referat postacie torunskiej archiwistyki.docx

1.Tło Historyczne

Początki toruńskiej archiwistyki sięgają lat 50- tych XX-wieku. Dnia 22 kwietnia 1951 roku Zespół Katedr Historii UMK zwrócił się do władz ministerialnych, z prośbą uruchomienia na toruńskim uniwersytecie specjalności archiwistycznej. Miesiąc później 23 maja Rada Wydziału humanistycznego podjęła uchwałę o potrzebie powołania Katedry Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Historii oraz powierzenia jej kierownictwa Ryszardowi Mienickiemu, który rozpoczął pracę na UMK w roku 1945. Nad powstaniem toruńskiej specjalności archiwistycznej i utworzeniu tu Katedry Archiwistyki, zaważyły potężne czynniki. Po straszliwej w skutkach II wojnie światowej przystąpiono w Polsce do odbudowy i rozbudowy sieci archiwów państwowych. W roku 1948 na wrocławskiej konferencji archiwalnej dyskutowano nad utworzeniem studiów kształcących przyszłych archiwistów,
a także nad powołaniem odrębnej Wyższej Szkoły Archiwalnej. Ostatecznie postanowiono zorganizować od roku 1951/1952 na uniwersytetach: krakowskim, toruńskim i warszawskim, Katedr Archiwistyki i Nauk pomocniczych Historii. Drugim czynnikiem decydującym o powstaniu na UMK specjalności archiwistycznej i powołania miejscowej Katedry Archiwistyki  był fakt zatrudnienia grupy uczonych z wieloletnią praktyką archiwalną jak i zajmujących się naukami pomocniczymi historii. Nie sposób nie wymienić tutaj wyżej wspomnianego profesora Ryszarda Mienickiego, jak również profesorów: Andrzeja Tomczaka, Bohdana Ryszewskiego czy też profesor Halinę Robótkę.

2. Profesor Ryszard Mienicki

Ryszard Mienicki urodził się w Warszawie w 1886 roku. Młodość spędził w Sielihorach znajdujących się w powiecie lepelskim w dawnym województwie połockim. Rodzina Mienickich posiadała zasobne archiwum familijne sięgające XVI wieku. Obcowanie z aktami w dzieciństwie prawdopodobnie zaważyło na jego zamiłowaniu do historii. W roku 1904 Ryszard Mienicki rozpoczął studia historyczne w Petersburgu, ukończył je w 1910 roku już na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, zdobywając tytuł doktora. W 1921 r. rozpoczął pracę w Archiwum Państwowym w Wilnie, przez lata był jego wicedyrektorem, w roku 1939 objął nawet posadę dyrektora tego archiwum. W roku 1938 otrzymał tytuł profesora tytularnego. W latach 1951-1955 pełnił funkcję dyrektora Katedry Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Historii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Na tymże uniwersytecie Mienicki otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. Zmarł 29 stycznia 1956 roku w Toruniu pozostawiając po sobie wielki dorobek naukowy z zakresu archiwoznawstwa.

Dorobek w zakresie archiwoznawstwa

Wśród prac o charakterze archiwoznawczym Ryszarda Mienickiego, warto wyróżnić:

1.       Syntezę dziejów Archiwum Akt Dawnych w Wilnie

2.       Studium poświęcone Wileńskiej Komisji  Archeograficznej

3.       Artykuł o archiwum rodzinnym Jaroszyńskich z Kuny ( artykuł w pierwszym tomie „Archeionu”)

4.       Opis biblioteki Archiwum Państwowego w Wilnie

Warto również wymienić prace mające charakter pomocy informacyjnych:

5.       Referat o archiwach Wielkiego Księstwa Litewskiego( przygotowany z okazji VI powszechnego zjazdu historycznego ( Mienicki ograniczył się w nim do archiwów świeckich, zachowanych w zasobach państwowych)

6.       Monografia Archiwum Murawiewskiego  ( przewodnik po zespole archiwalnym, zawiera studium nad dziejami twórcy zespołu i charakterystykę zawartości akt)

7.       Opis Archiwum Akt Dawnych w Witebsku

3. Profesor Andrzej Tomczak

Urodzony  12 września 1922 roku w miejscowości Biesiekierz- Górzewo, w powiecie zgierskim. Polski historyk, archiwista, w czasie II wojny światowej działacz Związku Walki Zbrojnej.  W latach 1947 i 1948 odbył praktykę w Archiwum Akt Dawnych w Warszawie pod kierunkiem Adama Stebelskiego i Jadwigi Karwasińskiej. Od 1955 r. kustosz w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Łodzi. W międzyczasie zajął się metodyką archiwalną. . 4 kwietnia 1974 uchwałą Rady Państwa uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego nauk humanistycznych, a 19 lutego 1981 profesora zwyczajnego. Po zmianach organizacyjnych 1 stycznia 1968, Andrzej Tomczak został kierownikiem Zakładu Archiwistyki i specjalizacji archiwalnej, wyodrębnionego podczas zmian organizacyjnych z Katedry Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Historii ( wówczas wyodrębniono Zakład Archiwistyki i specjalizacji archiwalnej). Andrzej Tomczak szybko rozwinął i umocnił ten zakład, przyczynił się do jego wysokiej renomy w całym kraju. Dzięki staraniom profesora Tomczaka Instytut Historii UMK został przekształcony w 1969 r. w Instytut Historii i Archiwistyki.
 

4.Bohdan Ryszewski

Urodzony w 1934 roku we Włocławku  Ukończył studia historyczne na UMK w 1958 r. W latach 1958-1966 pracował jako archiwista w archiwach kieleckich. Uzyskał doktorat w  1970 r. na seminarium profesorów  Zygmunta Kolankowskiego i Andrzeja Tomczaka. W 1984 r. Ponadto zdobył habilitację z zakresu archiwistyki i informacji naukowej. Od 1990 profesor nadzwyczajny UMK.  Bohdan Ryszewski wydał wraz z Haliną Robótką i Andrzejem Tomczakiem podręcznik „Archiwistyka” (1989), który zawiera opracowaną przez Ryszewskiego zasadniczą część teorii i metodyki archiwalnej. Profesor Ryszewski  prowadzi badania z zakresu archiwistyki, informacji historycznej jak i historii obyczajów.

W latach 1974-1986 dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu.  Profesor Ryszewski przyczynił się do powstania kierunku bibliotekoznawstwa i informacji naukowej UMK, był również opiekunem tego kierunku.