Osoba fizyczna prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą
Pracownik (osoba zatrudniona na umowę o pracę)
Obowiązkowe: emerytalne, rentowe, wypadkowe
Nieobowiązkowe: chorobowe
Obowiązkowe
Okres: od dnia rozpoczęcia do zakończenia działalności z wyłączeniem okresu, gdy działalność była zawieszona
Dobrowolne chorobowe: od dnia złożenia wniosku
(w okresie zawieszenia – nie podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, emerytalne i rentowe – dobrowolne)
Okres: okres zatrudnienia
Podstawa wymiaru składek:
ZASADY WPROWADZONE W 1999
Ubezpieczenie emerytalne i rentowe:
Do 2008r. zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale
Od 2009 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Składka w nowej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. Kwotę prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłasza minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” do końca poprzedniego roku kalendarzowego, w drodze obwieszczenia.
W 2009 r. jest to kwota 3193 zł (a więc 60% x 3193 zł = 1915,80 zł).
W 2010 r. jest to kwota 3146 zł (a więc 60% x 3146 zł = 1887,60 zł).
Podaną podstawę wymiaru składek stosuje się do ustalania składek należnych za okres od dnia 1 stycznia.
Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.
Kwota rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w 2010 r. wynosi 94 380 zł.
Kwota najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących podlega odpowiedniemu zmniejszeniu za miesiąc, w którym nastąpiło objęcie ubezpieczeniami lub ich ustanie, jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca. Wówczas kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom.
Ubezpieczenie wypadkowe i chorobowe:
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe osób prowadzących pozarolniczą działalność stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jeżeli więc osoba podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym np. od początku miesiąca, a do ubezpieczenia chorobowego przystępuje w trakcie tego miesiąca, nie zmniejsza się podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe nie stosuje się ograniczenia górnej rocznej podstawy wymiaru składek, które obowiązuje dla podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jednak podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Kwotę tę ustala się miesięcznie, poczynając od trzeciego miesiąca kwartału kalendarzowego, na okres 3 miesięcy, na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału.
ZASADY DLA ROZPOCZYNAJĄCYCH DZIAŁANOŚĆ PO 24.08.2005
Zgodnie z powołaną ustawą, dla osób rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej po 24 sierpnia 2005 r., w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia., tj. np. w 2009 r. – 382,80 zł (30% x 1276 zł), w 2010 r. – 395,10 zł (30% x 1317 zł).
Przychód z pracy - Przychodem ze stosunku pracy są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat. Wartość pieniężną świadczeń w naturze ustala się w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagradzaniu, a w razie ich braku – cen ich zakupu lub cen stosowanych wobec innych niż pracownicy odbiorców.
Podstawa wymiaru składek emerytalnych i rentowych nie może być wyższa w danym roku od 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Gdy przychód przekroczy tę kwotę, od nadwyżki tych składek się nie płaci.Ograniczenie kwoty rocznej podstawy wymiaru składek nie dotyczy pozostałych składek, co oznacza, że po przekroczeniu ww. kwoty nadal należy obliczać i przekazywać składki na ubezpieczenie chorobowe, wypadkowe, zdrowotne, FP i FGŚP.
Wysokość składek:
Stopy procentowe na poszczególne ryzyka ubezpieczeniowe osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących wynoszą:
1. na ubezpieczenie emerytalne - 19,52% podstawy wymiaru,
2.na ubezpieczenia rentowe – do 30 czerwca 2007 r. – 13% podstawy wymiaru, od 1 lipca 2007r. do 31 grudnia 2007 r. 10% podstawy wymiaru, a od 1 stycznia 2008 r. – 6% podstawy wymiaru,
3.na ubezpieczenie chorobowe - 2,45% podstawy wymiaru,
4. na ubezpieczenie wypadkowe, do 31.12.2002 r. - 1,62% podstawy wymiaru, a od 1.01.2003 r. do 31 marca 2006 r. - od 0,97% do 3,86% podstawy wymiaru, od 1 kwietnia 2006 r. od 0,90% do 3,60% podstawy wymiaru, od 1 kwietnia 2007 r. od 0,67% do 3,60% podstawy wymiaru, od 1 kwietnia 2009 r. od 0,67% do 3,33%
Płatnicy składek samodzielnie ustalają stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe w zależności od miejsca pracy (grupa zatrudnienia) i liczby osób zgłaszanych do ubezpieczenia.
Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe osób prowadzących pozarolniczą działalność finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni
1. Ubezpieczenie emerytalne – po 9,76% przez pracownika i pracodawcę
2. Ubezpieczenie rentowe – po 3% przez pracownika i pracodawcę
3. Ubezpieczenie chorobowe – 2,45% - w całości przez pracownika
4. Ubezpieczenie wypadkowe – w całości przez pracodawcę – podobnie, jak przy osobach prowadzących działalność gospodarczą – ustalane indywidualnie
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność zobowiązana jest do opłacania składek za dany miesiąc w terminie:
1. do 10. dnia następnego miesiąca - jeżeli opłaca składki wyłącznie za siebie (podany termin obowiązuje począwszy od składek za grudzień 1999 r.; do tego czasu osoba prowadząca pozarolniczą działalność, opłacająca składki wyłącznie za siebie, przekazywała je do 12 dnia następnego miesiąca),
2. do 15. dnia następnego miesiąca - w pozostałych przypadkach (np. w przypadku opłacania składek za siebie oraz osobę współpracującą).
Płatnik składek przesyła deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki na ubezpieczenia społeczne za dany miesiąc, nie później niż:1. do 10. dnia następnego miesiąca dla osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie,2. do 5. dnia następnego miesiąca - dla jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych w rozumieniu art. 20 ust. 1, art. 24 ust. 1 i art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 249, poz. 2104 ze zm.),3. do 15. dnia następnego miesiąca dla pozostałych płatników,
Ubezpieczenie zdrowotne
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność i osoby z nimi współpracujące podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Począwszy od składek na ubezpieczenie chorobowe należnych za okres od 1 marca 2009r. podstawę ich wymiaru stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku. Składka w nowej wysokości będzie obowiązywać od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest dla wszystkich ubezpieczonych jednakowa. Od 1 stycznia 2007 r. wynosi 9% podstawy wymiaru.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna. Składka ta nie podlega proporcjonalnemu pomniejszeniu do liczby dni podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w danym miesiącu kalendarzowym.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne: w roku 2006 8,75%, w 2007 i dalszych - 9,00% - płacona jest z wynagrodzenia pracownika, a raczej potrącana głównie z jego zaliczki na podatek dochodowy (o składkę na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych do wysokości 7,75% podstawy - reszta pochodzi ze środków pracownika. Jeżeli z wyliczeń wynika, że składka na zdrowotne byłaby większa niż wyliczona pierwotnie zaliczka na podatek, składkę na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się do wysokości tej zaliczki).
Podstawę składek na ubezpieczenia społeczne pomniejsza się o potrącone przez płatnika składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe.
Składka na fundusz pracy: Obowiązkową składkę na Fundusz Pracy opłaca się od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, nie niższych, w przeliczeniu na okres miesiąca, niż minimalne wynagrodzenie - Oznacza to, że np. osoba opłacająca składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne od kwoty stanowiącej 30% minimalnego wynagrodzenia nie opłaca za siebie składek na Fundusz Pracy.
Składka na Fundusz Pracy wynosi 2,45% podstawy wymiaru odpowiadającej podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Od 1 lipca 2009r. składki na Fundusz Pracy opłacają te osoby prowadzące pozarolniczą działalność, które nie osiągnęły wieku wynoszącego co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn.
Pracodawca w całości finansuje składkę na fundusz pracy - 2,45% i składkę na fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych w wysokości 0,15% podstawy
Często zdarza się, że osoba podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego z tytułu wykonywania czynności zarobkowych w różnych formach.
Mówimy wtedy o zbiegu ubezpieczeń. W zależności od rodzaju zbiegu ubezpieczeń ubezpieczony może być zobowiązany do opłacania składek z kilku źródeł, lub tylko z jednego. Może płacić składkę na ubezpieczenie społeczne z jednego źródła a na zdrowotne z kilku, może też nie płacić składki w ogóle. Oto kilka typów zbiegów ubezpieczeń i związane z nimi obowiązki opłacania składek.Osoba zatrudniona na etacie + własna działalność gospodarczaWystępują dwie możliwości:1. Wynagrodzenie z tytułu wykonywania pracy etatowej jest mniejsze od kwoty minimalnego wynagrodzenia ustalonego w odrębnych przepisach - należy opłacać składkę na ubezpieczenie społeczne zarówno od kwoty wynagrodzenia jak i składkę z tytułu prowadzenia samodzielnej działalności. Składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca się z obu tytułów.2. Wynagrodzenie z tytułu wykonywania pracy etatowej jest równe lub większe od kwoty minimalnego wynagrodzenia ustalonego w odrębnych przepisach - opłacać należy składkę na ubezpieczenie społeczne od kwot uzyskiwanych ze stosunku pracy. Natomiast składkę na ubezpieczenie zdrowotne należy opłacać z obu tytułów.Osoba zatrudniona na etacie + umowa zlecenieW przypadku, gdy osoba zatrudniona na umowę zlecenie jest naszym pracownikiem, wynagrodzenia wypłacone z tytułu tej umowy są obciążone obowiązkowymi składkami na ubezpieczenie społeczne. Należy również odprowadzić z tytułu tej umowy składkę na ubezpieczenie zdrowotne.Gdy osoba zatrudniona na umowę zlecenie naszym pracownikiem nie jest, należy ustalić, czy jest ubezpieczona z innego tytułu od podstawy wynoszącej co najmniej równowartość najniższego wynagrodzenia określanego w odrębnych przepisach. Jeżeli tak, nie powstaje obowiązek odprowadzenia składek na ubezpieczenie społeczne, należy natomiast odprowadzić składkę w odpowiedniej wysokości na ubezpieczenie zdrowotne. Gdy osoba taka nie jest ubezpieczona z innego tytułu, lub podstawa tego ubezpieczenia jest zbyt niska, cała kwota wynagrodzenia stanowi podstawę do naliczenia składek na ubezpieczenie społeczne. Dodatkowo należy z wynagrodzenia potrącić i odprowadzić składkę na ubezpieczenie zdrowotne.Osoba zatrudniona na etacie + umowa o dziełoPrzy zawieraniu umowy o dzieło istotne jest, czy jest to nasz pracownik, czy nie. Wykonanie umowy o dzieło na rzecz pracodawcy, zatrudniającego jednocześnie Wykonawcę na etacie, powstaje obowiązek ubezpieczeniowy zarówno w zakresie składek na ubezpieczenie społeczne, jak i składki na ubezpieczenie zdrowotne.Jeżeli jest to pracownik obcy, nie ma obowiązku ubezpieczenia zarówno w zakresie ubezpieczeń społecznych jak i ubezpieczenia zdrowotnego.Uwaga: umowa o dzieło posiada pewne specyficzne cechy. Organy kontrolne (PIP, US, ZUS) badają takie umowy ze względu na jej treść i efekt końcowy – i w przypadku zakwalifikowania jej do innej grupy umów (zlecenie lub świadczenie pracy w sposób ciągły) może skończyć się ustaleniem podstawy do ubezpieczeń.Osoba zatrudniona na etacie + inny etat (etaty)Dość częstym przypadkiem jest, że ktoś pracuje w ramach umowy o pracę w kilku miejscach. Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne istnieje w każdym z tych miejsc. Ale, ponieważ podstawa wymiaru emerytury ograniczona jest ustawowo do 250% średniego wynagrodzenia (w uproszczeniu), ustawodawca wprowadził też ograniczenie podstawy wymiaru składek. Od momentu, kiedy wynagrodzenie ubezpieczonego osiągnie kwotę ograniczenia, ustaje obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od kwoty nadwyżki, w okresie do końca roku, w którym nastąpiło takie przekroczenie. Kwotę ograniczenia podstawy wymiaru stawek na dany rok znajdziecie w dziale parametrów. Nie dotyczy do składki na ubezpieczenie zdrowotne – ta odprowadzana jest od wszystkich kwot wypłacanych w formie wynagrodzeń.
Samozatrudnienie – pozarolnicza jednoosobowa działalność gospodarcza
Obciążenia podatkowe:Osoby samo zatrudnione mogą rozliczać się według stawki liniowej – 19% lub na zasadach ogólnych.Przy podatku liniowym nie można skorzystać z pewnych ulg, np.:- mieszkaniowych, przysługujących w ramach praw nabytych,- na rehabilitację osób niepełnosprawnych,- z tytułu darowizn,- związanej z wychowywaniem dzieciOdbiera to także możliwość wspólnego rozliczania się małżonkom i odliczenia kwoty wolnej od podatku, dając jednak możliwość wykazania i odliczenia kosztów uzyskania przychodu, a w szczególności o:a) zakup wyposażenia własnej firmy (np. komputer, materiały biurowe),b) opłaty związane z utrzymaniem siedziby (np. czynsz, prąd),c) wynagrodzenia pracowników,d) wydatki na eksploatację samochodu wykorzystywanego na potrzeby działalności,e) wydatki związane z bieżącym funkcjonowaniem firmy (np. faktury za telefon komórkowy),f) amortyzację majątku (siedziby, samochodu).Przy wyborze samozatrudnienia istotna jest sprawa opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Gdy prowadzi się działalność gospodarczą, ich wysokość nie jest uzależniona od poziomu dochodu – można więc odprowadzać najniższe wymagane prawem składki. Oczywiście takie działania będą miały wpływ na obniżenie wysokości przyszłej emerytury z I i II filaru.Samozatrudnieni mogą również pomniejszyć dochód do opodatkowania o składki na ubezpieczenia społeczne zarówno własne, jak i osoby współpracującej, oraz o składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Składki na ubezpieczenia społeczne – tak, jak w przypadku osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność – patrz pytanie 35.
chomikSGHowy