PREHISTORIA_3 - Epoka brązu i żelaza.pdf
(
5155 KB
)
Pobierz
PREHISTORIA
Epoka brązu
Opanowanie techniki obróbki metalu by
ło, podobnie jak rewolucja neolityczna,
następnym krokiem milowym na drodze
postępu technicznego. Choć metal
w postaci miedzi rodzimej znano na Bli-
skim Wschodzie co najmniej od po-
łowy
V
tysiąclecia p.n.e., jeszcze
przez
2
tysiące lat podstawowym
surowcem do produkcji narzędzi
i broni pozostawał kamień. Wypie-
ranie go przez miedź, a następnie
stop miedzi i cyny zwany brązem na
stępowało stopniowo.
umiejętności obróbki metalu najwięk
szym osiągnięciem ludzi epoki brązu
by ło stworzenie instytucji państwa.
To właśnie wte dy pojawiły się
pierwsze monarc hi e w Sumerze ,
Egipcie , Chinac h, In diac h, w kręgu
cywilizacji mykeńskiej i na Krecie.
Go spo darka ów czesnego świata opiera
ła się na niewolnictwie. W epoce brązu
z prymitywnyc h piktogram ów znanyc h
w Sumerze i Egipcie już w IV tysiącle
ci u p.ne. powstało pismo jako system
wyspecjalizowanyc h znak ów, do stęp
nyc h tylko najbardziej wykształconym
el itom ówczesnyc h społeczeństw.
.. Brązowa głowa Sargona t Wielkie
go jest doskonatym przykładem wyso
kiego kunsztu mezopotamskich brą
zowników. Realistyczne rysy twarzy,
trefiona broda i upięte w charaktery
styczny sposób włosy znakomicie od
dają modę panującą w wyższych sfe
rach społeczeństwa akadyjskiego.
h
zy
nazwali prze dz iał
czasu, kie dy oba po dstawowe
surowce (kamień i mie dź)
wsp ółistniały ze sobą-chakolitem lub
-
eneolitem, czyli sc hykową epoką ka
mienia. Pczątek epoki brązu natomiast
da towany jest przez nich na okres
znacznie późniejszy, czyli na około
2500 rok p.n.e. Wówczas waśnie na
Bliskim Wsc hodzie i w Egipcie brąz
stał się podstawowym materiałem wy
tw órczym. Trzeba jednak pamiętać, że
ramy czasowe tej epoki ks zta łtowa ły
się w regionie śródziemnomorskim zu
pełnie odmiennie niż w Eu ropie
Ś
ro d
kowej czy na obszarac h na dba łtyckic h.
Tutaj brązu zaczęto używać najp óź niej,
bo dopiero ok. roku
180
p.n.e. Op rócz
rc
eolod
A
ista-pstwa co
wngo Wshdu
Na przełomie IV i l tysiąclecia p.n.e.
na ca ły m ob szarze Bliskiego Wschodu
fu nkcjonowały masta, bę dące samo
dzielnymi organizmami państwowymi.
Wszystkie stanowi ły jednocześnie
ośro dki ku ltu . Po mimo lokalnego zr óż
ni cowan ia pa nteon ów szczeg ól nym
szacunkiem, przynajmniej w południo
wej Mezopotamii, cieszyła się Inana,
PREHISTORIA
której poświęcono zachowany częścio
wo do dz isiaj święty okręg i wspaniałą
świątynię w jego wnętrz u, w Ur uk . Kult
Inany - bogini urodzaj u, mi łości i woj
ny-był konsekwencją wcześniejszych ,
neolitycznych kult ów pło dności.
pak , władza w poszczególnych mi a
stach -państwach była już dz iedziczna,
a władcy posł ugiwali się królewskim ty
tułe m lugal. Pi erwszy m poświadczo
ny m króle m me zopota mski m by ł lugal
mi as ta Kisz, Mebaragesi , spraw ujący
rządy okoo 2700 ro kup.n.e.
Pierwsi władcy -ensi
ilugal
Ustrój
Z
zachowanych w Uruk pieczęci cy lin
drycznych wyni ka, że władzę po liycz
ną i re ligijną , a w ok resach zagro żenia
zapewne ta kże wo jskową, sprawował
ensi , taktowany pzez po ddanych jako
najwyższy kapłan i zie mski ma łżonek
Inany. Jak wskaz ują późniejsze zapisy,
ensi nie mi ał je dn ak władzy abso lutne j.
Wszystkie poważnie jsze de cyzje musiał
ko ns ulowa ć z ra dą starszych , a kwestie
wojny i poko ju ro zs trzygało w je go
obecności zg romadzenie żo łn ie rzy , czy
li w praktyce wszystkich wolnych
mi eszkańców mi asta -państwa.
Ob ok Ur uk do większego znaczenia
w Mezopo tamii do sz ły ró wnież: Ur ,
Kisz, La gasz , Umma, Sippar,
Ki dnun,Eszn una,Szuruppak
i Eri du. Na północy nato
mi ast po dobny poziom
rozwo ju osiągnę ły
w Syrii Ebla i Mari ,
a na wschodnich
wyb rz eżach Mo rza
Ś
ró dzie mnego By
bios i Ug arit. Ok res
kszt ał towania się
mi ast -państw zwa
ny Dżamdat Nasr
(o d współczesnej
nazwy saro żytnego
miasta idn un , z które -
go pocho dzi wiele znalezisk
archeologicznych charaktery
stycznych dl a tej epoki w całej Mezo
potamii) trwał mn iej więcej odroku
3 WOdo 2900 p.n.e. W XXVII wieku
p.ne. , jak wyn ika z odnalezionych r
chiwów w Kisz, Nippur czy Szurup-
Równocześnie ze zmiana mi w syste mie
zarzą dzania państwe m pos tępowały
zmiany w roz mieszczeni u terytorial
ny m mi ast-pa ństw. Je dn e bowiem zdo
bywa ły pewną przewagę i tw ozy ły or
ganiz my państwowe na ks ztał t fe de racji.
Inne , całkowicie po dpo rz ądkowane po
tę żnie jszy m sąsiadom, zostawały przez
nich wch łonięte. Przykładpierwszego
rozwiązania us tro jo wego sanowi ło La
gasz , któ re w ty m czasie posiadało pię ć
innych mi as t: Gi rs u (p eniące prze jścio
wo fun kcję stolicy) , Siraran , Kesz , Gu
ab bę i Kin unir.
Drugi sposób re gulac ji stos unków mi ę
dz ynaro dowych , oparty na bezwzg lęd-
ny m pry macie najpotę żniejszego mi a
sta-państwa , st ał się w po łowie
III ty siąc lecia p.n.e. po dsta
wowy m ty pe m wzajem
nych relac ji pol itycznych
na Bliskim Ws cho
dz ie. Między rokiem
2371 a 2347 p.n.e.
władca Ummy Lu
galzagesi narz ucił
zwierzchnictwo mi as -
tom-państwo m is z,
Nippur i Ur uk , a na
stępn ie po dbił poł ud
niową Mezopotamię.
Niedługo po nim
po
władzę nad ca łym
bliskowschodnim
regionem sięgnął
se micki król pań
stwa Akad, Sar-
gon I zwany Wiel
m.
Swoje sukcesy
� Charakterystycz
ne dla Anatolii figurki
z brązu, jakie czasami
znajduje się na wczes
nobrązowych stano
wiskach archeologi
cznych w Europię
Ś
rodkowej, świadczą
o prowadzeniu wy
miany handlowej mię
dzy cywilizacją śród
ziemnomorską a bar
barzyńską Północą.
PREHISTORIA
miline zawdzięczał głównie zastoso
waniu na masową skalę łuków i oszcze
pów. Brązowe groty strzał i oszczepów
miały znacznie większą siłę przebijania
od obsydianowych ostrzy używanych
przez Sumerów.
Sargon I dokonał unifikacji Akadu (któ
ry zaczął być utożsamiany z całą środ
kową Mezopotamią) z podbitym Sume
rem i ziemiami ościennymi zarówno
pod względem politycznym, jak i reli
gijnym. Wspólny panteon bogów i nie
kwestionowana boskość władcy spra
wiły, że sumeryjscy, a następnie ba
bilońscy sukcesorzy jego spuścizny nie
mieli problemów z narzuceniem podda
nym ujednoliconej ideologii.
onownie się rozpadło na niezależne mia
sta. Przyczynili się do tego anoryccy
urzędnicy, którzy wykorzystując bardzo
złą sytuację gospodarczą w Sumerze i za
grożenie ze srony Elamu, przejęli władzę
w poszczególnych ośrodkach i założyli
własne dynastie. W wieku X p.n.e. jed
nemu z nich udało się podporządkować
ozostałych w ramach monarchii babiloń
skiej.
Początkowo ziemia znajdująca się w ob
rębie gminy miejskiej stanowiła wspól
ną własność mieszkańców.
w m
tysiąc
leciu p.n.e. rozpoczął się już proces
usamodzielniania się niektórych gospo
darstw, zwłaszcza należących do najza
możniejszych rodów. Wykształciła się
warstwa posiadaczy ziemskich, która
z upływem lat zyskała status lokalnej ary
storacji. Z niej właśnie wybieani byli en
si, którzy o pewnym czasie przyjęli tytu
ły królewskie, a władza ich stała się
dziedziczna. Z najbogatszych rodów re
rutowali się także kapłani i urzędnicy
-
stwozyli oni zalążek jednej z pierwszych
w dziejach adminisracji. Liczba odnale
zionych pieczęci cylindrycznych i glinia
nych tabliczek na stanowiskach archeolo
gicznych w Kisz, Ur, Ebli czy Mari
świadczy o wyjątkowo rozwiniętej biuro
racji w całym egionie bliskowschdnim.
Treścią owych dokumentów są przede
wszystkim transakcje i umowy, które
współcześni znawcy prawa zaliczają do
kategorii umów cywilnoprawnych. Do
wodzi to niezbicie, że prawie tysiąc lat
przed kodyikacją praw dokonaną przez
H
mm
urabiego istniały w Mezopotamii
zbiory skutecznie unkcjonujących prze
pisów. Należał do nich niewątpliwie ko
deks Ummu, namiesnika Ur, datowa
ny na ok. 211O rok p.n.e., jak również
zbiór praw Lipitesztara z Isin spisany oko
ło roku 1930 p.n.e.
Wspólnoa dowa
.. Osiedla eoki brązu
miały niejednokrotnie
warowny charakter. Zda
zały się również osiedla
otwate; ich ludność ai
mowała się rolnicwem
i asterswem. Najczę
ściej lokalizoano je ni
opodal ufortyfikowane
go ośrdka. Oecnie ar
cheoldzy próbują zre
konstruować ich wy
gląd.
Od czasów rządów akadyjskich zaczyna
się rozpad radycyjnej wsólnoty dowej.
Pdstawową formacją sołeczną staje się
rodzina, korzystająca z przysługujących
jej praw oraz mająca oreślone obowiąz
ki względem panującego. Imperium
Sargona I, rozciągające się w pewnym
okresie d atoki Pesiej do Moa Śd
ziemnego, około roku
220
p.n.e. padło
ofiarą najazdu koczowniczych plemion
z gór Zagros, Gutejów. Po nim nastąpił
rótkowały enesans sumeyjsi d zą
i m dynastii z Ur. Państwo to szybko
Rola świątyni
W życiu codziennym Sumerów zasad
niczą rolę odgrywała świątynia. Ona by-
PREHISTORIA
grotów strzał i oszczepów, sztyletów,
bransolet i naszyjników. Wykonywano
z niego akże igły, szpile i zapinki do okryć
(ibule). Najciekawsze jednak były po
lerowane zwierciadła brązowe,
z któych słynęli irańscy rzemieśl
nicy z gór Zagros. Jednocześnie
dość owszechnym metalem stalo
się złoto.
ła największym właścicielem ziemskim,
a jej kapłani dzięki ofianości wiemych
szybko stali się najbogatszą warstwą
społeczną w Mezopotamii. Świątynia
pełniła funkcję domu bóstwa. Dlatego
po pewnym czasie wykształcił się
liczny personel urzędniczy i usługo
wy, którego zadaniem była opieka
nad świątynią i dbałość o jej inte
resy. O znaczeniu świątyni świad
czy fakt, że podczas wojen po
między miastami-państwami,
których nasilenie przypadło na
drugą połowę III tysiąclecia
p.n.e., największym trofeum
wojennym stał się posąg bó
stwa i zdeponowane w jego do
mu skarby.
Złotnictwo
Do najwybitniejszych osiąg
nięć sztuki złotniczej Bli
skiego Wschodu należą bez
cenne skarby odnalezione
w grobach królewskich
w Ur. Wśród nich znajduje
się precyzyjnie wykonany
złoty hełm króla Meska
lamduga z wymodelowa
nymi uszami oraz wyposa
żenie grobowca królowej
Puabi. Składały się na nie
liczne złote naszyjniki,
diadem oraz figurka ko
ziołka wspinającego się
na drzewo życia. Odnaj-
dywane poza Sumerem
wyroby sumeryjskich ju
bilerów dowodzą ożywio
nych kontaktów handlo
wych w tej części basenu
Morza Śródziemnego.
•
Brąz okazał się
świetnym materiałem
do wyrobu narzędzi
i broni. Najpowszech
niej używano noży,
któych produkcja była
stosunkowo prosta.
Wynalezienie brązu
Mniej więcej w połowie
m
ty
siąclecia p.n.e. brąz wyparł ka
mień i obsydian jako surowce
do produkcji broni, ozdób i na
rzędzi. Pierwsi metalurdzy sku
wali sanorodki miedzi na zim
no. W IV tysiącleciu p.n.e.
pojawiły się odlewnicze formy
kamienne, początkowo ryte
w jednej bryle, a następnie dwu
dzielne, składające się z wklęsłe
go awersu i rewersu, wyrzeźbio
nych na osobnych kamieniach.
W III tysiącleciu p.n.e. upo
wszechniła się tzw. technika odle
wów na wosk tracony. Polegała
ona na tym, że wzór przyszłego
brązowego przedmiotu wykony
wany był z wosku, a następnie ob
lepiany gliną, która tworzyła jego
marycę. Tak przygotowaną formę
wyełniano roztopionym metalem,
w trakcie tego procesu woskowy
model stopniowo się wytapiał,
a jego miejsce zajmował brąz.
Następnie dlew studzono i zdej
mowano gliniane skorupy. Brąz
doskonale nadawal się do wyobu
Kultury
barbarzyńskiej
Północy
W czasach gdy na całym
Bliskim Wschodzie niepo
dzielnie panował brąz,
w Europie Środkowej
i Północnej kwitły kultu-
ry eneolityczne. Co jakiś
czas ogromne połacie
Europy nawiedzały fale
Plik z chomika:
simonrodnip55
Inne pliki z tego folderu:
The Oxford Illustrated History of the World.pdf
(47721 KB)
World History - Patterns of Interaction - Atlas by Rand McNally (2009).pdf
(140863 KB)
PREHISTORIA_3 - Epoka brązu i żelaza.pdf
(5155 KB)
PREHISTORIA_2 - Paleolit i neolit.pdf
(12821 KB)
PREHISTORIA_1 - Czarna Afryka - kolebka ludzkości.pdf
(10144 KB)
Inne foldery tego chomika:
9-11
Angielski
Art
Astronomy
Atlantis
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin