{0}{61}Teraz, na NOVA, {65}{109}przeżyj ekscytujšcš podróż do wiata {113}{170}bardziej obcego niż fantastyka naukowa, {174}{230}gdzie grajšc dozwolone jest|łamanie niektórych reguł, {234}{291}gdzie nowatorski obraz wszechwiata, {295}{385}popycha cię ponad granice najdzikszych wyobrażeń. {389}{463}Oto wiat złożony z teorii strun, {467}{551}opisujšcych każdš siłę i wszelkš materię {555}{637}od atomu poprzez ziemię, do końca galaktyk {641}{736}Od narodzin czasu do ostatecznej|chwili, {760}{852}w jednej teorii.|Teorii wszystkiego. {856}{936}Naszym przewodnikiem po tym nowym, wspaniałym wiecie {940}{1036}jest Brian Greene,|poczytny pisarz i fizyk. {1073}{1105}I nieważne jak często tu się zjawiam, {1109}{1152}nie wyglšda na to,|bym szybko dał radę przywyknšć. {1156}{1201}Czy pomoże nam ułożyć {1205}{1252}najważniejsze puzzle nowoczesnej fizyki {1324}{1380}gdzie nasze pojmowanie uniwersum {1384}{1444}jest oparte na 2 grupach praw,|które przeczš sobie nawzajem? {1492}{1584}Rozwišzania tej sprzecznoci|unikał nawet Einstein, {1588}{1656}Choć ostatecznie powięcił|jej swoje ostatnie lata. {1660}{1791}Po dekadach, możemy nareszcie|być na krawędzi rozwišzania. {1864}{1924}Rozwišzaniem sš struny, {1936}{2039}maleńkie czšstki wibrujšcej energii|niczym struny w wiolonczeli, {2043}{2160}Kosmiczna symfonia w sercu całej rzeczywistoci. {2187}{2231}Lecz ma to swojš cenę: {2235}{2319}wiaty równoległe i 11 wymiarów, {2331}{2375}z których większoć nigdy nie zobaczycie. {2379}{2495}Naprawdę możemy żyć w wiecie z większš|ilociš wymiarów niż dostrzega oko. {2499}{2579}Ludzie którzy mówili,|iż istniały dodatkowe wymiary {2583}{2634}byli z miejsca okrzyknięci fantastami,|lub wariatami. {2638}{2784}Złudzenie nauki i matematyki, czy|też ostateczna teoria wszystkiego? {2799}{2881}Jeli teoria strun zawiedzie w|dostarczeniu wiadectwa swych przewidywań, {2885}{2918}wówczas nikt nie powinien w to uwierzyć. {2950}{3023}Czy to teoria fizyków,|czy filozofów? {3027}{3143}Jedna rzecz pewna, to że teoria|strun już nam pokazuje, iż {3147}{3239}uniwersum może być znacznie bardziej|niezwykłe niż każdy z nas kiedykolwiek mylał. {3243}{3291}Jeszcze dzi wieczorem... {3327}{3371}Teorię strun okryto przypadkowo. {3375}{3479}...skromne poczštki rewolucyjnego odkrycia {3483}{3531}Byłem całkowicie przekonany|że będę mógł powiedzieć {3543}{3587}"Susskind to następny Einstein." {3591}{3623}To wydaje się szalone. {3627}{3659}Byłem przygnębiony i nieszczęliwy {3663}{3710}więc wkońcu poszedłem do domu i się upiłem. {3771}{3827}Obsesja prowadzi naukowców|w pogoń za więtym Graalem fizyki, {3831}{3899}ale czy sš przygotowani|na to co odkryjš? {3903}{3998}Wejdmy teraz w dziwaczny obraz wszechwiata. {4023}{4098}Subtitles downloaded from www.OpenSubtitles.org {6419}{6467}PIĘKNO WSZECHWIATA {6479}{6526}Prowadzi Brian Greene {6754}{6889}STRUNA MA TO CO|Dwa sprzeczne zbiory praw. {7551}{7738}To mało znany sekret, ale przez więcej niż pół wieku,|mroczna chmura zagrażała nowoczesnej nauce. {7767}{7930}Problem to: nasze rozumienie wszechwiata|jest oparte na dwóch oddzielnych teoriach. {7934}{8002}Jedna to "Teoria Względnoci" Einsteina {8006}{8098}sposób na pojęcie zachowań|największych rzeczy na wiecie, {8102}{8195}takich jak gwiazdy i galaktyki. {8222}{8290}Jednak najmniejsze częci wszechwiata, {8294}{8446}atomy i czšstki subatomowe, grajš|według kompletnie innego zestawu zasad {8462}{8530}zwanego, "mechanika kwantowa." {8534}{8626}Te dwa zestawy reguł sš niewiarygodnie|dokładne we własnych dziedzinach {8630}{8674}lecz gdy próbujemy je połšczyć, {8678}{8819}by rozwikłać najgłębsze tajemnice|wiata, spotyka nas katastrofa. {8870}{8983}Wemy poczštek wszechwiata, "Wielki Wybuch". {9037}{9157}W jednej chwili maleńka bryłka gwałtownie wybucha. {9181}{9297}Przez kolejne 14 bilionów lat wiat się rozszerza {9301}{9441}i ochładza się do gwiazd, galaktyk|i planet, które dzi widzimy. {9493}{9585}Jednak gdy pucimy kosmiczny film do tyłu, {9589}{9723}wszystko co się teraz rozcišga,|wróci do pierwotnej postaci, {9781}{9944}wszechwiat staje się mniejszy, gorętszy i bardziej|skupiony, kiedy zmierzamy do poczštku czasów. {9948}{10134}Kiedy sięgamy "Wielkiego Wybuchu", gdy wiat był|naraz ogromnie ciężki i nieprawdopodobnie mały, {10188}{10256}nasz projektor się zacina. {10260}{10389}Nasze 2 prawa fizyki, zmieszane|do jednego, załamujš się {10452}{10544}A co jeli moglibymy połšczyć|mechanikę kwantowš i teorię względnoci {10548}{10616}i ujrzeć kosmiczny film w całoci? {10620}{10736}Cóż, nowy zbiór zasad zwany "teoriš|strun" byłby do tego zdolny. {10740}{10903}I jeli okazałby się prawdš, byłby to|największy kamień milowy w historii nauki. {10955}{11071}Kiedy, teoria strun może być|zdolna wyjanić ogrom natury, {11075}{11215}od najmniejszych czšstek materii,|do najdalszych zakštków kosmosu, {11219}{11311}używajšc jedynie jednego składnika: {11315}{11442}cienkich wibrujšcych kosmyków|energii zwanych strunami. {11483}{11575}Lecz czemu musimy przepisać od|nowa prawa fizyki, by to osišgnšć? {11579}{11671}Cóż z tego że 2 prawa które|mamy nie współgrajš ze sobš? {11675}{11719}Cóż, można o tym pomyleć w ten sposób. {11723}{11839}Wyobra sobie, że żyjesz w miecie, gdzie|brak jednolitych przepisów drogowych, {11843}{11934}tylko istniejš 2 różne,|które przeczš sobie nawzajem. {11938}{12042}Jak widać, byłoby to całkiem nieznone. {12130}{12174}By zrozumieć to miejsce, {12178}{12294}potrzeba znaleć sposób, by|połšczyć te odrębne prawa {12298}{12406}w jeden, obejmujšcy wszystko zestaw reguł. {12418}{12510}Pracujemy nad założeniem, że|istnieje teoria i to nasza robota, {12514}{12631}by być wystarczajšco bystrym|i pracowitym, by jš odkryć. {12635}{12762}Nie mamy gwarancji. Nie jest|powiedziane że nam się uda {12779}{12919}lecz na koniec, mamy nadzieję|znaleć teorię rzšdzšcš wszystkim. {12946}{13014}Zanim odnajdziemy tš teorię, {13018}{13062}odbędziemy fantastycznš podróż {13066}{13182}by ujrzeć czemu 2 zestawy reguł sš w konflikcie. {13186}{13375}A pierwszym przystankiem na tej osobliwej wycieczce|jest rzeczywistoć bardzo rozległych obiektów. {13450}{13542}Do opisu uniwersum w ogromnej|skali używamy jednego zestawu zasad {13546}{13614}opartego na teorii względnoci Einsteina, {13618}{13686}i stšd teoria o działaniu grawitacji. {13690}{13782}Teoria względnoci obrazuje|przestrzeń jako rodzaj trampoliny, {13786}{13949}gładkiej struktury, którš ciężkie obiekty jak|gwiazdy czy planety, mogš zniekształcać i rozcišgać. {13953}{14093}Teraz, nawišzujšc do tej teorii, zniekształcenia|i wygięcia tworzš to co zwiemy grawitacjš. {14097}{14237}To jest działanie grawitacji, zdolne|utrzymać Ziemię na orbicie wokół Słońca {14241}{14333}Czy naprawdę nie ma nic więcej, niż to, że|nasza planeta podšża za ugięciami i konturami {14337}{14453}które Słońce produkuje w przestrzeni kosmicznej? {14457}{14597}Gładki, delikatny zakrzywiony obraz przestrzeni,|przewidziany przez prawa teorii względnoci {14601}{14683}nie opisuje wszystkiego. {14697}{14789}Do zrozumienia wiata na|bardzo niewielkim poziomie, {14793}{14861}trzeba użyć innego zestawu|reguł, mechanikę kwantowš. {14865}{14885}I jak widzimy, {14889}{15028}mechanika kwantowa tworzy obraz kosmosu|drastycznie inny od teorii względnoci, {15032}{15155}może się wydawać, że opisujš|2 zupełnie inne wiaty. {15368}{15460}By ujrzeć konflikt między teoriš|względnoci, a mechanikš kwantowš {15464}{15554}musimy znacznie się skurczyć. {15680}{15800}I gdy zostawiamy wiat ogromnych obiektów za sobš, {15824}{15892}a wkraczamy do mikroskopijnego królestwa, {15896}{15987}Znajomy obraz przestrzeni,|nietrudny do przewidzenia {15991}{16140}zostaje zastšpiony wiatem, gdzie|struktura jest znacznie mniej pewna. {16159}{16203}I gdy wcišż będziemy się kurczyć, {16207}{16347}stajšc się miliardy miliardów razy|mniejsi niż najmniejsze czšstki materii, {16351}{16419}atomów i niewielkich elementów|z których się składajš? {16423}{16515}prawa małych wielkoci, mechanika kwantowa, {16519}{16637}mówi, że kosmiczny materiał staje się chaotyczny. {16711}{16851}Możliwe jest nawet osišgnšć wiat tak buntowniczy,|że sprzeciwia się zdrowemu rozsšdkowi. {16855}{17030}Tu w dole, przestrzeń i czas sš tak pokrętne|i zniekształcone, że konwencjonalne pojęcia {17046}{17066}lewej i prawej, {17070}{17135}góry i dołu, {17262}{17355}nawet przed i po, załamujš się. {17406}{17474}Nie ma sposobu, by powiedzieć|z pewnociš, że jestem tutaj, {17478}{17546}lub tu, lub w obu miejscach jednoczenie. {17550}{17684}Lub może, że wylšdowałem tu,|jeszcze zanim się tu znalazłem. {17766}{17882}W kwantowym wiecie, nie można po|prostu stwierdzić co na pewno. {17886}{17977}To z natury dzikie i goršczkowe miejsce. {17981}{18121}Prawa kwantowego wiata sš bardzo|różne od praw do których przywyklimy. {18125}{18169}czy to zaskakujšce? {18173}{18265}Czemu powinien wiat bardzo małych|częci, na poziomie atomowym, {18269}{18409}być podporzšdkowany tym samym zasadom,|które używamy w naszym wiecie, {18413}{18481}z jabłkami i pomarańczami, z chodzeniem po ulicy? {18485}{18577}Czemu ten wiat miałby zachowywać się tak samo? {18581}{18721}Wahajšcy siš, rozstrzęsiony obraz czasu i|przestrzeni przewidziany przez mechanikę kwantowš {18725}{18865}jest w bezporednim konflikcie z gładkim,|zdyscyplinowanym, geometrycznym modelem czasu i przestrzeni {18869}{18957}opisanym teoriš względnoci. {19132}{19200}Mylimy że wszystko, {19204}{19367}od szalonych tańców czšstek subatomowych,|do majestatycznego wirowania galaktyk, {19372}{19542}powinno być tłumaczone jednš, ogólnš fizycznš|podstawš, jednym misrzowskim równaniem. {19564}{19632}Jeli jestemy w stanie znaleć równanie, {19636}{19800}jak w rzeczywistoci działa wszechw...
grappa25