Żeromski Stefan - Kara.pdf - Żeromski Stefan - kinoman1444

STEFAN

ŻEROMSKI

Kara

HENRYKA

SIENKIEWICZA

Ta trzecia

(fragment)

Wydział Opieki nad Żołnierzem

J WWB

-3-

Zdawało mu się, że Laskawicz zleciał za ziemię z wy

sokości...^ c z ty,Lasek,siedzisz w ciemności -

spytał, zapalając lampę i oglądając apartament szyb-

kim i spojrzeniami.

Do rozpoczęcia starań o nowy lokal zawsze

- inicjatywę dàwal Dzierzyniecki«Mie było wypadku,żeby

w jakim kolwiek -apartamencie siedział pół roku. Już

po upływie miesiaea od chwili wprowadzenia się do ja

, . -. .

• *._ —^a

_ siedź i ty po ciemku, jeżeli ci to spra-

kiegoś " kawalerskiego mieszkania' 1 ze wspólnym kory

tarzem, samowarem i " usługą" dostrzegał pierwszą wa

dę kardynalną, vkrotee potem rzucała mu się w oczy

druga, trzecia, - zaczynał systeraatychnie roztrząsać

-i przekładać je Łaskawie z owi, trapić go tak umiejęt

nie i dopóty, aż ten stawiał odrazu kwestię "kantem"

- i wideł się dla badania lokalów od bramy do bramy.

Na Smolnej "rzeczy poszły zupełnie innyn trybem. Od

daty wynajęcia salonu pani Mundartowej minęło trzy

"kwartały.. Dzierzyniecki bardzo często rozpalał się

do białości i pienił na dzwonek elektryczny, trzesz--

czący przeraźliwie tuż nad ścianą nad wezgłowiem je

go pościeli,na monstrualne,jedyne w dziejach rozlu-

towanie samowara,na jakąś "twardą" wodę do mycia obli

cza,na złe uprzątanie pokoju na brzydotę koczkodanika

z grzywka,nastawiaj ącego samowar i t .d .,a laskawicz

mimo wszystko ani myślał o wekslowaniu "penatow".

Przez czas bardzo długi Dzierzyniecki głęboko się za

stanawiał, jak a może być przyczyna tego uporu i kon

serwatyzmu. Dopiero niesłychanie baczna i systematycz

na obserwacja naprowadziła go na ślad prawdy. Łaska

wicz od pewnego czasu tale manewrował,ażeby ''szlafka-

.iirata'' o" godzinie dziesiątej wieczorem w mieszkaniu

nie było,a sam o tej porze regularnie był na miejscu.

Z knajpy,z wieczorku karcianego u kolegów żonatych,

ze spaceru,nawet z teatru,wymykał się przed dziesią

tą i szybkim krokiem zdążał na Smolną. Kilkakrotnie

Dzierzyniecki krok w krok szedł za nim,usiłując zba

dać przyczynę, - i nadaremnie. laskawicz biegł szybko

przez podwórze,wpadał na schody i siedział w mieszka

niu bez światła. Dzierżyniockiego c lok awość poproś tu

zjadała. Pewnej niedzieli wyszedł od Czerskiego pra

wic równocześnie z Łaskawiczem, tuż .za nim wstąpił do

sieni, i gdy tylko drzwi mieszkania się zamknęły, otwo

rzył kluczom zatrzaski szybko wfc roc z ył do pokoju.

wia przyj emnosc. ^.^.^

si ę

v ^ voł5Avani em Johna

F in »a i lewitacjami...IIożebym ci przeszkadzał?

Ain ö a

• Le Łaska 4 ic z zaczą ł

-rrzez zęby i wygwizdał słowo dosyć niesmaczne, oso

bliwie Idvbv jfzastosować do współlokatora,ten je-

dnï nifdał za wygraną i odtąd syst etycznie P rze-

bywał wieczorami w ^omu, szczególnie za, pilne zaję

cia miał tam około godziny dziesiątej . łas,,avacz

równanie wydalał°się nigdzie. Przechadzał si|

zazwyczaj po saloniku z miną tygrysa,ktory Lilka

dni nie iadł,i od niechcenia pogwizdywał.

o d niechcenia świstać

3 Mieszkanie pani Mundartowej, od które- ci

dwaj kav^lerowie/Łaskawicz,kolejarz z Zarządu Dro

gi Wiedeńskiej i Dzierzyniecki urzędnik biura ubez

pieczeń na życie/ odnajmowali duży pokój,- składa

ło się z kilku izb mniejszych. Drzwi z sali wynaję

tej, pro wadzące do mieszkania wdowy,były z jej stro

ny zabarykadowane szafą,niedosięgaj ącą wszakże ich

szczytu. I pokoju kawalerów mieścił się pod tymi

drzwiami stolik do pisania. W bliskości stolika, ja

ko na j znale orni tsza ozdoba lokalu, sterczał na drew

nianym słupie gipsowy biust Arichimedesa, Alcybiade¬

sa, czy kogoś wogóle z tamtych czasów. Z drugiej

strony stolika,pod piecem,figurowało łóżko. Między

oknami tkwiła urocza kanapka,wyszczerzająca spiral

ne sprężyny. Dalej była szafa i łóżko Dzierzyniec¬

kiego, równie dobrze znanego pod mniej długą nazwą

Dzierzy, albo całkiem odmienną.- Zgryzoty. Usilne

przesiadywanie obydwu lokatorów w domu trwało bar

dzo długo. Fareszcie pewnego wieczoru tajemnica

wyjaśniła się raptownie,kiedy panna Zofia,młodsza

córka pani I-iundartowej ,nauczycielka uganiająca się

za lekcjami po całych dniach i wieczorach, zjawiła

się o dziesiątej,wypiła herbatę,! jak zwykle,nucąc

półgłosem,jęła zabierać się do snu w pokoju,do któ-

-5-

wieczór podglądanie-z najzupełniejszą bezczelnością.

Z oz asem wygotował całkowitą metodę i zupełny sys-

temat. Drzwi z korytarza zamykał na klucz,kładł

miękkie pantofle, spuszczał firanki i t .d. Obadwaj

lokatorowie rzadko kiedy chodzili z wizytą do pani

Kundart owej . Była to wdowa nie zamożna, utrzymuj ąca

się z jakiejś emerytury i z pracy córek. Starsza

była retuszerką, i jakkolwiek miała robotę w jednym

z najpierwszych zakładów fotograficznych,to prze

cież zarabiała daleko mniej,niż młodsza. Właściwie

utrzymywała dom panna Zofia. Była to panienka mło

da jeszcze bardzo,ładna, cicha. Lliała w dużych lazu

rowych oczach znamię umysłowego utrudzenia, ów sygnał

wiecznie pracuj ąc ej "pamięci, która okruch wiedzy,po

trzebnej niezbędnie, trzyma w ciągłej świeżości.

Ten zasób nigdy-nie może się stępić, gdyż nim zdoby

wa się kawałek chleba, jak górnik zdobywa go kilo

fem, jak szwaczka igłą...

Panna Zofia włosy miała ciemne,a tale

dziwnie lśniące, że Łaskawicz był w stanie myśleć

o tym ich połysku w ciągu całych dni, a nawet w cią

gu całych nocy. I on wszykże wyraźnie stronił od

tych panien, lękając się,żeby czasem nie przyszło

-4-

rego wejście było zasłonięte szafą. Łaskawicz wej

rzał na Dzierzynieckiego wzrokiem tygrysa głodnego,

zranionego i rozbestwionego,przez chwilę się wahał,

a następnie,powziąwszy widocznie śmiałą decyzję, lek

ko wskoczył na krzesełko,a stamtąd na stolik przy

drzwiach... Dzierżą,siedzący na fotelu obok swego

łóżka,przymrużył lewe oko i z lekkim osłupieniem

spoglądał"na uczynki współlokatora. Łaskawie z prze

zornie a mocno nacisnął obiedwie połowy drzwi,otwie

rających się do sypialni panny Zofii,uformował w gó

rze szparę dosyć szeroką i przystosował do niej swe

oko...

- Czy śmiertelnikowi wolno będzie również .

- szepnął Dzierzyniecki z uczuciem.

łaskawie z nie odpowiedział, wykonał nato

miast ręką pewien gest zrozumiały. Za drzwiami sły

chać było głuchy stuk zzutyeh bucik ów, naj wyraź niej -

sze urywanie tasiemek, zawiązanych widocznie na moc

ne węzły i całą gamę suchych szelestów, jakie wydają

porzucone szaty. Łaskawicz tak przylgnął do drzwi

zatarasowanych, że możnaby go było wziąć za płasko

rzeźbę oprawioną w drewniane ramy. Panienka widocz

nie czytała w łóżku, gdyż dopiero około godziny 11-ej

zlazł ze stołu. Zaraz też przybiegł na palcach do

Dzierzynieckiego i w sposób jaknajbardziej katego

ryczny wyrecytował:

- Jeżeli piśniesz jedno słowo przed kimkol

wiek, odważysz się na jeden dwuznacznik,no - jeżeli

wogóle parę z ust o tym puścisz,to po pierwsze -

nie mieszkam z tobą, a po wtóre - zatrzymuję ten lokal

dla siebie.

- Ba,- rzekł tetryk - nie pisnę,ale ja bę

dę właził na stół co drugi dzień...

- Gdybym zauważył,że na serio żywisz ten

nędzny zamiar,to również nie mieszkam z tobą.

- Nędzny zamiar... - szydził Dzierzyniec

ki, wyciągając swe długie nogi aż na środek stancji.

Po chwili przekręcił się w fotelu na bok i z miną

wzgardliwą mówił:

- Nędzny zamiar. À patrz sobie,patrz . . .

"wdepnąć w sakrament' 7 z osobą,której całym posagiem

były źrenice jak głębia niebios i modny kapelusik,

czyniący z niej śliczne widziadło. Tale stały rze-

czy,kiedy zaraz na początku karnawału zaprojektowa

no u pani aundartowej wieczorek tańcujący. Rozumie

się,że lokatorów poproszono przede wszystkim. Sys

tematyczny Dzierzyniecki już od godziny piątej z po

łudnia majstrował około swej garderoby, wkręcał spin

ki w gorsy koszul, twarde, jak płyty marmur owe, mył

benzyną rękawiczki, czyścił fraie, i próbował za po

mocą piruetów tęgości swych lędźwi. Łaskawicz zja

wił się dopiero przed dziewiątą i z iphałasem rzucił

się do bielizny i kostiumu balowego. Co chwila spo

strzegał jakieś braki,wypadał na miasto,pędził po

schodach i r/racał niebawem, lełłomyślnie przeskakując

całe dziesiątki schodów. 0 jedenastej,kiedy Dzierzy

niecki był już prawie gotów i siedząc na łóżku ma

rudził nad swym' frakiem, łaskawicz mył się dopiero.

nie jestem

wcale fiksatem,ani czymś w tym guście...

Od tej chwili Łaskawicz praktykował co

- 6 -

Gości już było dosyć. W pokoiku za drzwiami,milczą

cym z wyk le, słychać było rozkoszny gwar koleżanek

i znajomych panny Zofii,w przedpokoju dzwonek od

zywał się co chwila. Łaskawicz umył się nareszcie,

włożył bieliznę, cienkie balowe obuwie, i z włosa

mi roztrzepanymi niby wiązka grochowin,wlazł we

dług swego zwyczaju na stolik i mocno przycisnął

drzwi, żeby zobaczyć, jakie białogłowy już są i jak

też wygląda panna Zofia...

Hagle stała się rzecz straszliwa.

Drzwi, od których dla rozszerzenia na ten

wieczór pokoju odsunięto szafę,roztwarły się

z trzaskiem. Dobrzyniecki ujrzał nagle w przestwo

rzu białe nogi Łaskwicza. Pieszczę śliwy podglą

dacz runął z wysokości stolika do apartamentu,peł

nego dziewie;wsparł się wyciągniętymi'rękami na

posadzce, odbił,pędem poleciał aż do przeciwległej

ściany i z całej mocy, jale taranem uderzył głową

w kanapę . Panny,które tam właśnie siedziały, z krzy

kiem rozpierzchły się na wsze strony, a kilka

z nich bezradnie stanęło w otwartych drzwiach,

i prowadzących do kawalerskiego mieszkania. Łas

kawicz zerwał się na równe nogi w przeraźliwym

ogłupieniu i, oszołomiony upadkiem, oraz białością

swego kostiumu,rzucił się na oślep z miejsca.

Zamiast wszakże skierować' się do mieszkania opu

szczonego przed chwilą - wpadł we drzwi, prowadzą

-7-

schroniły się za komin i z krzykiem chwyciły, co by

ło do obrony pod ręką. Więc jedna -patelnię, druga po

grzebacz. Tymczasem łaskawicz piorunującym ruchem

ściągnął z łóżka Marysi perkalową kapę w ogromne

ponsowe kwiaty, zarzuć ił j ą na ramiona, j ale arabski

burnus, skoczył we drzwi i znalazł się na schodach

kuchennych. Wielkimi susami zbiegł na dół,przebył

po dwór ze, wdarł się na schody główne, prowadzące do

przedpokoju i mieszkania. Stanąwszy u drzwi na dru

gim piętrze, z całej siły przycisnął dzwonek i rap

tem oderwał pal ce, usiłując dać znać tale im sposobem

Dzierzynieckiemu. Tymczasem Zgryzota siedział nie_

ubrany na łóżku z rękoma wspartymi o poręcz i nie-

bardz o roztropnie patrzał na drzwi, za którymi zgi

nął mu Łaskawicz. Panna Zofia, usłyszawszy dzwonek,

i sądząc,że to przybywa gość nowy, wybiegła do przed

pokoju i prędko drzwi otwarła. Z krzykiem odskoczy

ła w tył, zobaczywszy przed sobą figurę w kapie róż

nobarwnej . Łaskawicz także uciekać zaczął na wyższe

piętro. Dopiero po chwili, zauważywszy, że drzwi są

otwarte, wsunął głowę do przedpokoju i jął wołać gło

sem rozpaczliwie stłumionym?

- Dzi erz ynie oki . . ,Dzierzyniecki

Tetryk ocknął się z zadumy, ubrał szybko

i wybiegł na schody.

- Dawjże mi ubranie,mumio, gapo, zgryzotoJ

- wołał na niego łaskawicz

ce do sali balowej - . Jak bystronogi jele-i,P r 2 cle-

ciał między osłupiałymi matkami i ciotkami, roz -

.trącił grono mężczyzn-, w misternych podskokach

biegł przez pokój stołowy i, straciwszy najwyraź

niej wyobrażenie, gdzie jest i co się z nim dzie

je, rozwarł na oścież drzwi do kuchni. Tam czci

Mundartowa zajęta była przygotowywaniem ie mi s-

nej wieczerzy. Miała właśnie umiAŚ-erfć* w rondlu

świeży kawał mięsa,kiedy Marysia z grzywką,obej

rzawszy się na drzwi,wrzasnęła na całe gardło:

"Jezus Maria .. .Józef . » .Pan łaskawicz przez srpcd-

niówi" Pani Kundartowa obróciła się .raptem i mię

so wypadło jej z ręki na podłogę. Przed nią stał

Łaskawicz z wytrzeszczonymi oczyma,w biołiźnie

i z głową okropnie rozczochraną. Wylękniona kobie-

j-.. _

- Ubranie. - Po to chdź

do pokoju.

- Hie, nie chcę, za nic w świecie nie wejdę .

- Ho te już zupełnie zwariowałeś.

- Tyś zwariował Czynie widzisz,że mnie

"pech goni" i' Dawaj ubranie codzienne•:surdut,palto,

kal o sz e, okuł ary.

Dzierzyniecki przyniósł żądane odzienie

i łaskawicz, ws t jpj aay r i i chody trzeciego piętra,

w mrocznym kąciku szybko się ubrał, Włożył palto,

nastawił b ar anko wykołnierz, wdisnął czapkę na oczy

i uszy,założył okuł .ry.u" cał sio w kalosze i ruszył

w świat kolosalnymi krokami. Dzieża wrócił do mie

szkania, ochłoną] ze st2 eh

i począł cieszyć

się

w duchu z niedoli biz' ' (go.

W&xûpçe cz

r ała sio muzyka i .ktoś z kory-

- 8-

- 9-

tarza zastukał do pokoju.

- Panowie gotowi? - Spytała panna Zofia,

gdy Zgryzota we drzwiach stanął.

- Ja tylko 3*este%.gotôw, gdyż kolega mój

właśnie .. .zasłabł.. .ból głowy.. .

- Ach,dzieciństwo,panie łaskawicz! - za

wołała głośniej. - Fas z pierwszy kontredan&j

Dzierzyniecki upewnił ją,że tamtego nie

ma i, wstydząc się mocno, jakby to jego samego spotka

la przygoda, wszedł do sali balowej. Wkrótce rozpo

częto tańce,i dla zatarcia złego początku,hulano

co się zowie. Wesołość nastrojona w pierwszej chwi

li wieczoru tak górnie - poprostu kipiała. Mężczyzn

było niewielu, to też Dzierzyniecki stańczył się na

zabój . Kiedy wrócił do siebie około godziny piątej

nad ranem, zdawało mu się, że ma piszczele do kolan

upiłowane. Ledwo zdołał rozebrać się i dowlec ziem

ską powłokę do łiożka... Przez chwilę marzył, że tań

czy, widz iał piękne twarze, oczy, ramiona, sz epnął do

kogoś czuły wyraz i ...usnął jak pień" wierzbowy.

.Tśród twardego snu poczęła go naraz męczyć ciężka

zmora . Pie był w stanie otworzyć oczu,unieść gło

wy, a czuł, że dzieje się dokoła niego jalias scena

awanturnicza. Przez sen, na pół przytomny, z zamknię

tymi ocz;ia, wołał - " łaskawicz.... Henryku .. .łaska-"

wicz . .." Fikt mu nie odpowiedział i to go nieco

bardziej rozbudziło, usiadł na łóżku i dopiero po

chwili zorientował się, że to słychać dzwonek elek

tryczny. "Henryku - jęknął Dzierżą - idźno tam

o twórz, bo mnie się ...ja nie mogę .. .Henryku . . ."

Znowu nie otrzymał żadnej odpowiedzi,wtedy dopiero

zrozumiał, że to właśnie łaskawicz dzwoni. Z furią

wysunął nogi z pod kołdry, zanurzył je w pantofle",

i, szukając szlafroka, jęczał i

- Cóż to za nędznik,żeby przecie tak nie

ustannie dzwonić ...

Potykając się,tłukąc o gzymsy i kanty, o

-lamki i odrzwia,wyszedł na korytarz,odciągnął za

suwkę i cofnął się do stancji. Zdziwiło go,że łas

kawicz nie wchodzi, a dzwonek wali swoje bez przer

wy. Jeszcze raz wszedł do sionki,uchylił drzwi na

schody i zawołał:

- Łaskawicz... to ty...

- Ja - odparł głos bardzo ponury.

- 'tfłaźże już nareszcie. Czegóż u licha dzwo

nisz?

- To nie ja dzwonię

- Nie ty?

- A któż to dzwoni ?

- Mojra.

- Co zaMojra ?

- No, Mojra...

- Cóż ty masz w głowie,żeby się po nocy

z Zydovsfcami włóczyć?

Łaskawicz milczał i nie wchodził. Dzierzy

niecki wrócił się jeszcze do mieszkania,znalazł łam-

pę, zapałki - i ze światłem wyszedł na schody,mocno

postanowiwszy wyrzucić ową Mojrę. Za drzwiami stał

łaskawicz, oparty plecami o mur,z rękami wiszącymi

bezwładnie i czapką wsuniętą na oczy. Dzworek wciąż

trzeszczał jednostajnym głosem,który wśród nocr^j

ciszy rozlegał się, jak gwałtowne wzywanie pomocy.

- Czegóż ty dzwonisz ? - rzekł bolesnym,

szeptem Dzierzyniecki. - Raz mi powiedz,niech się

przynajmniej dowiem ...

- Jesteś tale bajecznie głupi,że nawet ':ego

nie możesz zrozumieć. Wepchnąłem guzik dzwonka i te

raz to zwierzę będzie oczywista ryczało przez całą

noc .

- Po co go tak mocno przyciskałeś ?

- Rzeczywiście

? Po co ja go tek mocno

przeciskałem ?

- NO, a czemuż nie wydobywasz ter>o guzika ?

- Dlatego nie wydobyałem tego gaziki., że

juzem sobie napróżno ułamał trzy paznokcie .

- Cóż tu robić ? Może jakim nożem 1

- Pewno, że jakim nożem...- krzyknął Łas

kawicz - a, wątrobo siarczana. .. - wrzasnął nagle,

chwytając się za głowę, - cóż ja dnia dzisiejszego

wyprawiam, w tym budynku ?

Tymczasem na głos dzwonka, bijącego nieu

stannie, zaczęły z mieszkania pani Llundartowbj wysu¬

wać

Żeromski Stefan - Kara.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: