Immunoprofilaktyka chorób zakaźnych
Odporność na zakażenia:
I. odporność swoista
a) bierna : -naturalna ( od matki przez łożysko i z mlekiem )
-sztuczna ( po podaniu surowicy )
b) czynna : -naturalna (po przebyciu zakażenia )
-sztuczna (po szczepieniu)
Odpowiedź immunologiczna
Ø pierwotna (po pierwszej dawce szczepionki)
I. okres utajony
II. okres narastania IgM
III. okres spadku IgM
Ø wtórna (po kolejnym podaniu Ag.)
związana z limfocytami pamięci B i T
Ø Czynniki modyfikujące odpowiedź immunologiczną na szczepienia
-odporność bierna, naturalna i sztuczna
-dawka i rodzaj Ag.
-droga podania Ag. (PO czy paraenteralnie)
-adiuwanty (związki kt. podane z Ag. nieswoiście zwiększają odpowiedź immunologiczną)
Ø Odporność przeciwzakaźna powstaje
-po przebyciu choroby
-po podaniu Ag. w postaci szczepionki
jest utrzymywana przez szereg mechanizmów obronnych nieswoistych i swoistych kt. wzajemnie się uzupełniają w procesie zwalczania zakażenia.
II. odporność nieswoista
a) bariery anatomiczne (skóra, błony śluzowe)
b) czynniki humoralne na ich powierzchni (lizozym, niskie pH)
c) czynniki mechaniczne (rzęski, łzy, ślina)
d) wytworzenie miejscowego stanu zapalnego
e) czynniki humoralne w komórkach i płynie tkankowym (lizozym, IFN-y, dopełniacz, białka ostrej fazy)
f) fagocytoza (makrofagi, granulocyty)
Rodzaje szczepionek.
Podział I -ze względu na sposób działania
-swoiste
-nieswoiste (np. alergiczne, nieswoiście pobudzają układ immunologiczny)
-autoszczepionki
Podział II -ze względu na rodzaj preparatu
-monowalentne (jeden Ag. jednego drobnoustroju)
-poliwalentne (kilka Ag. jednej choroby)
-skojarzone (wiele Ag. dla różnych chorób)
Podział III -ze względu na materiał antygenowy
-żywe drobnoustroje (atenuowane)
-zabite drobnoustroje lub ich fragmenty
-toksyny lub produkty metabolizmu drobnoustroju
-czyste Ag. uzyskiwane drogą inżynierii genetycznej (sz. rekombinowane)
Podział IV -w zależności od postaci preparatu
-płynne
-płynne adsorbowane (np. na wodorotlenku glinu kt. jest równocześnie adiuwantem)
-wysuszone (liofilizowane)
Ø Zalecane odstępy czasu pomiędzy szczepieniami
>2 tygodni - gdy 2 szczepionki inaktywowane lub anatoksyny
>6 tygodni - gdy 2 szczepionki żywe
>4 tygodni - pomiędzy szczepionką inaktywowaną lub anatoksyną a atenuowaną
>2 tygodni - od ostatniej dawki szczepionki nieswoistej (antyalergicznej ) do szczepień kalendarzowych
4-6 tygodni - od przebycia choroby zakaźnej
Schematy uodparniania:
Ø dla drobnoustrojów zabitych lub ich fragmentów
szczepienie pierwotne - 2 lub 3 dawki + szczepienie uzupełniające - 1 dawka po 6 lub 12 miesiącach
( = szczepienie podstawowe):
0 - 1 - 6
0 - 1 - 2 - 12
+ dawki przypominające co 3-8 lat.
Ø dla drobnoustrojów atenuowanych
za szczepienie podstawowe uważa się jednorazowe szczepienie, dalsze szczepienie to dawki przypominające (wyjątek - polio 3 dawki pierwotne + 1 uzupełniająca, dalsze przypominające)
Cechy idealnej szczepionki:
a) -bezpieczeństwo (mało obj. niepożądanych)
b) -wieloantygenowość
c) -duża skuteczność (>90% dla cyklu szczepienia)
d) -łatwość stosowania (najlepsza PO )
e) -możliwość podania jak najszybciej po urodzeniu
f) -stabilność
g) -niskie koszty
h) -łatwość produkcji
Przechowywanie i transport:
-Przechowywanie w temp. +2 do +8 st. C (wyjątek żywa szczepionka polio <0 st.C)
-Transport od +2 do +10 st.C (polio zamrożone)
Przeciwwskazania do szczepień
1. zaburzenia odporności (przy szczepionkach atenuowanych)
2. ostre choroby zakaźne
3. ostre choroby z temp. > 38 st. C
4. okres zaostrzenia choroby przewlekłej
5. alergie na składniki szczepionki
6. ciąża (dotyczy głównie pierwszego trymestru, przede wszystkim szczepionki atenuowane, gł. pw. różyczce)
Niepożądane odczyny poszczepienne
Mogą być wynikiem:
-działania szczepionki
-błędu szczepienia
-podania
-produkcji
-przechowywania
ch. zakaźne - sem 10 - immunoprofilaktyka - 1 -
Łagodne (częste)
-odczyny miejscowe
-gorączka
-drażliwość
Średnie
-ropne zapalenie ww. chł.
-zapaść
-wstrząs
Ciężkie (następstwa nieodwracalne)
-poliomyelitis
-zapalenia kości
-zapalenia mózgu
-encefalopatia
PROGRAM SZCZEPIEŃ OCHRONNYCH (PSO)
Szczepienia dzieci i młodzieży
· do 24 h po urodzeniu ð WZW B (IM) + Tbc (śródskórnie szcz. BCG)
· 2 mc.ż. (po 6 tyg.) ð WZW B (IM) + Di-Per-Te (SC) +Polio (PO)
· 3/4 mc.ż. (po 6 tyg.) ð WZW B (IM) + Di-Per-Te (SC) +Polio (PO)
· 5 mc.ż. (po 6 tyg.) ð Di-Per-Te (SC) +Polio (PO)
· 12 mc.ż. ð WZW B (IM) + Tbc (śródskórnie szcz. BCG)
· 13-14 mc.ż. ð Odrze (SC szcz. atenuowana)
· 16-18 mc.ż. ð Di-Per-Te (SC) +Polio (PO)
· 6 rż. ð Di -Te (SC) + Polio (PO)
· 7 rż. ð Odrze (SC szcz. atenuowana)
· 7 rż. (po 6 tyg.) ðTbc (śródskórnie szcz. BCG)
· 11 rż. ð Polio (PO)
· 12 rż. ðTbc (śródskórnie szcz. BCG)
· 13 rż. ð Różyczce (SC, dziewczęta)
· 14 rż. ð Di -Te (SC)
· 18 rż. ðTbc (śródskórnie szcz. BCG)
· 19 rż. (lub ostatni rok nauki w szkole) ð Di -Te (SC)
Szczepienia w grupach ryzyka
· Tbc (śródskórnie szcz. BCG) - tuberkulinoujemni studenci AM
· WZW B (IM) - pracownicy służby zdrowia, studenci AM, os. z bliskiego otoczenia chorych i nosicieli
· Błonica - os. ze stycznością z chorymi (na przejściach granicznych, woj. wsch.)
· Tężec - os. kt. uległy zranieniu ( > 1roku od szcz. )
· Wścieklizna (imovax-rabies-vero - 6 dawek) - pokąsanie przez zwierzęta podejrzane, dzikie lub nieznane
· Dur brzuszny - masowe przy epidemii
Szczepienia zalecane
· WZW B (IM, Engerix B) - wszystkim, dializowanym (2x większa dawka)
po narażeniu os. nieszcz. - Hepatect (IV, do 24 h)
· WZW A (IM) - dzieciom, wyjeżdżającym zagranicę, dializowanym (2x większa dawka)
· Odra, świnka, różyczka - dzieciom
· Grypa (Fluarix - hemaglutynina, Vaxigrip - vir. inaktywowany) - wszystkim
· Kleszczowe zap. mózgu (FSME-IMMUN) - pracującym w lasach
FSME-BULIN - gammaglobulina - zapobiega od24 h do 4tyg.
· H.influenzae typu B - dzieciom do 2 rż.
· Różyczka - młodym kobietom pracującym z dziećmi
· Błonica, tężec - dorosłym co 10 lat
· Żółta gorączka i inne choroby tropikalne - wyjeżdżającym zagranicę
Inne antytoksyny
· Tężec - gdy >roku od szcz. (1-2 lat anatox + antytox.)
· Błonica
· Botulizm
· Jad żmiji
· Gronkowcowa
edvin