rozII.pdf

Rozdziaþ drugi

METODY OCENY ZDOLNOĺCI KREDYTOWEJ

Banki powinny kaŇdorazowo minimalizowaę ryzyko swojego dziaþania. DziaþalnoĻę kre-

dytowa jednak niesie za sobĢ tzw. ryzyko kredytowe zwiĢzane z faktem, Ňe udzielone kredyty

nie zostanĢ spþacone (por. podrozdziaþ czwarty pierwszego rozdziaþu). W gospodarce rynko-

wej jest zjawiskiem normalnym, Ňe - niezaleŇnie od formy organizacyjno-prawnej

i wþasnoĻciowej - pewna liczba przedsiħbiorstw bankrutuje i jednoczeĻnie powstajĢ nowe

(por. podrozdziaþ trzeci pierwszego rozdziaþu). Bankruci sĢ z reguþy niewypþacalni i wtedy

bank nie jest w stanie odzyskaę naleŇnej spþaty. Tego rodzaju przypadki wystħpujĢce spora-

dycznie nie podwaŇajĢ sytuacji finansowej bank u 1 . Ograniczanie ryzyka zwiĢzanego

z udzielaniem kredytw dokonuje siħ poprzez ocenħ i selekcjħ wnioskw kredytowych klien-

tw ubiegajĢcych siħ o kredyt. Polskie Prawo Bankowe okreĻla to jako badanie zdolnoĻci kre-

dytowej kredytobiorcy.

Zasady i procedury postħpowania zwiĢzanego z ocenĢ zdolnoĻci kredytowej sĢ kwestiĢ

kluczowĢ dla kaŇdego rodzaju kredytu i banku. RozwiĢzania poprawne pod wzglħdem mery-

torycznym i technicznym zapobiegajĢ podejmowaniu nieprawidþowych decyzji. RozwiĢzania

te powinny uwzglħdniaę realia danego banku oraz kraju, przy czym zawsze duŇe znaczenie

ma sposb rozumowania, stopieı krytycyzmu i umiejħtnoĻę wnioskowania wykonawcw. Nie

naleŇy zapominaę, Ňe dziaþalnoĻę kredytowa banku, jego dbaþoĻę o spþacalnoĻę kredytw

chroni rwnieŇ klientw. Wnikliwa analiza efektywnoĻci podejmowanych dziaþaı gospodar-

czych pozwala rwnieŇ klientowi inaczej spojrzeę na swoje zamiary. Zdarza siħ, Ňe dopiero

bank zwraca uwagħ kredytobiorcy na pewne aspekty wczeĻniej nie dostrzeŇone lub nie doce-

1 Jak twierdzi M. Ratajczyk [1992], s. 52 "... gorsza jest sprawa, gdy strata kredytw staje siħ zjawiskiem czħstym".

METODY OCENY ZDOLNOĺCI KREDYTOWEJ

nione i na skutek tego klient rezygnuje z przedsiħwziħcia lub dokonuje jego weryfikacji 2 .

Banki ponoszĢ rwnieŇ straty z powodu braku nowoczesnej bazy danych

o kredytobiorcach, szczeglnie o tych, ktrzy wyþudzali kredyty. W roku 1993 prbowano

uruchomię w Polsce Biuro Informacji Kredytowej, jednak byþo to niezgodne z art. 48 Ustawy

Prwo Bankowe. Na mocy tego artykuþu wydanie raportu o kredytobiorcy jest moŇliwe tylko

na podstawie jego pisemnej zgody. Zatem podmioty, ktre majĢ na swoim koncie niespþacone

dþugi i chcĢ je ukryę, mogĢ odmwię zgody na wydanie przez bank takiej informacji 3 .

Banki komercyjne wypracowaþy zrŇnicowane metody oceny zdolnoĻci kredytowej,

wĻrd ktrych nie ma jednak jednolitego wzorca. MoŇna w nich spotkaę zrŇnicowane podej-

Ļcia interpretacyjne dotyczĢce istoty, a zwþaszcza zakresu dokonywanej oceny.

2.1. WSKAńNIKI FINANSOWE UņYWANE DO OCENY ZDOLNOĺCI

KREDYTOWEJ

Sprawozdania finansowe sĢ Ņrdþem informacji o kondycji firmy. Informacje te wymagajĢ

jednak pogþħbienia. Peþny obraz sytuacji finansowej firmy daje dopiero analiza wskaŅnikowa.

Jest ona szczeglnie przydatna w porwnaniach dynamicznych, gdy porwnuje siħ kilka okre-

sw sprawozdawczych. Wedþug finansistw analiza wskaŅnikowa jest technikĢ sþuŇĢcĢ okre-

Ļlaniu i ocenie operacyjnych wþaĻciwoĻci firmy i bazuje na znormalizowanych miernikach

wynikw dziaþalnoĻci gospodarczej 4 . UwaŇajĢ oni, Ňe oceny finansowej przedsiħbiorstwa nie

powinno siħ dokonywaę na podstawie danych absolutnych tylko stosunkowych tj. wskaŅni-

kw finansowych.

Wachlarz wskaŅnikw, jakie mogĢ byę obliczone na podstawie sprawozdaı finansowych,

jest bardzo szeroki. Pozycje literaturowe prezentujĢce wskaŅniki finansowe to m.in. J. Szcze-

paniak [1994], T. WaĻniewski i W. Skoczylas [1994a], [1994b], J. Gajdka i E. Waliıska

[1998] 5 . MoŇna za ich pomocĢ syntetycznie charakteryzowaę rŇne aspekty ekonomiczne

dziaþalnoĻci przedsiħbiorstwa. Jednak zbyt duŇa liczba uŇytych wskaŅnikw moŇe utrudniaę

przeprowadzenie analizy finansowej, na skutek rozmycia problemu, ktry jest przedmiotem

badania. Ograniczenia w stosowaniu analizy wskaŅnikowej wynikajĢ z 6 :

2 Porwnaj M. Ratajczyk [1992], s. 59.

3 Porwnaj A. Wianecki [1999], s. 4.

4 Porwnaj J. Szczepaniak [1994], s. 77-141; T. WaĻniewski [1993], s. 9; T. WaĻniewski i W. Skoczylas [1994b],

s. 132-174; T. WaĻniewski i W. Skoczylas [1994a], s. 199-211.

5 Porwnaj J. Szczepaniak [1994], s. 200-204; T. WaĻniewski i W. Skoczylas [1994b], s. 177-233; T. WaĻniewski

i W. Skoczylas [1994a], s. 199-211; J. Gajdka i E. Waliıska [1998], s. 205-234.

6 Porwnaj B. Wþoszczowski [1994b], s. 438-442.

METODY OCENY ZDOLNOĺCI KREDYTOWEJ

- bazowania wyþĢcznie na przeszþoĻci firmy;

- przemian systemowych, ktre powodujĢ, Ňe porwnywalnoĻę wskaŅnikw finanso-

wych jest utrudniona lub wrħcz niemoŇliwa, dotyczy to nie tylko firm nowych, ale

rwnieŇ firm istniejĢcych od wielu lat, gdy zostanĢ zrestrukturyzowane;

- inflacji prowadzĢcej m.in. do szybkiej deprecjacji majĢtku przedsiħbiorstw;

- wþaĻciwych wskaŅnikom finansowym wewnħtrznych uþomnoĻci, utrudniajĢcych ich

prawidþowĢ interpretacjħ.

Prawidþowa interpretacja wskaŅnikw polega wiħc na porwnaniu otrzymanych wskaŅnikw

z pewnĢ bazĢ odniesienia, ktrĢ mogĢ stanowi ę 7 :

- wskaŅniki normatywne;

- wþaĻciwe wskaŅniki osiĢgniħte przez firmħ w okresie poprzedzajĢcym;

- wskaŅniki zaplanowane na dany okres;

- wskaŅniki podobnej firmy;

- wskaŅniki wyraŇajĢce wielkoĻę przeciħtnĢ charakterystycznĢ dla danej branŇy 8 .

W Polsce odpowiednie wskaŅniki do analiz porwnawczych moŇna znaleŅę w prasie fa-

chowej oraz w Monitorze Polskim.

WskaŅniki finansowe moŇna podzielię na cztery podstawowe grupy:

- wskaŅniki rentownoĻci;

- wskaŅniki pþynnoĻci;

- wskaŅniki sprawnoĻci dziaþania;

- wskaŅniki zadþuŇenia.

PowyŇsze wspþczynniki pomagajĢ w ocenie sytuacji finansowej przedsiħbiorstwa. Ich

obliczanie jest dosyę proste, natomiast znacznie trudniej je zinterpretowaę i wyciĢgnĢę wnio-

ski. Wspþczynniki finansowe ustala siħ na podstawie dokumentw ksiħgowych, sporzĢdza-

nych na okreĻlony moment, dlatego teŇ istotne jest, aby obliczaę je dla kilku okresw

i porwnywaę ze sobĢ. JeŇeli wspþczynnik sygnalizuje pewne nieprawidþowoĻci, w celu zwe-

ryfikowania wnioskw trzeba przeprowadzię bardziej szczegþowe badania. Zawsze naleŇy

obliczaę jak najwiħcej wspþczynnikw, gdyŇ wartoĻę jednych moŇe byę potwierdzona lub

poddana w wĢtpliwoĻę przez inne.

7 Porwnaj B. Wþoszczowski [1994a], s. 63-76.

8 Porwnaj D. Zarzecki [1997] ,s. 13-15.

METODY OCENY ZDOLNOĺCI KREDYTOWEJ

2.1.1. W SKAńNIKI RENTOWNOĺCI

Podstawowym celem dziaþalnoĻci gospodarczej jest osiĢganie moŇliwie najwiħkszych zy-

skw. Utrzymywanie wysokiej i staþej rentownoĻci pozwala na minimalizowanie kosztw

pozyskiwania funduszy. WskaŅniki rentownoĻci wraz z formuþami obliczeı przedstawione

zostanĢ poniŇej.

WskaŅnik rentownoĻci aktyww obliczamy wedþug wzoru:

ROA =

100

(2.1)

gdzie:

ROA- wskaŅnik rentownoĻci aktyww;

ZN Î zysk netto;

AO Î aktywa ogþem.

WskaŅnik rentownoĻci aktyww informuje o wielkoĻci zysku netto, przypadajĢcego na

jednostkħ wartoĻci zaangaŇowanego w firmie majĢtku. WskaŅnik ten, okreĻlany rwnieŇ

zwrotem z majĢtku, wyznacza oglnĢ zdolnoĻę aktyww firmy do generowania zysku, czyli

pokazuje, jak efektywnie firma zarzĢdza swoimi aktywami. Im wyŇsza jest wartoĻę tego

wskaŅnika, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy.

WskaŅnik rentownoĻci kapitaþu wþasnego pozwala okreĻlię stopħ zysku, jakĢ przynosi in-

westycja w danĢ firmħ i obliczamy jest wedþug formuþy:

ROE

100

(2.2)

gdzie:

ROE- wskaŅnik rentownoĻci kapitaþu wþasnego;

ZN Î zysk netto;

KW Î kapitaþ wþasny.

Im wyŇsza jest wartoĻę tego wskaŅnika, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy.

JeŇeli stopa zwrotu z kapitaþu wþasnego danego przedsiħbiorstwa nie bħdzie rwna przynajm-

niej stopie inflacji, to moŇe nastĢpię deprecjacja funduszy wþasnych, czyli obniŇenie ich real-

nej wartoĻci. WskaŅnik wykazuje zrŇnicowanie branŇowe. Wskazane jest porwnywanie go

za wskaŅnikami przeciħtnymi w branŇy oraz obserwowanie tendencji zmian: poprawy lub

pogorszenia wskaŅnika. ROE wskazuje zdolnoĻę spþki do generowania zyskw i dlatego

interesuje udziaþowcw. Im wyŇszy jest ten wskaŅnik, tym wyŇsza jest efektywnoĻę kapitaþu

wþasnego w rŇnych jego formach, co daje moŇliwoĻę uzyskiwania wyŇszych dywidend oraz

dalszego rozwoju podmiotu.

WskaŅnik rentownoĻci sprzedaŇy informuje o procentowej wielkoĻci zysku netto przypa-

METODY OCENY ZDOLNOĺCI KREDYTOWEJ

dajĢcego na jednostkħ zysku osiĢganego ze sprzedaŇy:

ROS =

100

(2.3)

gdzie:

ROS- wskaŅnik rentownoĻci sprzedaŇy;

ZN Î zysk netto;

PS Î przychody ze sprzedaŇy.

WskaŅnik wykazuje zrŇnicowanie branŇowe. Wskazane jest porwnywanie go ze

wskaŅnikami przeciħtnymi w branŇy oraz obserwowanie tendencji zmian: poprawy lub pogor-

szenia wskaŅnika. Im mniejszy jest poziom tego wskaŅnika, tym wiħksza wartoĻę sprzedaŇy

musi byę zrealizowana dla osiĢgniħcia okreĻlonej kwoty zysku. Im wyŇszy jest ten wskaŅnik,

tym efektywniejsza jest sprzedaŇ. PowyŇszy wskaŅnik okreĻla wiħc, jak korzystnie przedsiħ-

biorstwo produkuje i sprzedaje swoje wyroby. MoŇe on byę ustalony zarwno dla caþego

przedsiħbiorstwa, jak teŇ dla poszczeglnych grup asortymentowych, a tym samym stanowi

kryterium doboru struktury asortymentowej.

WskaŅnik rentownoĻci brutto informuje o udziale zysku brutto w kosztach dziaþalnoĻci

gospodarczej:

100

(2.4)

KDG

gdzie:

RB- wskaŅnik rentownoĻci brutto;

ZB Î zysk brutto;

KDG Î koszty dziaþalnoĻci gospodarczej 9 .

Im niŇszy jest ten wskaŅnik, tym przy udziale wiħkszych kosztw nastħpuje wygospoda-

rowanie zysku, a tym samym gorsza jest kondycja finansowa firmy. Podniesienie rentownoĻci

oznacza wzrost efektywnoĻci gospodarowania. WskaŅnik ten jest uzaleŇniony od rodzaju

dziaþalnoĻci przedsiħbiorstwa, stĢd teŇ poza obserwacjĢ jego poziomu w czasie, naleŇy po-

rwnaę go rwnieŇ ze wskaŅnikami osiĢganymi przez inne firmy tej samej branŇy oraz ze

wskaŅnikami ĻredniobranŇowymi. WskaŅnik ten zawsze bħdzie mniejszy od 100% oraz po-

winien wykazywaę w czasie tendencjħ rosnĢcĢ.

WskaŅnik rentownoĻci netto informuje o udziale zysku netto w kosztach dziaþalnoĻci go-

spodarczej i obliczany jest wedþug formuþy:

9 Koszty dziaþalnoĻci gospodarczej to suma kosztw dziaþalnoĻci operacyjnej, pozostaþych kosztw operacyjnych, kosztw

finansowych i strat nadzwyczajnych.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: