Antologia.-.Nie.z.tej.ziemi.Opowiadania.z.dreszczykiem.(P2PNet.pl).pdf

NIE Z TEJ ZIEMI

OPOWIADANIA Z DRESZCZYKIEM

KRAJOWA AGENCJA WYDAWNICZA WARSZAWA 1975

Ś LEPY TOR

Stefan Grabi Ń ski 1887-1936

Utalentowany nowelista, zaliczany do najwybitniejszych przedstawicieli fantastyki w literaturze

polskiej. Szczególnie du żą popularno ś ci ą cieszyły si ę jego niesamowite nowele „kolejowe”.

W poci ą gu osobowym zmierzaj ą cym pó ź n ą jesienn ą por ą do Gronia ś cisk był ogromny;

przedziały pozapełniane po brzegi, atmosfera parna, gor ą ca. Z braku miejsca zatarły si ę ró ż ni-

ce klas, siedziano i stano, gdzie si ę udało, prawem prastarego kaduka. Nad chaosem głów

paliły si ę lampy mdłym, przy ć mionym ś wiatłem, które spływało z pułapów wagonowych na

twarze znu ż one, profile wymi ę te. Dym tytoniu unosił si ę kwa ś nym wyziewem, wyci ą gał pod

długi, siwawy sznur w korytarzach, kł ę bił tumanami w czelu ś ciach okien. Jednostajny łomot

kół nastrajał nasennie, przytwierdzał monotonnym stukaniem drzemocie, która rozpanoszyła

si ę po wozach. Tak-tak-tak... Tak-tak-tak...

Tylko jeden z przedziałów klasy III, w pi ą tym wozie od ko ń ca, nie poddawał si ę ogó-

lnemu nastrojowi; zespół gwarny tu był, rze ś ki, o ż ywiony. Uwag ę podró ż nych opanował wy-

ł ą cznie mały, garbaty człowieczek w mundurze kolejarza ni ż szego typu, który opowiadał co ś

z przej ę ciem, podkre ś laj ą c słowa gestykulacj ą barwn ą i plastyczn ą . Skupieni wkoło słuchacze

nie spuszczali ze ń oczu; niektórzy powstali z miejsc dalszych i zbli ż yli si ę do ławki ś rodko-

wej, by lepiej słysze ć ; paru ciekawych wychyliło głowy przez drzwi od s ą siedniego przedzia-

łu.

Kolejarz mówił. W wypłowiałym ś wietle lampy, drgaj ą cej w podrzutach wozu,

poruszała si ę głowa jego du ż a, niekształtna, w wichurze siwych włosów, taktem dziwacznym.

Szeroka twarz załamana nieregularnie na linii nosa to bladła, to nabiegała purpur ą w rytm

krwi burzliwy: wył ą czna, jedyna, zaci ę ta twarz fanatyka. Oczy ś lizgaj ą ce si ę w roztargnieniu

po obecnych gorzały ż arem my ś li upartej, od lat syconej. A jednak człowiek ten miewał mo-

menty pi ę kne. Chwilami, zdawało si ę , znikał garb i szpetota rysów, a oczy nabierały szafiro-

wego blasku, pijane natchnieniem, i posta ć karła tchn ę ła szlachetnym, porywaj ą cym za sob ą

zapałem. Za chwil ę przeobra ż enie gasło, rozwadniało si ę i w gronie słuchaczy siedział tylko

zajmuj ą cy, lecz potwornie brzydki narrator w kolejowej bluzie.

Profesor Ryszpans, chudy, wysoki pan w jasnopopielatym kostiumie, z monoklem w

oku, przechodz ą c dyskretnie przez zasłuchany przedział, nagle zatrzymał si ę i spojrzał uwa-

ż nie na mówi ą cego. Co ś go zastanowiło; jaki ś zwrot wyrzucony z ust garbusa przykuł go na

miejscu. Oparł si ę łokciem o ż elazn ą sztab ę przegródki, zacisn ą ł monokl i słuchał.

— Tak, moi pa ń stwo — mówił kolejarz — w ostatnich czasach istotnie zag ę szczaj ą si ę

zagadkowe zdarzenia w ż yciu kolejowym. Wszystko to zdaje si ę mie ć swój cel, zmierza ku

czemu ś , oczywi ś cie, z nieubłagan ą konsekwencj ą .

Zamilkł na chwil ę , zdmuchn ą ł popiół z fajeczki i zagadn ą ł:

— A o „wagonie ś miechu” nie słyszał nikt z szanownych go ś ci?

— Istotnie — wmieszał si ę profesor — czytałem przed rokiem co ś o tym w gazetach,

lecz pobie ż nie i nie przypisuj ą c rzeczy ż adnej uwagi; historia zakrawała na dziennikarsk ą plo-

tk ę .

— Gdzie tam, łaskawy panie! — zaprzeczył nami ę tnie kolejarz, zwracaj ą c si ę w stron ę

nowego słuchacza. — Ładna mi plotka! Prawda oczywista, fakt stwierdzony zeznaniami nao-

cznych ś wiadków. Rozmawiałem z lud ź mi, którzy sami tym wagonem jechali. Odchorowali

jazd ę po tygodniu ka ż dy.

— Prosz ę opowiedzie ć nam dokładniej — odezwało si ę par ę głosów — ciekawa

historia!

— Nie tyle ciekawa, ile wesoła — poprawił karzeł, potrz ą saj ą c lwi ą sw ą czupryn ą . —

Oto krótko i w ę złowato wn ę cił si ę rok temu pomi ę dzy solidnych i powa ż nych towarzyszy ja-

ki ś krotochwilny wagon i grasował przez dwa tygodnie z gór ą po liniach kolejowych ku ucie-

sze i utrapieniu ludzi. Krotochwilno ść bowiem była podejrzanej natury i czasami wygl ą dała

na zło ś liwo ść . Ktokolwiek wsiadł do wozu, wpadał od razu w nader pogodny nastrój, który

niebawem przechodził w wybujał ą wesoło ść . Jakby po za ż yciu gazu rozweselaj ą cego ludzie

wybuchali ś miechem bez ż adnego powodu, trzymali si ę za brzuchy, gi ę li do ziemi w poto-

kach łez; w ko ń cu ś miech przybierał gro ź ny charakter paroksyzmu: pasa ż erowie ze łzami

demonicznej rado ś ci wili si ę w konwulsjach bez wyj ś cia, jak op ę tani rzucali si ę po ś cianach i

rechocz ą c jak stado bydl ą t, toczyli z ust pian ę . Co par ę stacji trzeba było wynosi ć z wozu po

kilku tych nieszcz ęś liwych szcz ęś liwców, gdy ż zachodziła obawa, ż e w przeciwnym razie po

prostu p ę kn ą od ś miechu.

— Jak ż e reagowały na to organa kolejowe? — zapytał, korzystaj ą c z przerwy, kr ę py, o

energicznym profilu in ż ynier Zniesławski.

— Zrazu s ą dzili ci panowie, ż e wchodzi w gr ę jaka ś zaraza psychiczna, która z jednego

go ś cia przenosiła si ę na innych. Lecz gdy podobne wypadki zacz ę ły si ę powtarza ć codziennie

i zawsze w tym samym wozie, wpadł jeden z lekarzy kolejowych na genialny koncept. Przy-

puszczaj ą c, ż e w wagonie tkwi gdzie ś lasecznik ś miechu, który ochrzcił napr ę dce imieniem

bacillus ridiculentus lub te ż bacillus gelasticus primitivus , poddał zapowietrzony wóz bez-

zwłocznej dezynfekcji.

— Cha, cha, cha! — hukn ą ł nad uchem niezrównanego causeura zawodowo intereso-

wany s ą siad, jaki ś lekarz z W. — Ciekaw jestem, jakiego te ż u ż ył ś rodka odka ż aj ą cego: lizolu

czy karbolu?

— Pomylił si ę szanowny pan; ż adnego z wymienionych. Oblano nieszcz ę sny wagon od

dachu po szyny specjalnym przetworem wynalezionym ad hoc przez wspomnianego doktora;

była to tak nazwana przez wynalazc ę : lacrima tristis , czyli „łza smutnego”.

— Chi, chi, chi! — krztusiła si ę w k ą cie jaka ś dama. — Co za złoty z pana człowiek!

Chi, chi, chi! Łezka smutnego!

— Tak, łaskawa pani — ci ą gn ą ł niewzruszony garbus — bo wkrótce po puszczeniu w

ponowny obieg uzdrowie ń ca kilku podró ż nych odebrało sobie w nim ż ycie wystrzałem z re-

wolweru. Takie eksperymenta mszcz ą si ę , łaskawa pani — doko ń czył kiwaj ą c smutno głow ą .

— Radykalizm w takich razach niezdrowy.

Na chwil ę zapadło milczenie.

— W par ę miesi ę cy potem — podj ą ł gaw ę d ę funkcjonariusz — rozeszły si ę po kraju

alarmuj ą ce pogłoski o pojawieniu si ę tzw. „wozu transformacyjnego” — carrus transfor-

mans , jak go przezwał jaki ś filolog, podobno jedna z ofiar nowej plagi. Pewnego dnia zauwa-

ż ono dziwne zmiany w powierzchowno ś ci kilkunastu pasa ż erów, którzy odbywali podró ż w

tym samym fatalnym wozie. Oto rodzina i znajomi, oczekuj ą cy na dworcu, nie mogli w ż aden

sposób przyzna ć si ę do witaj ą cych ich serdecznie osobników, którzy wysiedli z poci ą gu. Pani

s ę dzina K., młoda i powabna brunetka, ze zgroz ą odepchn ę ła od siebie opasłego jegomo ś cia z

pot ęż n ą łysin ą , który utrzymywał uparcie, ż e jest jej m ęż em. — Panna W., ś liczna osiemna-

stoletnia blondynka, dostała spazmów w obj ę ciach siwiutkiego jak goł ą b i podagrycznego

staruszka, który zgłosił si ę do niej z bukietem azalii jako „narzeczony”. Natomiast podeszła

ju ż w leciech pani radczyni Z. z miłym zdumieniem znalazła si ę u boku eleganckiego mło-

dzie ń ca, od ś wie ż onego cudownie o lat z gór ą czterdzie ś ci, radcy apelacyjnego i mał ż onka.

W mie ś cie na wiadomo ść o tym zrobił si ę kolosalny huczek; o niczym innym nie

mówiono, jak tylko o zagadkowych metamorfozach. Po miesi ą cu nowa sensacja: zaczarowani

panowie i panie powoli odzyskali pierwotny swój wygl ą d, wracaj ą c do u ś wi ę conej losem

powierzchowno ś ci.

— Czy i tym razem odka ż ano wagon? — zapytała z zad ę ciem jaka ś dama.

— Nie, łaskawa pani — zaniechano tych ś rodków ostro ż no ś ci. Owszem, dyrekcja oto-

czyła wóz szczególn ą pieczołowito ś ci ą , gdy ż okazało si ę , ż e kolej b ę dzie mogła ci ą gn ąć ze ń

kolosalne zyski. Zacz ę to bi ć nawet specjalne bilety wst ę pu do cudownego wozu, tzw. bilety

transformacyjne. Popyt naturalnie był ogromny. W pierwszej linii zgłasza ć si ę zacz ę ły całe

kolumny staruszek, brzydkich wdów i starych panien, domagaj ą c si ę natarczywie karty jazdy.

Kandydatki dobrowolnie podbijały cen ę , płaciły w trój i czwórnasób, przekupywały urz ę dni-

ków, konduktorów, nawet tragarzy. We wozie, przed wozem i pod wozem rozgrywały si ę dra-

matyczne sceny, przechodz ą ce niekiedy w krwawe bitki. Kilka s ę dziwych niewiast w jednej z

utarczek wyzion ę ło ducha. Straszny przykład nie ostudził jednak żą dzy odmłodzenia; masakra

trwała w dalszym ci ą gu. W ko ń cu całej tej awanturze poło ż ył kres sam cudowny wóz; oto po

dwutygodniowej transformacyjnej działalno ś ci nagle utracił dziwn ą sw ą moc. Stacje przybra-

ły wygl ą d normalny; kadry roznami ę tnionych staruszek i starców odpłyn ę ły z powrotem w

zacisza domowych ognisk i zapiecków.

Zamilkł i w ś ród gwaru rozbudzonych głosów, ś miechów i dowcipów na temat poddany

przez opowie ść wymkn ą ł si ę chyłkiem z coupé.

Ryszpans szedł w ś lad za nim jak cie ń . Zaj ą ł go ten kolejarz w pocerowanej na łokciach

bluzie, wyra ż aj ą cy si ę poprawniej ni ż niejeden przeci ę tny inteligent; co ś go ci ą gn ę ło ku nie-

mu, jaki ś tajemniczy pr ą d sympatii pchał w stron ę oryginalnego kaleki.

Na korytarzu klasy I poło ż ył mu lekko r ę k ę na ramieniu:

— Przepraszam pana. Czy mog ę prosi ć o słów par ę rozmowy?

Garbaty u ś miechn ą ł si ę zadowolony.

— Owszem. Nawet wska żę panu miejsce, gdzie b ę dziemy mogli swobodnie pogada ć .

Wóz ten znam na wylot.

I poci ą gn ą wszy profesora za sob ą , skr ę cił w lewo, tam gdzie pierzeja przedziałów zała-

muj ą c si ę przechodziła w korytarzyk wiod ą cy na platform ę . Tu wyj ą tkowo nie było w tej

chwili nikogo. Kolejarz wskazał towarzyszowi ś cian ę zamykaj ą c ą ostatnie coupé.

— Widzi pan ten mały gzemsik tu w górze? To jest zamaskowany zamek; skrytka dla

dostojników kolei w wyj ą tkowych wypadkach. Zaraz j ą ogl ą dniemy dokładniej.

Odsun ą ł gzems, wydobył z kieszeni konduktorski klucz i zało ż ywszy w otwór, przekr ę -

cił. Wtedy gładko odwin ę ła si ę w gór ę stalowa stora, odsłaniaj ą c malutki, wytwornie urz ą dzo-

ny przedział.

— Prosz ę do ś rodka — zach ę cił kolejarz. Po chwili siedzieli na mi ę kkich, polstrowa-

nych poduszkach, odci ę ci od gwaru i ś cisku zapuszczon ą z powrotem stor ą .

Funkcjonariusz patrzył na profesora z wyrazem oczekiwania na twarzy. Ryszpans nie

spieszył z pytaniem. Zmarszczył czoło, zasadził mocniej monokl i pogr ąż ył si ę w zadum ę . Po

chwili zacz ą ł, nie patrz ą c na towarzysza:

— Uderzył mi ę kontrast mi ę dzy humorystyk ą opowiedzianych przez pana zdarze ń a

powa ż nym na ś wietleniem, które j ą poprzedziło. O ile sobie przypominam, powiedział pan, ż e

w ostatnich czasach zdarzaj ą si ę na kolejach zagadkowe objawy, które zdaj ą si ę zmierza ć ku

jakiemu ś celowi. Je ś li dobrze zrozumiałem ton słów, mówił pan na serio; miało si ę wra ż enie,

ż e owe ukryte cele uznaje pan za wa ż kie, mo ż e nawet przełomowe...

Twarz garbusa rozja ś nił tajemniczy u ś miech:

— I nie pomylił si ę pan... Kontrast zniknie, je ż eli owe „wesołe” objawy pojmiemy jako

szyderskie wyzwanie — prowokacj ę , jako przygrywk ę do innych, gł ę bszych, niby prób ę sił

wyzwalaj ą cej si ę , nieznanej energii.

— All right! — odchrz ą kn ą ł profesor. — Du sublime au ridicule il n'y a qu'un pas .

Domy ś liłem si ę czego ś podobnego. Inaczej nie byłbym wszczynał dyskusji.

— Nale ż y pan do nielicznych wyj ą tków; w ogóle dot ą d znalazłem w poci ą gu tylko

siedem osób, które gł ę biej poj ę ły te historie i o ś wiadczyły gotowo ść zapuszczenia si ę wraz ze

mn ą w labirynt konsekwencji. Mo ż e w panu pozyskam ósmego ochotnika?

— To b ę dzie zale ż ało od stopnia i jako ś ci obja ś nie ń , które mi pan dłu ż ny.

— Oczywi ś cie. Po to tutaj jestem. Przede wszystkim powinien pan wiedzie ć , ż e taje-

mnicze wagony wyszły na lini ę wprost ze ś lepego toru.

— Co to ma znaczy ć ?

— To znaczy, ż e przed puszczeniem ich w obieg odpoczywały czas dłu ż szy na ś lepym

torze i oddychały jego specyficzn ą atmosfer ą .

— Nie rozumiem. Przede wszystkim co to jest ś lepy tor?

— Uboczna, wzgardzona odro ś l szyn, samotne odgał ę zienie toru, rozci ą gni ę te na prze-

strzeni 50-100 m, bez wyj ś cia, bez wylotu, zamkni ę te sztucznym wzgórzem i ramp ą kresow ą .

Niby uschła gał ąź zielonego drzewa, niby kikut okaleczanej r ę ki...

Ze słów kolejarza płyn ą ł gł ę boki, tragiczny liryzm. Profesor patrzył na ń zdumiony.

— Wokół zaniedbanie. Zielska przerastaj ą zardzewiałe szyny; bujne, polne trawy, łobo-

da, rumian dziki i oset. Z boku odpada na poły strupieszała zwrotnica z wybitym szkłem lata-

rni, której noc ą nie ma komu zapali ć . Bo i po co? Tor to przecie ż zamkni ę ty; nie ujedziesz

nim dalej jak 100 m. Opodal na liniach wre ruch parowozów, t ę tni ż ycie, pulsuj ą kolejowe

arterie. Tu wiecznie cicho. Czasem zabł ą ka si ę w drodze maszyna przetokowa, czasem wto-

czy niech ę tnie wóz odszybowany; niekiedy wjedzie na dłu ż szy spoczynek zniszczony jazd ą

wagon, zatoczy si ę ci ęż ko, leniwo i stanie niemy na całe miesi ą ce lub lata. W zmurszałym da-

chu ptaszek uwije gniazdko i wykarmi młode, w rozpadlinie pomostu rzuci si ę zielsko, wytry-

ś nie gał ą zka wikliny. Nad rudaw ą ta ś m ą szyn pochyla zwichni ę te ramiona popsuty semafor i

błogosławi sm ę tkowi ruiny...

Głos kolejarza załamał si ę . Profesor odczuł jego wzruszenie; liryzm opisu zdumiał go i

przej ą ł zarazem. Lecz sk ą d ta nuta rzewno ś ci?

— Odczułem — podj ą ł po czasie — poezj ę ś lepego toru, lecz nie umiem wytłumaczy ć

sobie, jak atmosfera jego mo ż e wywoła ć wspomniane objawy.

— Z poezji owej — obja ś nił garbaty — wieje gł ę boki motyw t ę sknoty — t ę sknoty ku

niesko ń czonym dalom, do których dost ę p zamkni ę ty kopcem granicznym, zagwo ż d ż ony dre-

wnem rampy. Tu ż obok p ę dz ą poci ą gi, pomykaj ą w szeroki, pi ę kny ś wiat maszyny — tu t ę pa

granica trawiastego wzgórza. T ę s k n o t a u p o ś l e d z e n i a. — Czy rozumie pan? —

T ę sknota bez nadziei ziszcze ń rodzi pogard ę i nasyca si ę sob ą , a ż przero ś nie moc ą pragnie ń

szcz ęś liw ą rzeczywisto ść ... przywileju. Rodz ą si ę tu utajone siły, gromadz ą od lat nie ziszczo-

ne moce. Kto wie, czy nie wybuchn ą ż ywiołem? A wtedy prze ś cign ą codzienno ść i spełni ą

zadania wy ż sze, pi ę kniejsze ni ż rzeczywisto ść . S i ę g n ą p o z a n i ą ...

— A czy mo ż na wiedzie ć , gdzie si ę znajduje ów tor? Przypuszczam, miał pan na my ś li

pewien ś ci ś le okre ś lony?

— Hm — u ś miechn ą ł si ę — to zale ż y. Zapewne jaki ś jeden był punktem wyj ś cia. Lecz

ś lepych torów pełno jest wsz ę dzie przy ka ż dej stacji. Mo ż e by ć ten, mo ż e by ć ów.

— Tak, tak, ale mnie chodzi o ten, z którego wyjechały na lini ę owe wagony.

Garbus pokr ę cił niecierpliwie głow ą :

— Nie rozumiemy si ę . Kto wie, mo ż e tajemniczy tor da si ę odkry ć wsz ę dzie? Tylko go

trzeba umie ć odszuka ć , wytropi ć — trzeba umie ć wpa ść na ń , zajecha ć , wdro ż y ć si ę w jego

kolein ę . — Dot ą d udało si ę to jednemu.

Przerwał, wpatruj ą c si ę w profesora gł ę bi ą fiołkowo opalizuj ą cych oczu.

— Komu? — zapytał tamten machinalnie.

— Dró ż nikowi Wiórowi. Wawrzyniec Wiór, garbaty, upo ś ledzony przez natur ę dró-

ż nik, jest dzi ś królem ś lepych torów, ich smutn ą , t ę skni ą c ą do wyzwolin dusz ą .

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: