EKONOMIA – MAKRO
DR D. MITRĘGA
Literatura:
Milewski, Kwiatkowski – podstawy ekonomii
W wymiarze mikro ekonomia, zajmuje się czymś małym, jakimś fragmentem – podmiotami gospodarczymi. Gospodarowanie obejmuje produkcja, konsumpcje, podział
Makro ekonomia bada gospodarkę jako całość. Makro ekonomia stara się odpowiadać na pytania: Jak gospodarka funkcjonuje, dlaczego w gospodarce występują kryzysy, dlaczego jest bezrobocie, inflacja.
Celem przedsiębiorstwa jest zysk.
Podmioty makroekonomiczne – państwo i bank centralny.
Inflacja – skąd się bierze, jak przeciwdziałać,
Polityka fiskalna – co to jest, jak działa,
Ekonomia dot. wyboru, gdyż wszystkiego nie możemy mieć. Wyboru dokonuje producent (co produkować, jak produkować, ilu ludzi zatrudnić) i konsument.
Podstawowe (główne) cele makroekonomiczne:
1. Wysoki poziom produkcji krajowej i stały jej zwrot – celem produkcji jest zaspokajanie potrzeb. Im więcej będzie dóbr i usług tym bardziej będą zaspokojone potrzeby. Im większy dochód narodowy na mieszkańca tym kraj jest bardziej bogatszy.
2. Wysoki poziom zatrudnienia i niskie bezrobocie – im wyższy poziom zatrudnienia tym lepsza sytuacja jest w gospodarce.
3. Ustabilizowany lub rosnący w łagodnym tempie poziom cen – chodzi o to aby gospodarka nie cierpiała przez inflacje. Ceny mają być ustabilizowane to lepiej dla gospodarki. Jeśli jest wzrost cen to lepiej dla gospodarki, a lepiej kiedy ceny maleją to konsumenci mogą kupić więcej ale nie korzystne dla gospodarki.
4. Równowaga bilansu obrotów bieżących z zagranicą i stabilność kursu walutowego – tymi zagadnieniami nie będziemy się zajmować, gdyż nie zdążymy.
Podmioty makroekonomiczne (przede wszystkim rząd) muszą dokonać wyboru jakie cele będą realizować.
Makroekonomia dot. wyboru między alternatywnymi celami. Najlepiej dowiedzieć się z expose Premiera co on będzie realizował.
Stopień realizacji cen mówi nam o efektywności gospodarki.
Dla realizacji celów są potrzebne narzędzia.
Narzędzia realizacji makroekonomicznych:
Ø Polityka fiskalna – realizowana poprzez budżet państwa
Ø Polityka pieniężna – prowadzi bank centralny
Ø Polityka dochodowa - realizuje rząd
Ø Polityka gospodarcza w stosunku do zagranicy – realizuje rząd
Makroekonomia posługujemy się wielkościami agregatowymi odnoszącymi się do całej gospodarki.
Agregacja – łączenie, sumowanie
Wielkości agregatowe – to wielkości powstałe poprzez sumowanie. Np. bezrobocie w kraju. Powstała ta wielkość z PUP – oni posiadają informacje i łączy się dane informacje. Te wielkości odnoszą się do gospodarki jako całości.
I temat : rachunek dochodu narodowego
Obejmuje sposobów pomiarów efektów działalności gospodarczej jak i charakterystykę miar służących stosowanych do pomiarów efektów działalności gospodarczych. Inaczej mówiąc jak mierzymy i jakie miary stosujemy np. PKB , PKB w cenach nominalnych itd.
Wartość agregacyjna – to także liczba wytworzonych wszystkich wyrobów w kraju.
Ogólne założenia do rachunku dochodowego narodowego:
Obecny nasz system bazuje na systemie (metodologii) SNA – system rachunków narodowych. Dla UE ten system NSA dopasował sobie metodę ESA – do dochodu narodowego wliczamy zarówno efekty produkcyjne sfery materialnej jak i niematerialnej. Oznacza to że wg tego systemu wlicza się każda praca jaką ludzie wykonują to wlicza się do dochodu.
Do dochodu narodowego wliczamy tylko i wyłącznie efekty pracy rejestrowanej – tzw. sektor formalny. To co zostało wytworzone legalnie. Nie wliczamy strefy efektów w strefie szarej i efektów działalność tzw. w strefie pozarynkowej(- to jest nasze gospodarstwo domowe, w domu możemy ugotować obiad bądź iść do stołówki, robimy zapasy na zimę, mamy ogródek warzywny dla własnych potrzeb itd. – nie wliczamy do dochodu). Ważny problem.
Strefa szara – obejmuje strefę nielegalną, częściowo legalną – chodzi np. o sprzedaż narkotyków. Strefa szara ogólnie mówiąc jest nielegalna. Strefa szara ma największy zasięg w wynajmu mieszkań, korepetycje, pomoce domowe, nianie.
W Gruzji 60-70% strefy szarej PKB. W Polsce 20% strefa szara PKB. Najniższe wskaźniki to w Szwajcarii, kraje skandynawskie.
Strefa szara – brak rejestracji działalności gospodarczych. Ludzie nie rejestrują swoich działalności gdyż chcą się dorobić pieniędzy, nie płacić składek, kiedy produkt ich działalności jest nielegalny. Ta strefa odgrywa dużą rolę.
Podatek CIT obniżony na 19%.
Wszystkie wielkości dochodu obejmują okres jednego roku kalendarzowego.
PKB – produkt Krajowy Brutto , syntetyczna miara produkcji wytwarzanej. W kraju wytwarzaną w ciągu roku, bez względu na to kto jest nosicielem czynników produkcji, przy pomocy której te dobro wytwarza.
Sam dochód narodowy może zostać używany jako pewna miara efektów działalności gospodarczych.
W jaki sposób mierzymy PKB:
1. Jako sumę wartości produktów i usług wykorzystywanych w kraju
2. Suma dochodów
3. Suma wydatków na dobra i usługi
Podmioty – gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa
Gospodarka zamknięta kiedy nie ma kontaków z zagranicą
Gospodarka otwarta kiedy ma kontakty z zagranicą. Ogólnie na świecie są przeważnie gospodarki otwarte.
Ruch okrężny w gospodarce
Do PKB wliczamy dobra finalne, a jeśli są inne dobra mówimy że to pośrednie.
Dobra finalne są to dobra które wykorzystuje ostatni użytkownik. Np. wszystkie dobra nabywane przez gospodarstwa domowe to dobra finalne, ale również dobrami finalnymi są dobra nabywane przez przedsiębiorstwa (takie które nie są przetwarzane tylko służą do przetwarzania).
Dobra pośrednie to takie które stanowią nakład w kolejnym procesie produkcji, są przetwarzane to nie jest produkt finalny.
Np. Jeśli cukiernik kupi jabłko to jest to dobro pośrednie bo on z tego zrobi szarlotkę, jeśli gospodarstwo domowe kupi jabłka to dobro finalne. Finalne gdyż gospodarstwo ma to do celów osobistych a cukiernik na sprzedaż.
PKB to suma wartości dóbr finalnych.
Podatek BAT – to podatek od wartości dodanych.
Suma dochodów gospodarstw domowych – płace, zyski. Nie są wliczane tzw. płatności transferowe np. emerytury, renty, stypendia itd.(nie wliczane gdyż tu nie jest wykonywana praca i nie wiąże się z wytwarzaniem dóbr i usług). Tylko wliczane za świadczenia: płace, renty rolnicze – wykonywana praca
Ad 3. Suma wydatków na dobra i usługi – czyli płatności za dobra i usługi ( wydajemy na dobra konsumpcyjne, dobra inwestycyjne prywatne
C + I + G + Ex netto
C – konsumpcja i wydatki na nie. Dobra i usługi trwałego i nietrwałego użytku (dobra: obuwie, mydło, kosmetyki, żywność, usługi: kosmetyczne zabiegi, wyjście do teatru i kina).
I – wydatki na dobra inwestycyjne prywatne. Dobra trwałego i nietrwałego użytku. Chodzi o powiększanie majątku trwałego.
G – wydatki rządu na zakup dóbr i usług. Chodzi o zakup wyposażenie dla wojska, policji, szkół, samochód służbowy, Usługi: sektor sądowniczy, wojsko, policja)
Ex netto – (eksport netto) – gospodarka otwarta. Sprzedaż usług i dóbr zagranicę. Export netto może być dodatni lub ujemny. Różnica między wartości eksportu od importu. Jeśli eksport będzie większy od importu to będzie dodatni, jeśli odwrotnie to będzie ujemny.
Nie wliczamy wydatków rządowych na płatności transferowe – na renty, emerytury, zasiłki.
Reasumując:
PKB to podstawowa miara mierzy to co zostało w kraju wytworzone bez znaczenia czy wytworzyły to polskie firmy czy zagraniczne, ale na terenie kraju.
PKB nominalny i realny:
PKB Nominalny – to PKB wyrażony w cenach z roku wytwarzania produkcji wchodzących w skład PKB. Potrzebny jest do gospodarowania, do podziału.
PKB Realny – wyrażony jest w cenach stałych pochodzących z okresu (roku) przyjętego za podstawowy (bazowy). Potrzebne jest do badania dynamiki gospodarczej do porównań wartości makroekonomicznych w czasie.
Deflator PKB – służy do obliczenia realnego mając PKB nominalny.
Deflator = PKB nominalny * 100
PKB realny
Płaca realna wyraża się w tym co za daną płace możemy zarobić.
Płaca nominalna czyli to co dostajemy do ręki.
Wzrost gospodarczy – to przyrost wartości wytworzonych dóbr i usług w gospodarce w badanym okresie czasu, najczęściej w ciągu roku. Wzrost mierzymy przyrostami realnego PKB. Wzrost ma charakter ilościowy. Dotyczy długookresowej analizy.
Rozwój gospodarczy – poza wzrostem gospodarczym obejmuje zmiany jakościowe w sferze gospodarczej. Zmiany o charakterze jakościowym w sferze gospodarczej, społecznej. Rozwój zawiera elementy jakościowe: jakość wyrobu, inne technologie, systemy zarządzania produkcją.
Taki wzrost i rozwój gospodarczy można porównać do wzrostu i rozwoju człowieka.
Jeżeli wzrost gospodarczy jest celem gosp. To co określa wielkość produkcji? Od popytu globalnego (twierdzi Keynss).
Produkcja faktyczna – to ta produkcja która w gospodarce rzeczywiście została wytworzona. Zależy ona nie tylko od czynników produkcji ale o stopniu wykorzystaniu tych czynników decyduje popyt globalny. Jest determinowana (określana) wielkością popytu globalnego.
Keynss był twórcą. Najważniejszy dla niego był popyt. Zmieszać lub zwiększać wszystko w ramach popytu.
Wielkość popytu globalnego określa wielkość produkcji.
Produkcja potencjalna – jest to produkcja która mogłaby być wytworzona w gospodarce
Przy pełnym racjonalnym wykorzystaniu czynników produkcji.
Równowaga makroekonomiczna
Występuje ona wówczas gdy łączne planowane wydatki na dobra i usługi (popyt globalny – zagregowany popyt) są równe wartości wyprodukowanych i dostarczonych na rynek produkcji dóbr i usług.
Paradoks zapobiegliwości
Dochody gospodarstw domowych można podzielić na wydatki na dobra konsumpcyjne i oszczędności.
Ten paradoks zapobiegliwości tłumaczy nam zjawisko spadku dochodu narodowego na skutek wzrostu oszczędności. Inaczej mówiąc Ci którzy oszczędzają przyczyniają się do zaburzeń w gospodarce. Popyt globalny określa nam wartość produkcji. Na wskutek oszczędności może obniżyć się dochód narodowy.
Wykład nr 2
Wzrost gospodarczy to przyrost wartości realnego PKB w danym okresie czasu ( w ciągu roku najczęściej). Mierzy się stopą wzrostu gospodarczego. A stopa wzrostu gospodarczego to jest ułamek przyrost PKB w danym roku/ PKB roku poprzedniego * 100%
Czynniki wzrostu gospodarczego w ujęciu:
a) Historycznym:
- praca
- kapitał
- ziemia
b) modelowym:
- bezpośrednie, zatrudnienie i wydajność
- pośrednie, majątek produkcyjny i jego efektywność, inwestycje i ich efektywność
c) systemowym:
- tradycyjne (zasoby naturalne, kapitałowe, ludzkie)
- nowoczesne (postęp naukowo- techniczny, organizacyjnym)
- postęp w kierowaniu gospodarką (zmiany strukturalne i międzynarodowym podział pracy)
- społeczna (infrastruktura społeczna i ekonomiczna)
- rynkowe (konkurencja i równowaga)
Człowiek ma największy wpływ na wzrost czynniku gospodarczego
Inwestycje również mają wpływ
Inwestycje finansujemy:
V= K + O
V= K + I --> I = O
Oszczędności finansują inwestycje
Stopa procentowa jest głównym czynnikiem określającym wysokość popytu inwestycyjnego.
Stopa procentowa to cena kredytu. Kiedy kredyt jest drogi to popyt będzie mniejszy.
Kiedy niskie stopy procentowe to popyt będzie większy.
3 Rodzaje oszczędności:
- oszczędności prywatne gospodarstw domowych, przedsiębiorstw
- oszczędności państwa
- oszczędności zagranicy ( pożyczki zagraniczne)
Głównym dochodem budżetu są podatki.
Deficyt budżetowy zlikwidować przez pożyczki zagraniczne.
Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne ( BIZ lub ZIB) polegające na wybudowaniu przez zagranicznych inwestycji ( firmy od podstaw, sieci handlowe) lub na wykupienie istniejącego przedsiębiorstwa np. Wedel, Pudliszki, lub wykup pakietu kontrolnego akcji (ma się kontrolę nad przedsiębiorstwie).
Firmy zagraniczne wpływają na wzrost PKB w Polsce.
Rozwój gospodarczy- oprócz wzrostu gospodarczego uwzględnia również aspekty jakościowe. O wzroście mówi się kiedy nie tylko zwiększają się rozmiary produkcji ale np. zmienia się technologia produkcji, wprowadzane są nowe produkty, podnoszona jakość produkcji. Nie ma miary, która jest stosowana jako miernik wzrostu gospodarczego ( np. miernik netto).
DEN- dobrobyt rozwoju netto
HDI – wskaźnik rozwoju społecznego – uwzględnia przewidywaną długość życia, dotyczy poziomu edukacji, PKO per capita ( dochód narodowy na jednego mieszkańca)
Państwo w gospodarce:
1. Nurt liberalny ( liberalizm gospodarczy):
- Leseferyzm – sformowany przez fizjokratów w XVII w.)
- ekonomia klasyczna- A. Shmit „koncepcja państwa minimum” II poł. XVIII w.
- ekonomia neoklasyczna, monetaryzm (nurty współczesne)
2. Nurt interwencjonistycznym:
- Merkantylizm - XVII w.
- Interwencjonalizm państwowy ( J. M. Keynes, lata 30 XX w.)
Państwo= Rząd , instytucje rządowe
Państwo centralne oraz lokalne instytucje, których działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu społeczno-gospodarczego.
Aspekt regulacyjny – państwo reguluje kształtuje podmioty. W jakim stopniu państwo reguluje działalnością innych podmiotów.
Aspekt realny – państwo jest w gospodarce jako podmiot.
Państwo działa poprzez funkcje:
1) Funkcja alokacyjna – (alokacja – to rozmieszczenie, wykorzystanie posiadanych zasobów np. podjęcie decyzji że inwestuje w tą dziedzinę gospodarki, kupuję daną maszynę). Wszystkie informacje czerpie się z rynku i się je analizuje. Rynek nie dostarcza tzw. dóbr publicznych.
Dobra prywatne – to dobra które my nabywamy na rynku poprzez wymianę np. idę do sklepu kupuje buty i płace pieniądzem.
Dobra publiczne – dystrybucja musi być prowadzona nie co inaczej.
Cechy dóbr publicznych:
· Są zwykle niepodzielne – trudno przypisać konkretnej osobie jakąś cząsteczkę dobra publicznego np. usługi policji, są dla wszystkich.
· Mogą być użyte przez większą liczbę konsumentów bez dodatkowych kosztów
· Dodatkowy użytkownik nie pozbawia innych możliwości korzystania z dobra publicznego
· Trudno pobierać opłaty przy zachowaniu proporcjonalności między zapłatą a ilością skonsumowanego dobra publicznego
2) Funkcja redystrybucyjna ...
tersiak