wyklady melioracja.doc

(5755 KB) Pobierz

MELIORACJE WODNE

Melioracje – ogólnie można definiować jako poprawę polepszenie. Jest to wkład pracy ludzkiej w postaci trwałych inwestycji mających na celu zmianę niekorzystnych warunków danego obszaru w zależności od tego komu i czemu służyły zabiegi dodawano do słowa melioracja formy przymiotnikowe lub czynniki niekorzystnych warunków (melioracje odwadniające, melioracje nawadniające, melioracje przeciwerozyjne)

Melioracje wodne – polegają na regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby ułatwiają jej uprawę oraz mają na celu ochronę użytków rolnych przed powodziami

Systemy melioracyjne mają wpływ na fazę ciekłą i gazową gleby. Nie mają wpływu na fazę stałą

Celowość i potrzeby wykonywania melioracji odwadniających

Podstawowe czynniki produkcji roślinnej

-składniki pokarmowe

-światło, ciepło

-woda, powietrze

Wszystkie czynniki muszą wystąpić , musza być one w ilościach optymalnych, nie można zastąpić jednego czynnika nadmiarem innego.

Celem melioracyjnych zabiegów jest optymalne kształtowanie stosunków powietrzno – wodnych zgodnie z wymaganiami uprawianych roślin lub innymi oczekiwaniami użytkowników

Wzajemne powiązania i uwarunkowania przedsięwzięć z zakresu melioracji i ochrony środowiska

Podział melioracji z uwagi na źródło finansowania

a) podstawowe – są w 100% finansowane z budżetu państwa

b) szczegółowe – koszty tych inwestycji pokrywane przez samych użytkowników

1. Do urządzeń melioracji wodnych podstawowych zalicza się:

• budowle piętrzące budowle upustowe oraz obiekty służące do ujmowania wód,

• stopnie wodne, zbiorniki wodne,

• kanały, wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie,

• rurociągi o średnicy co najmniej 0,6 m,

• budowle regulacyjne oraz przeciwpowodziowe,

• stacje pomp, z wyjątkiem stacji wykorzystywanych do nawodnień ciśnieniowych - jeżeli służą one do polepszenia zdolności produkcyjnej gleby.

2. Przepisy dotyczące urządzeń melioracji wodnych podstawowych stosuje się odpowiednio do budowli wstrzymujących erozję wodną oraz dróg dojazdowych, niezbędnych do właściwego użytkowania obszarów zmeliorowanych. Urządzenia melioracji wodnych podstawowych wykonywane są na koszt Skarbu Państwa i stanowią jego własność.

3. Do urządzeń melioracji wodnych szczegółowych zalicza się:

• rowy, wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie, drenowania oraz deszczownie z pompami przenośnymi,

• rurociągi o średnicy poniżej 0,6 m,

• stacje pomp do nawodnień ciśnieniowych,

• ziemne stawy rybne oraz groble na obszarach nawadnianych,

• systemy nawodnień grawitacyjnych- jeżeli służą polepszeniu zdolności produkcyjnej gleb

4. Przepisy dotyczące urządzeń melioracji wodnych szczegółowych stosuje się odpowiednio do:

• fitomelioracji oraz agromelioracji,

• systemów przeciwerozyjnych,

• zagospodarowania zmeliorowanych trwałych łąk lub pastwisk,

• zagospodarowania nieużytków przeznaczonych na trwale i lub pastwiska.

Wykonywanie urządzeń melioracji wodnych szczegółowych należy do właścicieli gruntów.

5. Urządzenia melioracji wodnych szczegółowych mogą być wykonywane na koszt Skarbu Państwa,

jeżeli:

• teren cechuje duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych,

• urządzeniom melioracji wodnych szczegółowych grozi dekapitalizacja,

• warunkiem restrukturyzacji rolnictwa jest regulacja stosunków wodnych w glebie - przy czym właściciele gruntów, na które urządzenia te wywierają korzystny wpływ, zwani dalej "zainteresowanymi właścicielami gruntów", zwracają część kosztów w formie opłaty melioracyjnej; zwrot ten stanowi dochód budżetu państwa.

6. Rozstrzygnięcie w tej sprawie, podejmuje, w drodze decyzji, marszałek województwa, w

uzgodnieniu z wojewodą, na wniosek zainteresowanych właścicieli gruntów lub spółki wodnej.

7. W decyzji, marszałek województwa ustala wysokość opłaty melioracyjnej każdemu zainteresowanemu właścicielowi gruntu, proporcjonalnie do powierzchni gruntów, na które korzystny wpływ wywierają urządzenia melioracji wodnych szczegółowych. Po zakończeniu procesu inwestycyjnego i rozliczeniu wartości wykonanych robót marszałek województwa, w drodze decyzji, koryguje w czasie 9 miesięcy ustaloną wysokość opłaty melioracyjnej, odpowiednio do wysokości poniesionych kosztów inwestycji oraz zmian w projekcie technicznym, dokonanych w trakcie realizacji inwestycji.

WZMiUW- Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych – podlega marszałkowi Województwa

WZIR- Wojewódzkie Zarządy Inwestycji Rolniczych

Typy inwestycji wodno - melioracyjnych

1. Uzupełniające - udział powierzchni meliorowanej w stosunku do całości powierzchni obiektu jest niewielki; przeważają melioracje szczegółowe, nie ma potrzeby większych dodatkowych inwestycji w gospodarstwach (zarówno w środkach trwałych jak i obrotowych), a inwestycje poza rozpatrywanym obiektem nie są w ogóle konieczne.

2. Rozwojowe - wielkość powierzchni meliorowanej jest znaczna, wymagane są zarówno melioracje podstawowe i szczegółowe. Muszą być także zwiększone środki trwałe i obrotowe w gospodarstwach. Często dla pełnego wykorzystania efektów inwestycji wodno-melioracyjnych konieczne są również dodatkowe inwestycje poza analizowanym obiektem.

3. Przeobrażeniowe - wielkość powierzchni meliorowanej wynosi ponad 50% powierzchni obiektu. Obok poważnych inwestycji wodno-melioracyjnych (melioracje podstawowe i szczegółowe), konieczne są znaczne inwestycje w gospodarstwach. Bardzo duży jest także udział inwestycji poza analizowanym obiektem.

Prawne podstawy inwestycji wodno - melioracyjnych

I) Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku „Prawo wodne".

II) Uchwały Rady Ministrów, rozporządzenia właściwych ministrów oraz instrukcje branżowe.

1) Uchwała Rady Ministrów w sprawie projektowania inwestycji wodno-melioracyjnych ustala ramowe zasady sporządzania, uzgadniania i zatwierdzania założeń techniczno-ekonomicznych i projektów technicznych związanych z budową, rozbudową, przebudową i modernizacją urządzeń wodno-melioracyjnych; wykonywanych przez jednostki gospodarki uspołecznionej i spółki prywatne.

2) Wytyczne drenowania gruntów ornych z 1988 roku

a) Wytyczne dotyczą projektowania systemów drenarskich oraz stosowania zabiegów towarzyszących na glebach mineralnych, użytkowanych jako grunty orne, sady, ogrody lub użytkowanych przemiennie.

b) Wytyczne określają:

• badania przedprojektowe,

• rodzaje drenowań i zabiegów towarzyszących oraz zakres ich stosowania,

• sposoby rozwiązań i obliczeń podstawowych parametrów sieci drenarskiej,

• zasady stosowania zabiegów towarzyszących,

• rodzaje zabezpieczeń i stosowane materiały,

• zalecenia dla wykonawcy i użytkownika oraz zasady eksploatacji.

c) Wytyczne wraz z załącznikami powiązane są aktualnie obowiązującymi zarządzeniami w zakresie inwestowania, badań i pomiarów przedprojektowych, dokumentacji technicznych, warunków wykonawstwa itp.

d) Wytyczne dotyczą najczęściej występujących warunków glebowo-wodnych oraz wymogów stawianych przez rolnictwo

e) W szczególnych warunkach dopuszcza się stosowanie innych rozwiązań, opracowanych na podstawie materiałów pomocniczych, doświadczeń lokalnych, opracowań z literatury - po uzgodnieniu z inwestorem.

Podział melioracji ze względu na cele i spełniane funkcje

a) melioracje odwadniające- celem jest odwadnianie

b) melioracje nawadniające melioracje techniczne

c) melioracje przeciwerozyjne

d) melioracje specjalne

Ø melioracje agrotechniczne- polegają na wykonywaniu zabiegów stojących pomiędzy tradycyjnymi zabiegami agromelioracyjnymi a typowymi zabiegami melioracyjnymi, Celem wykonywania tych zabiegów jest zwiększenie retencji wodnej w glebie oraz ułatwienie spływu wód powierzchniowych po roztopach wiosennych i długotrwałych opadach latem. W ramach melioracji agrotechnicznych najczęściej wykonuje się pogłębione orki, stosuje się intensywne nawożenia organiczne i wapnowanie gleb w celu zwiększenia zdolności retencyjnych wierzchnich warstw gleby. Melioracje agrotechniczne obejmują proste zabiegi możliwe do wykonania przez samych użytkowników.

Ø Melioracje fototechniczne (fitomelioracje)- polegają na zadrzewieniu, zakrzewieniu lub zadarnianiu powierzchni narażonych na erozję wodną lub wietrzną, lub w celu zawieszenia transpiracji z bezodpływowych, trwale nadmiernie uwilgotnionych zagłębień terenowych. Projektowanie i wykonywanie fitomelioracji powinno się wykonywać na obszarach o zmiennym ukształtowaniu terenu.

Hp Hp

Hpp P

Hpp- spływ podpowierzchniowy

Hp- spływ powierzchniowy

Ø Melioracje leśne- polegają na odwodnieniu siedlisk leśnych wykazujących TRWAŁE nadmierne uwilgotnienie, niekorzystne z punktu widzenia istniejących tam wodostanów. Projektowanie systemów rowów otwartych powinno odbywać się przy aktywnym udziale gospodarzy danego terenu (leśniczych, nadleśniczych). Melioracje leśne obejmują także systemy nawadniające najczęściej deszczownie stosowane w szkółkach leśnych w których produkuje się materiał nasadzeniowy. Las jest regulatorem obiegu wody, powoduje tez stan niżówkowy.

Ø Zabiegi agromelioracyjne (agromelioracje)- celem wykonywania tych zabiegów jest poprawa właściwości fizycznych, chemicznych biologicznych i wodnych warstw podornych profilu glebowego. Zabiegi agromelioracyjne mieszczą się pomiędzy typowymi zabiegami agrotechnicznymi a podstawowymi zabiegami melioracyjnymi.

Na potrzebę wykonywania agromelioracji wskazuje występowanie czynników ograniczających urodzajność gleb, które wynikają z:

- budowy geologicznej profilu

- budowy genetycznej profilu

- zagęszczenia gleby spowodowane wzrastającym poziomem mechanizacji uprawy i zbioru

plonów

Czynniki te często kształtują niekorzystne właściwości gleby:

- małą przepuszczalność wody i powietrza

- małą retencję wodną

- zbyt duże zagęszczenie

- dużą zwięzłość mechaniczną

- złą strukturę

- okresowy niedobór tlenu lub wody