłumaczyć i

przedłoŜyć czytelnikom 26 , aby mogli przygl ą da ć si ę Najchwalebniejszej Dziewicy, słu Ŝ y ć Jej i J ą

na ś ladowa ć 27 . Te trzy zadania – poznawanie, słuŜba i naśladowanie – stanowią o autentycznym

„niewolnictwie maryjnym”, które wyraŜa głębokie pragnienie słuŜenia Bogu na wzór Maryi. Kult

naśladowania Maryi jest wpisany w teologiczny fundament praktyki maryjnego niewolnictwa 28 . O.

Kazimierz akceptuje róŜne praktyki poboŜne ku czci Maryi i nie radzi ich porzucać, ale wskazuje na

na ś ladowanie Jej cnót jako lepsz ą cz ą stk ę i najdoskonalszy wyraz prawdziwego nabo Ŝ e ń stwa do

Naj ś wi ę tszej Maryi Panny 29 .

W jaki sposób o. Kazimierz uzasadnia taki styl poboŜności? NaleŜy pamiętać, Ŝe w

ówczesnej literaturze maryjnej nie był on zbyt często omawiany. W pracach większości polskich

autorów przełomu XVII/XVIII wieku było niewiele miejsca dla ukazania Maryi jako wzoru cnót, a

jeśli to juŜ czyniono, to omawiano je w kontekście nadzwyczajnej świętości Maryi, lecz nie

wspominano o tym, Ŝe mają one być wzorem do naśladowania dla chrześcijan. Więcej uwagi

sprawie naśladowania Maryi poświęcają w tym okresie tylko niektórzy autorzy, jak np. Antoni

Węgrzynowicz czy Franciszek Balicki. W kaŜdym razie raczej nie zagłębiają się w teologiczne

uzasadnianie konieczności czy potrzeby naśladowania Maryi 30 .

Dla o. Kazimierza naśladowanie Maryi to sprawa wierności Chrystusowi. Taki styl

poboŜności maryjnej ma zatem przede wszystkim fundament chrystologiczny. Prawdziwe Ŝycie

chrześcijańskie polega bowiem nie tylko na poznawaniu Chrystusa i mówieniu o Nim, ale nade

wszystko na naśladowaniu Jego Ŝycia. Nie po to bowiem przyszedł On na ś wiat – wyjaśnia o.

Kazimierz – by Go słuchano, ogl ą dano i czytano o Nim w Ewangelii, ale przede wszystkim po to,

aby Go na ś ladowano 31 . O. Kazimierz opiera swoje przekonanie na słowach Jezusa: Je ś li kto chce

pój ść za Mn ą , niech si ę zaprze samego siebie, niech we ź mie krzy Ŝ swój i niech mnie na ś laduje (Mt

16, 24; por. 1 J 2, 6: Kto twierdzi, Ŝ e w Nim [Chrystusie] trwa, powinien równie Ŝ sam post ę powa ć

tak, jak On post ę pował ). Byśmy to mogli czynić – uwaŜa nasz Sługa BoŜy – Chrystus zostawił nam

pierwszy i najdoskonalszy przykład na ś ladowania swego Ŝ ycia w Maryi [...]. Ona to – najbardziej

ś wiadoma dróg Chrystusa – przez ś wi ę te cnoty swoje pokazuje nam najpewniejszy sposób

na ś ladowania Pana 32 .

W tym chrystologicznym kontekście praktyki naśladowania Maryi o. Kazimierz odpiera

zarzuty tych, którzy uwaŜają, Ŝe nie wypada na ś ladowa ć Maryi, bo jedynym wzorem post ę powania

ma by ć dla nas sam Chrystus Pan 33 . OtóŜ chrześcijanie są wezwani, aby naśladować nie tylko

Maryję, ale takŜe apostołów, o czym zaświadcza św. Paweł w wielu miejscach swoich listów (1 Kor

4, 16; 11, 1; Flp 3, 17; 1 Tes 1, 6; Hbr 6, 12). Według o. Kazimierza winniśmy ich naśladować z tej

racji, Ŝe oni na ś ladowali Chrystusa 34 , a zatem – konkluduje Sługa BoŜy – dlaczego nie mieliby ś my

na ś ladowa ć Naj ś wi ę tszej Maryi Panny, która była najbli Ŝ sza Chrystusowi i najbardziej

wtajemniczona w drogi Jego Ŝ ycia 35 .

Droga naśladowania Maryi wiąŜe się z naszym zbawieniem. O. Kazimierz zachęcając do tej

praktyki poboŜności maryjnej widzi ją teŜ w kontekście soteriologicznym. Dzięki naśladowaniu

ewangelicznych cnót Maryi wierni znajdują się na drodze do zbawienia, co więcej: nie mog ą nigdy

zej ść z drogi zbawienia, gdy Ŝ otrzymaj ą ratunek i pomoc od swej Pani 36 . Jej cnoty, praktykowane

przez czcicieli Maryi, okazują się skuteczniej wiod ą ce ku zbawieniu 37 . O. Kazimierz przekonuje, Ŝe

cho ć by kto ś był najbardziej wci ą gni ę ty przez szatana w grzechy, gdy szczerze zechce przyst ą pi ć do

na ś ladowania tych cnót Maryi, z pewno ś ci ą zdoła si ę wyrwa ć z wszelkich sideł i zasadzek w ęŜ a

piekielnego, a przez praktykowanie owych cnót uzyska wieczne zbawienie 38 .

Dla o. Kazimierza droga naśladowania cnót Maryi nie stanowi jakiejś alternatywnej drogi do

nieba, niezaleŜnej od Chrystusa, ale stanowi o więzi z Chrystusem jako jedynym Zbawicielem.

Przyjęcie łaski nawrócenia i wkroczenie na drogę wierności Chrystusowi, co wyraŜa podjęcie trudu

naśladowania cnót Maryi, oznacza wewnętrzne odrodzenie, które Ewangelia wskazuje ka Ŝ demu

d ąŜą cemu do zbawienia 39 . Na tej drodze Maryja jest obecna jako Ta, która kieruje i prowadzi 40 .

Gdzie naleŜy upatrywać źródła praktyki naśladowania 10 cnót Maryi? O. Kazimierz

wskazuje na Ducha Świętego, który chciał, aby w Ewangelii zostało opisanych tych dziesi ęć cnót,

które nie tylko dla Maryi były mo Ŝ liwe do zdobycia, ale tak Ŝ e i dla nas 41 .

W inspiracji Ducha Świętego widzi o. Kazimierz pojawienie się tych, którzy „zechcą

naśladować Jej ewangeliczne cnoty”, takŜe powstanie zakonu Zwiastowania NMP załoŜonego

przez bł. Joannę Valois, który przyjął Regułę dziesięciu cnót ewangelicznych NMP. W podobny

sposób widzi o. Kazimierz Zakon Marianów z nadaną mu wspomnianą juŜ Regułą oraz ZałoŜyciela

marianów, którego Pan Bóg powołał do na ś ladowania cnót Naj ś wi ę tszej Maryi Panny 42 . Jako

spełnianie woli BoŜej naleŜy teŜ widzieć podjęcie przez wiernych praktyki naśladowania Maryi:

Nie tylko członków wspomnianych zakonów, ale i wielu innych wiernych Pan Bóg pobudza i

zach ę ca do na ś ladowania tych cnót Naj ś wi ę tszej Maryi Panny 43 , bo zostały one nam dane przez

Boga 44 .

Praktykowanie maryjnych cnót naleŜy pojmować w duchu BoŜego planu naszego

zbawienia. Nie wystarczy koncentrowanie się na „zdobywaniu cnoty” bez odniesienia do BoŜego

działania w nas. Ludzki wysiłek nie wystarczy do jej osiągnięcia, bo – jak wyraźnie podkreśla o.

Kazimierz – cnota pochodzi od Boga, który wszystkim szukaj ą cym Go szczerze, na ka Ŝ dym miejscu

pomaga w czynieniu dobra 45 . Sługa BoŜy jest świadomy pierwszeństwa BoŜej łaski w Ŝyciu

duchowym człowieka, która spotyka się z jego współpracą. W tym świetle widzi Maryję, która

dzi ę ki łasce Bo Ŝ ej, a tak Ŝ e wielkiej pilno ś ci i usilnemu własnemu staraniu post ę powała w cnotach 46 .

Nie moŜna zatem postrzegać drogi naśladowania cnót Maryi jako jakiegoś treningu

samodoskonalenia się, ale jako sposób współpracy człowieka z Bogiem. Odpowiada to zasadom

Ewangelii i potwierdza doświadczenie Kościoła, o czym o. Kazimierz był doskonale świadomy:

Podobnie i my, wspierani Bo Ŝą pomoc ą , mamy – za Jej przykładem – praktykowa ć cnoty. Bez

pomocy Boga bowiem ani Maryja Panna, ani Ŝ aden ś wi ę ty, ani my nic by ś my nie osi ą gn ę li 47 .

KS. DR JANUSZ KUMALA - APOSTOŁ NIEPOKALANEJ (Ojciec Kazimierz Wyszyński).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: