Podział nauk epidemiologicznych
według gromadzonej wiedzy
Epidemiologia – nauka o rozpowszechnieniu i o czynnikach warunkujących występowanie związanych ze zdrowiem stanów lub zdarzeń w określonych populacjach oraz jako dyscyplina służąca kontroli problemów zdrowotnych (Last, 1995).
Zdrowie – pełen dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie wyłącznie brak choroby bądź niedomagania (WHO, 1948).
Choroba – każde zaburzenie homeostazy organizmu, niezależnie od jego przyczyny.
Zgony z powodu cholery na obszarach Londynu zaopatrywanych w wodę przez różne przedsiębiorstwa, 8.07.-26.09.1854 (wg Snow, 1855, cyt. za Beaglehole i wsp., 2002)
Ludność zaopatrywana w wodę w 1851 r.
Współczynnik zgonów na 1000 mieszkańców
A
167 654
844
5,0
B
19 133
18
0,9
Podział badań epidemiologicznych
Badania obserwacyjne
ekologiczne
przekrojowe
kliniczno-kontrolne
kohortowe
Badania eksperymentalne
PLAN BADANIA:
1. Wybór
Przypadki
Kontrola
2. Pomiar ekspozycji w przeszłości
ekspozycja (+)
a
b
ekspozycja (-)
c
d
ogółem
a + c
b + d
3. Porównanie proporcji eksponowanych w grupach
a/a + c
b/b + d
Narażeni
Nie narażeni
2. Obserwacja stanu zdrowia obu grup
nowe zachorowania
zdrowi
3. Porównanie proporcji chorych w grupach (zapadalności)
Badania kohortowe
Zalety:
q dokładne określenie mierników bezpośredniego ryzyka rozwoju choroby w populacji (współczynnik zapadalności, remisji, umieralności) w powiązaniu z zagrożeniami środowiskowymi
q ograniczenie błędów w pozyskiwaniu informacji o badanych czynnikach – kryteria i procedury diagnostyczne można ściśle ustalić i wystandaryzować
q możliwość ustalenia relacji badanych czynników, także w stosunku do innych chorób (w badaniach retrospektywnych możliwość analizowania tylko jednej choroby)
Wady:
q wysokie koszty i trudności organizacyjne – duży rozmiar badanych populacji i długi czas obserwacji
q konieczność zapewnienia tego samego standardu diagnostycznego w toku długoletnich obserwacji prospektywnych
q nieprzydatność do badania chorób o niskich współczynnikach zapadalności
q udział badanych maleje wraz z upływem czasu – kohorta jest coraz silniej wyselekcjonowana
Określają sprawność i prawidłowość funkcji poszczególnych narządów oraz sprawność całego ustroju
q Chorobowość
q Zapadalność
q Inwalidztwo
Upośledzenie (impairment) – jakakolwiek ułomność psychiczna, fizyczna lub anatomiczna dotycząca budowy lub funkcjonowania ustroju
Niepełnosprawność (disability) – jakiekolwiek ograniczenie lub brak (w wyniku upośledzenia) zdolności do wykonywania zgodnie z przyjętą normą działalności życiowej
Inwalidztwo (handicap) – niedogodność występująca u danej osoby w wyniku upośledzenia lub niepełnosprawności, która ogranicza lub uniemożliwia wypełnianie przez nią w normalny sposób jej roli życiowej
q Umieralność
q Śmiertelność
q Absencja chorobowa
q Częstotliwość hospitalizacji
Chorobowość (PREVALENCE) – frakcja (odsetek) populacji badanej, u którego w danym punkcie czasowym występuje określone zjawisko zdrowotne
Współczynnik chorobowości
Obniżające
q Wydłużenie przeżycia przypadków nieleczonych
q Zwiększenie liczby nowych przypadków
q Imigracja przypadków
q Emigracja zdrowej populacji
q Imigracja potencjalnych nowych przypadków
q Polepszenie możliwości diagnostycznych
q Wysoka liczba przypadków zakończonych zgonem
q Zmniejszenie liczby nowych przypadków
q Imigracja zdrowej populacji
q Emigracja osób chorych
q Zwiększenie wskaźnika wyzdrowień
q Pogorszenie diagnostyki
Zapadalność – nowe przypadki danej choroby, które pojawiły się w określonym przedziale czasowym
Współczynnik zapadalności
fiscus