Znaczenie owsa
W rolnictwie polskim owies dostarcza ziarna paszowego, posiada wysoką wartość odżywczą jako pokarm dla ludzi, oraz jest cenną rośliną płodozmianową, szczególnie w warunkach dużego udziału zbóż w strukturze zasiewów.
Ziarno pozbawione łuski odznacza się wysoką zawartością białka, dużym udziałem aminokwasów egzogennych (lizyny, argininy).
Brak w ziarnie glutenu.
WYMAGANIA KLIMATYCZNE
Ma duże zapotrzebowanie na wodę, zwłaszcza w okresie od strzelania w źdźbło do kłoszenia. Główną przyczyną dużego zapotrzebowania owsa na wodę jest wysoki współczynnik transpiracji.
Wymagania termiczne owsa są niewielkie kiełkuje w temperaturze 2-3°C, przy czym kiełkowanie przebiega znacznie wolniej niż u innych zbóż.
Nieszkodliwe dla owsa są wiosenne przymrozki, a niska temperatura po wzejściu roślin jest korzystna dla uzyskania wysokich plonów.
Małe wymagania cieplne owsa umożliwiają jego dojrzewanie w rejonach o niższej średniej temperaturze w okresie lata np. w rejonach górskich.
WYMAGANIA GLEBOWE
Korzenie owsa mają bardzo dużą zdolność pobierania składników pokarmowych znajdujących się w glebie w formie trudno dostępnej dla roślin.
Dzięki tej właściwości może być uprawiany na glebach kompleksów żytnich od bardzo dobrego do słabego oraz na glebach kompleksu zbożowo – pastewnego mocnego i słabego.
Najwyższe plony owsa uzyskuje się na glebach lepszych, zaliczanych do kompleksów pszennych i pszenno – żytnich, ale na tych glebach wysokie plony dają inne, cenniejsze zboża (pszenica, jęczmień), dlatego uprawę owsa uważa się tu za uzasadnioną jedynie w gospodarstwach o dużym (ponad 50%) udziale pszenicy i jęczmienia w strukturze zasiewów.
Dobrze znosi dość silne zakwaszenie, ale z reguły najlepiej plonuje na glebach o pH powyżej 5,5.
STANOWISKO W ZMIANOWANIU
Owies ma małe wymagania przedplonowe, a równocześnie pozostawia po sobie dobre stanowisko dla pozostałych roślin zbożowych, wprowadzony do uprawy w uproszczonych zmianowaniach zbożowych wyraźnie zwiększa ich wydajność.
Owies jako jedyna roślina zbożowa nie jest porażany przez choroby podstawy źdźbła (choroby podsuszkowe zbóż).
W zmianowaniu nie można często uprawiać owsa lub stosować następstwa: owies - jęczmień. W praktyce dobór przedplonu dla owsa trzeba uzależnić głównie od rośliny następczej jaka będzie uprawiana po owsie.
UPRAWA ROLI
Uprawa roli pod owies jest uzależniona od przedplonu.
Jeśli przedplon schodzi z pola w lipcu lub sierpniu to do wykonania orki przedzimowej pozostaje okres 2-3 miesięcy. Okres ten należy wykorzystać na uprawę poplonu lub na przeprowadzenie podorywki i mechaniczne zwalczanie chwastów.
Na poplony ścierniskowe nadają się gatunki roślin, które odznaczają się szybkim tempem wzrostu: rzepak ozimy i jary, gorczyca biała i czarna, rzodkiew oleista, facelia i słonecznik.
Przedplony ścierniskowe należy przyorać przed zimą.
Orkę przedzimową zaleca się wykonać w miarę możliwości jak najwcześniej (październik) z pozostawieniem roli w ostrej skibie.
Po kukurydzy i roślinach wieloletnich, powinna być wykonana orka na głębokość 20 – 25 cm.
Po roślinach okopowych można wykonać tylko kultywatorowanie na głębokość 20 – 25 cm.
Uprawy wiosenne: bronowanie, bądź użycie agregatu uprawowego. Uprawa wiosenna nie powinna być głębsza niż 4 – 6 cm, dlatego należy ograniczyć do minimum kultywatorowanie pola – jest ono niezbędne tylko na zlewnych glebach.
Nawożenie
Nawozy wapniowe
1,5 – 2,5 t/ha CaO na glebach bardzo lekkich i lekkich;
1,7 – 3,5 t/ha CaO na ciężkich glebach,
Powinny być rozsiane przed uprawą pożniwną lub przed orką przedzimową.
Na glebach ubogich w magnez zaleca się stosowanie 30 – 50 % dawki nawozu wapniowego w formie wapna magnezowego.
Nawożenie fosforem i potasem
Nawożenie azotem
Nawozy azotowe do poziomu 50 kg/ha N stosujemy jednorazowo przed siewem owsa. Natomiast większe dawki należy dzielić na dwie części: 50 – 60% przed siewem, a resztę na początku fazy strzelania w źdźbło.
TERMIN I GĘSTOŚĆ SIEWU
Owies należy do roślin silnie reagujących spadkiem plonu ziarna na opóźnienie terminu siewu.
Ziarno owsa kiełkuje w temperaturze 2 – 5°C. Przy wczesnym siewie owies korzysta z zimowych zapasów wody w glebie i jest mniej atakowany przez szkodniki i choroby. Wczesny termin siewu wpływa korzystnie na kształtowanie się głównych elementów struktury plonu, czyli: liczby pędów produkcyjnych, liczby kłosków w wiesze oraz MTZ.
Optymalny termin siewu owsa w większości rejonów kraju przypada na drugą połowę marca. Jedynie w rejonach północno – wschodnim i podgórskim można opóźnić go do 10 kwietnia.
Owies wysiewa się w rzędach co 12-15 cm, na głębokość 2–5 cm (w wilgotną glebę płycej, zaś w suchą głębiej).
PIELĘGNACJA ZASIEWÓW
Pielęgnacja mechaniczna, gdyż jest wrażliwy na większość herbicydów.
Pierwsze bronowanie może być wykonane jeszcze przed wschodami lub o okresie tzw. szpilkowania roślin. Zabieg ten przeciwdziała zaskorupieniu się gleby, szczególnie ciężkiej, a także skutecznie niszczy większość młodych chwastów.
Następne bronowanie przeprowadza się (zawsze w poprzek lub ukos rzędów) dopiero w fazie krzewienia się roślin i w razie konieczności powtarza się go po około 2 tygodniach. W okresie między szpilkowaniem a fazą krzewienia (4 – 5 liść) owies jest bardzo wrażliwy na uszkodzenia mechaniczne, zatem nie należy bronować zasiewów w tym czasie.
W warunkach silnego zachwaszczenia upraw, jako zabieg uzupełniający poleca się stosowanie herbicydów. Herbicydy w owsie stosuje się od fazy 5-6 liści do końca krzewienia.
Do najczęściej występujących chorób owsa należą głownia pyłkowa, głownia zwarta, mączniak prawdziwy, rdza koronowa, plamistość, rdza źdźbłowa, wirus żółtej karłowatości jęczmienia.
Zbiór
Zbiór kombajnem należy przeprowadzić trochę później w okresie dojrzałości pełnej całych wiech.
Ziarno należy oczyścić i wysuszyć do wilgotności 15 %.
Temperatura suszenia owsa przeznaczonego na materiał siewny nie może przekraczać 45°C.
Słoma owsiana odznacza się dużą wartością paszową.
KUKURYDZA
Kierunkiem uprawy kukurydzy:
na kiszonkę dla bydła z całych roślin zebranych w odpowiedniej dojrzałości,
na paszę z kolb (CCM),
na ziarno
Mieszańce kukurydzy różnią się wczesnością dojrzewania - liczba FAO:
wczesna do 230,
średniowczesna 230-250,
średniopóźna 260-290 oraz poziomem plonowania i kierunkiem użytkowania.
W Polsce szczególne znaczenie przy wyborze odmiany mają warunki
klimatyczno - glebowe.
Rejony uprawy kukurydzy w Polsce
Kukurydza wykazuje dużą tolerancję co do stanowiska, może być także uprawiana po sobie.
Reaguje ujemnie na stanowisko po burakach cukrowych zbieranych ciężkim sprzętem mechanicznym, ze względu na nadmierne ubicie gleby.
Podstawowym zabiegiem uprawowym jest głęboka (około 30 cm) orka zimowa. Zabiegi wiosenne ograniczyć do niezbędnego minimum - najlepiej 1 przejazd agregatem uprawowym przy głębokości uprawy 5 - 7 cm.
ODMIANY
Nowoczesne odmiany kukurydzy charakteryzują się tym, że ich liście i łodygi pozostają zielone aż do dojrzałości pełnej.
Rośliny takich odmian dłużej asymilują i charakteryzują się większą odpornością na fuzariozę - groźną chorobę powodującą przedwczesne zasychanie łodyg i wyleganie. Odmiany kiszonkowe, dzięki przedłużonej zieloności mają zwykle lepszą strawność, nie wylegają przed zbiorem i nie są porażone przez grzyby fuzaryjne.
Nawożenie mineralne
Kukurydza ma stosunkowo wysokie wymagania nawozowe.
Na glebach kompleksu żytniego i średniej zasobności składników, dawka nawozów mineralnych dla uzyskania plonu 80 dt suchego ziarna (czyli 110 dt CCM lub 160 dt s.m. kiszonki) kształtuje się na poziomie:
azotu - N 120 - 160 kg/ ha, stosować (na glebach żyznych) najlepiej jednorazowo przed siewem w formie mocznika lub siarczanu amonu,
fosforu - P2O5 w ilości 80 - 120 kg / ha,
potasu - K2O w ilości 140 - 185 kg / ha.
Ważna jest dostępność wapnia, magnezu i innych mikroelementów.
Pogłównie należy nawozić kukurydzę dość wcześnie, przy wysokości 30 - 40 cm, zanim wytworzy charakterystyczny lejek w górnych liściach.
Nawożenie organiczne kukurydzy jest bardzo wskazane, zwłaszcza na glebach lekkich. Zmniejsza on ujemną reakcję na jakość gleby, ogranicza negatywny wpływ suszy i zapewnia wysoki plon nawet po gorszych przedplonach (zboża).
Siew
W warunkach klimatycznych Polski termin siewu kukurydzy przypada w okresie od 20 kwietnia do 5 maja.
Przy siewach opóźnionych należy obniżyć normę wysiewu i uprawiać tylko odmiany wczesne.
Siew wykonać wyłącznie siewnikiem punktowym przy rozstawie rzędów 75 cm ( na kiszonkę może być 60 cm), na głębokość 3 - 4 cm na glebach ciężkich i 5 do 7 cm na glebach lekkich.
Obsada roślin do zbioru - przy uprawie na ziarno i CCM - 75 do 90 tys. roślin na hektar, przy uprawie na kiszonkę 90 do 110 tys. roślin na ha (tj. około 30 do 45kg/ha, o ilości nasion decyduje ich MTZ).
Ochrona roślin: Chwasty dwuliścienne zwalczać herbicydami triazynowymi, do jednoczesnego zwalczania chwastów dwuliściennych i jednoliściennych stosować PRIMEXTRA w dawce 5l/ha lub mieszaninę herbicydów triazynowych z TITUSEM. Perz i chwasty dwuliścienne dobrze zwalcza mieszanina MILAGRO (1,5 l/plus MIKADO/11). Uciążliwe chwasty wieloletnie oraz gatunki głęboko korzeniące się można skutecznie zwalczać stosując: BANVEL 480 SL, PARDNER 225 EC, MIKADO (ostrożeń polny) BAROX 460 SL, STARANE 250 (powój polny, mniszek pospolity, rdesty). Niektóre herbicydy nie są selektywne w stosunku do niektórych mieszańców, dlatego też przed ich zastosowaniem należy dokładnie zapoznać się z instrukcją stosowania danego środka. Ploniarkę zbożową można zwalczać zaprawiając nasiona PROMETEM 400 SC lub opryskiem w fazie 2 - 4 liści kukurydzy w odstępach 7-mio dniowych isektycydami: np. DECIS 2,5 EC, FASTAK 10 EC, OWADOFOS PŁYNNY 50 EC. Dodatkowo prosimy przed zastosowaniem w/w środków konsultować się z lokalnymi rolniczymi służbami doradczymi.
ZBIÓR
Przydatność kukurydzy jako surowca do produkcji paszy zależy przede wszystkim od terminu zbioru. Im wyższe jest stadium dojrzałości, tym większy jest udział ziarna w plonie, a zmniejsza się proporcjonalnie ilość bogatych we włókno rdzeni i liści okrywowych.
Ilość i jakości uzyskanej paszy zależy także od sposobu zbioru, ustawienia i przygotowania maszyn oraz metody konserwacji. Optymalnym terminem do zbioru na kiszonkę jest dojrzałość woskowa, przy zawartości suchej masy 30 - 32% w całych roślinach.
Wraz z dojrzałością wzrasta udział kolb, co dodatnio wpływa na końcową jakość kiszonki. W dojrzałości woskowej ziarno jest już dobrze wypełnione, a w kolbach znajduje się 45-50% suchej masy.
Zbierając kukurydzę w późnych stadiach dojrzałości - dojrzałości woskowej, a zwłaszcza późnowoskowej - przy zawartości s.m. w całych roślinach powyżej 33 % uzyskujemy stosunkowo suchy i twardy surowiec, co powoduje, że trudniej ugnieść sieczkę w silosie, trudniejszy jest dostęp bakterii do wnętrza komórek, a zwierzęta gorzej wyjadają dłuższe kawałki kiszonki.
Receptą na to jest dokładne rozdrobnienie a uszkodzone musi być także ziarno.
Zbiór kolb z przeznaczeniem na CCM należy wykonać w początkach dojrzałości pełnej, kiedy ziarno staje się twarde i nie daje się rozłupać paznokciem. Jego wilgotność wynosi wtedy około 40 %, a zawartość suchej masy w całych kolbach wynosi 52 - 55%. Stwierdzono jednak, że przyspieszenie zbioru do dojrzałości woskowej powoduje straty w plonie suchej masy rzędu 15 - 20% i wyraźne pogorszenie jakości.
Odmiany wczesne dojrzałość pełną osiągają we wrześniu, zaś odmiany średnio-późne w październiku.
Zbiór kukurydzy na ziarno wykonać można, kiedy zawartość wody w ziarnie obniży się przynajmniej do 38 %.
W uprawie na ziarno należy kukurydzę dosuszać. Do suszarni powinno trafić nie dłużej niż 12 - 16 godzin, po zbiorze. Suszenie jest procesem drogim i w największym stopniu rzutującym na koszty produkcji.
Niedobory fosforu Objawy braku fosforu pojawiają się najpierw na najstarszych liściach, których brzegi przybierają barwę czerwoną i purpurową dzięki tworzących się w nich pigmentom antocjanowym. Z niedoborami fosforu obserwowanymi na kukurydzy spotykamy się najczęściej, gdy:
wczesną wiosną temperatura gleby spada poniżej 12oC; w tym czasie pobranie fosforu z gleby przez młode rośliny kukurydzy jest bardzo ograniczone; mimo stosunkowo niewielkiego pobierania fosforu przez młode rośliny, długotrwałe chłody po wschodach kukurydzy powoduje zahamowanie wzrostu i wystąpienie typowych objawów braku fosforu,
gleby przeznaczone pod uprawę kukurydzy charakteryzują się bardzo niską lub niska zasobnością w fosfor,
gleby przeznaczone pod uprawę kukurydzy charakteryzują się kwaśnym lub alkalicznym odczynem gleby.
Często spotykamy się z sytuacjami, gdy na danym polu występują wszystkie trzy wymienione czynniki i w takiej sytuacji objawy niedoboru są bardzo wyrane. Najczęściej jednak obserwujemy objawy braku fosforu w czasie wiosennych chłodów na glebach o kwaśnym odczynie, mimo przedsiewnego zastosowania nawozów fosforowych. Zalecenia:
odczyn gleby utrzymywać między lekko kwaśnym a obojętnym, gdyż wtedy fosfor jest najłatwiej dostępny dla roślin,
stosować nawożenie fosforowe na podstawie przeprowadzonych analiz gleby,
stosować zlokalizowane nawożenie doglebowe w niewielkiej odległości od korzenia łącznie z siewem kukurydzy np. metoda ADOB® MA (patrz rzędowe nawożenie kukurydzy),
w sytuacjach, gdy na roślinach kukurydzy wystąpią braki fosforu należy jak najszybciej wykonać zabieg dolistnego nawożenia roślin np. Basfoliarem® 6-12-6 w ilości od 6. do 12. l/ha, który zawiera między innymi 12% fosforu w formie łatwo dostępnej dla kukurydzy. Zalecamy stosowanie Basfoliaru® 6-12-6 w dawkach dzielonych np. 2 x 5 l/ha
akoniu