Postmodernizm

Filozofowie związani z nurtem postmodernistycznym sprzeciwiali się zatem najdonioślejszym osiągnięciom cywilizacyjnym Zachodu blisko ostatnich dwustu lat. Stawali w opozycji wobec konsumpcyjnego stylu życia, postępującej technizacji, unifikacji i systematycznemu zacieraniu się indywidualnych cech poszczególnych jednostek na rzecz masy. 

Twórcy nurtu upatrywali źródeł swojej filozofii w dorobku niemieckich myślicieli:Ferdynanda Nietzschego i Artura Schopenhauera oraz Francuza Henri Bergsona. Postmodernizm nie jest filozofią pełną i usystematyzowaną. Jego przedstawiciele, do których zaliczyć można: J.F. Lyotarda, Gillesa Deleuze’a, Feliksa Guattariego, Richarda Rorty’ego, Gianniego Vattimo, Paula Virilio, Wolfganga Welscha, Haydna White’a, Franklina Ankersmita, Jacquesa Derridę, Michela Foucaulta, Odo Marquarda, Jeana Baudrillarda i Zygmunta Baumana – reprezentują szeroką gamę poglądów, które z trudem można ująć jako spójne. Jak pisze Szahaj:

Postmoderniści, reprezentujący ponowoczesność (opozycję wobec nowoczesności) utożsamiali modernizm z systemami totalitarnymi, czyli siłą, która doprowadziła Europę i jej mieszkańców do masowej zagłady. Szczególnie intensywnie postmodernizm rozwinął się w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Kształtował się w środowiskach cyganerii artystycznej. Do jego wielu założeń można zaliczyć między innymi:

© - artykuł chroniony prawem autorskim - zasady korzystania


 

·  wielbienie różnorodności,
 

·  brak wiary w możliwości ludzkiego umysłu,
 

·  niemożność dotarcia do prawdy absolutnej,
 

·  odrzucenie reguł, definicji, pojęć, teorii, planów, schematów na rzecz wolności tworzenia,
 

·  pluralizm metodologiczny (odrzucenie uniwersalnych kryteriów i prawideł myślenia).

W literaturze postmodernizm przejawiał się głównie w Wielkiej Brytanii. Wyrażał się głównie poprzez eksperymentalne powieści. Twórcy postmodernistyczni odrzucili dorobek poprzednich epok i stworzyli nowe konwencje. Ich dzieła charakteryzowały się również eklektyzmem. Podobnie jak filozofowie, pisarze postmodernistyczni sprzeciwiali się wszelkim regułom ograniczającym wolność twórczą. Nierzadko drwili z historii, fałszując jej przebieg. Za największe osiągnięcia postmodernizmu w literaturze uważa sięUlissesa Jamesa Joyce’a, Grę w klasy Julio Cortazara czy W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta.
Personalizm

© - artykuł chroniony prawem autorskim - zasady korzystania


Jan Paweł II
 

Wyłącz reklamy na

miesiąc • rok

Nurt w filozofii i kulturze XX wieku, który w centrum swojego zainteresowania stawia osobę. Podobnie jak postmodernizm, powstał jako głos sprzeciwu wobec totalitarnych systemów państwowych, które doprowadziły Europę i świat na skraj zagłady. Personalizm staje w obronie godności ludzkiej, indywidualności, niepowtarzalności i niezależności każdego człowieka. 

 
- klp.pl bez reklam, 30 dni tylko 1,23 zł. Zamów teraz!

Można wyodrębnić trzy podstawowe dogmaty tego nurtu:

·  tylko człowiek jest prawdziwy (w sensie ontologicznym),

·  człowiek jest najwyższą wartością,

·  tylko człowiek posiada wolną wolę.

Personalizm nie stanowi jednak jednego spójnego nurtu, ale składa się z wielu odrębnych koncepcji, które łączy wspólne podejście do autonomii, godności i zdolności wykraczania poza naturę i historię osoby. 

Terminu „personalizm” po raz pierwszy użył Friedrich Schleiermacher, aby określić koncepcję Boga osobowego, czyli jako przeciwieństwa panteizmowi. Szczególną popularnością cieszył się nurt personalizmu, który głosił wyższość osoby wobec uwarunkowań społeczno-ekonomicznych, politycznych, historycznych i filozoficznych. 

Korzeni personalizmu możemy doszukiwać się już w średniowieczu w naukach św. Augustyna i św. Tomasza, a nawet dużo wcześniej u greckich sofistów i Arystotelesa. Pojmowali oni osobę jako byt natury duchowej, który posiadając własną świadomość, wolę i moralność mógł tworzyć. Człowiek był dla nich podstawą rzeczywistości. 

Pluralizm i wielogłosowość tak charakterystyczna doprowadziła do powstania wielu jego odmian. Możemy wymienić chociażby:

·  katolicki (przedstawiciele: Karol Wojtyła, Józef Tischner)

·  egzystencjalistyczny (Jean Paul Sartre)

·  strukturalistyczny (Claude Levi-Strauss)

·  otwarty (Emmanuel Mounier)

·  neotomistyczny (Jacques Maritain).

Za najbardziej rozwinięty uważa się personalizm katolicki, według którego religia umożliwia człowiekowi nawiązanie osobistej więzi z Bogiem. Filozofowie związani z tą odmianą nurtu przekonywali o konieczności podporządkowania dobru jednostki całe życie społeczne. Dostrzegali jednak, że wcale tak się nie dzieje. Postęp cywilizacyjny zupełnie nie przekładał się ich zdaniem na umiejętne podporządkowanie sobie świata przez człowieka. Za jedyną możliwą normę uznawali miłość, która umożliwiała pokonanie egoizmu i zbliżenie się do Boga.

U podnóża personalizmu leży przekonanie odualizmie natury człowieka. Dokonywali oni podziału na jednostkę i osobę. Pierwsze z pojęć obejmowało fizyczność ludzką (przynależność do świata materialnego). Drugie natomiast zawierało przekonanie o intelektualnym i duchowym wnętrzu, wolności, godności i niepowtarzalności. 

 
- klp.pl bez reklam, 30 dni tylko 1,23 zł. Zamów teraz!

Personaliści usiłowali wykazać, że rozwój osoby może następować jedynie na drodze interakcji z innymi jednostkami. Uważali również, iż we współczesnym, konsumpcyjnym świecie, człowiek coraz częściej stawiany jest w sytuacji, w której musi dokonać wyboru pomiędzy takimi zagadnieniami jak „być” i „mieć”.
-------------------------------

Stalinizm

© - artykuł chroniony prawem autorskim - zasady korzystania


Józef Stalin
 

Wyłącz reklamy na

miesiąc • rok

Stalinizm, jak sama nazwa wskazuje - odnosi się do polityczno-ekonomicznej sytuacji, jaka zaistniała w ZSRR po dojściu do władzy następcy Lenina - Józefa Stalina u schyłku lat 20. XX wieku, dokładnie w 1929 roku, gdy pozbył się z Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego swoich ideowych przeciwników. 

 
- klp.pl bez reklam, 30 dni tylko 1,23 zł. Zamów teraz!

Nowy wódz otoczony powszechnym uwielbieniem, wręcz kultem, nie przerwał panującego w kraju ostrego terroru, którego rozporządzenia były usankcjonowane obowiązującym prawem. Co więcej, całkowicie podporządkował sobie państwo i zapewnił bezgraniczną władzę. 
Innymi cechami stalinizmu, który zmodyfikował teorię marksizmu i który można nazwać kultem jednostki, były: 

·  istnienie tylko jednej partii, całkowicie zależnej od decyzji Stalina (zlikwidowano demokrację parlamentarną, wewnątrzpartyjną i swobody polityczne),

·  wprowadzenie aparatu „bezpieczeństwa”, czyli przymusu i inwigilacji, który sprawował kontrolę nad wszystkimi obywatelami, nad organizacjami społecznymi, administracją, gospodarką, środkami masowego przekazu, nauką, szkolnictwem, kulturą, a nawet siłami zbrojnymi i milicją,

·  oparcie ekonomii na ścisłym, odgórnym planowaniu inwestycji i centralnym rozdziale dóbr,

·  zbiurokratyzowanie administracji,

·  podporządkowanie kultury polityce,

·  „czystki”, których ofiarami padali nie tylko przeciwnicy partii bolszewickiej czy tzw. „obcy klasowo”, lecz z czasem działacze partyjni, którym zarzucano nielojalność.
Ten system polityczno-ekonomiczny zakładający górowanie aparatu partyjnego nad wszelkimi dziedzinami życia oraz przebudowę państwa w tyrański reżim policyjnywystąpił – niestety – w wielu krajach. Choć do 1945 roku istniał jedynie w ZSRR, to od momentu zakończenia II wojny światowej zaczął rozprzestrzeniać się po krajach, które dostały się pod strefę wpływów ojczyzny Stalina (państwa bloku wschodniego - w Polsce głównie w latach 1948-1953; w Albanii: 1944-1985, w Rumunii w latach 1954-1989), w których została wprowadzona demokracja ludowa. Przez chwilę (w latach 1949-1976) był obecny za sprawą Mao Tse-tunga nawet w Chinach, gdzie jednak przekształcił się w maoizm.
Stalinizm nieoficjalnie zakończył się w 1953 rokuwraz ze śmiercią jego twórcy oraz z wygłoszeniem trzy lata później na XX Zjeździe KPZR słynnego referatu krytykującego kult jednostki, autora Nikity Chruszczowa. W konsekwencji zmiany polityki ZSRR zerwano z represjami i zrehabilitowano ofiary, a stalinizm zaczął się zbliżać do socjalizmu nomenklaturowego. Definitywne ten system rządów zakończył się u schyłku lat 80. XX wieku. 

 
- klp.pl bez reklam, 30 dni tylko 1,23 zł. Zamów teraz!

Szacuje się, że w latach w latach 1929-1953 unicestwił całkowicie kilka narodów, pochłonąwszy około 30 milionów ludzi w ZSRR i krajach satelickich, zniszczył środowisko naturalne ogromnych obszarów (wskutek błędnej polityki gospodarczej) oraz dziedzictwo kulturowe i dorobek naukowy wielu narodów (w wyniku masowych przesiedleń i rusyfikacji). Poza tym doprowadził do kryzysu ekonomicznego (wskutek planowania gospodarki przemysłowej bez uwzględnienia odwiecznych praw popytu i podaży).

Aby przybliżyć założenia stalinizmu laikom, należy polecić obejrzenie filmu Ryszarda Bugajskiego Przesłuchanie, w którym doskonała Krystyna Janda wcieliła się w rolę niewinnie oskarżonej więźniarki.

Autotematyzm

Literaturoznawczy i krytycznoliteracki termin autotematyzm wywodzi się z greckiego autos, czyli„sam”, „sam sobie”, „sam na swój temat”. 

W odniesieniu do literatury oznacza refleksje autora na temat powstawania dzieła, na temat procesu twórczego, sposobów i celów pisania, co w swojej definicji pojęcia zawarł Artur Sandauer, w pracach:Konstruktywny nihilizm, O ewolucji sztuki narracyjnej w XX wieku, Samobójstwo Mitrydatesa, wymieniając jako prototypy powieści autotematycznych Fałszerzy André Gide'a i Pałubę Karola Irzykowskiego, a poezji – twórczość Paula Valéry'ego.

 
- klp.pl bez reklam, 30 dni tylko 1,23 zł. Zamów teraz!

Mimo iż jego początki sięgają antyku (Exegi monumentum Horacego), a rozwinął się przede wszystkim w romantyzmie i na przełomie XIX i XX wieku, to jednak jest doskonale widoczny w literaturze współczesnej (głównie za sprawą rozwiniętego w latach 50. nurtu nowej powieści) i najnowszej. 

Bohaterem twórczości Dygata jest z reguły inteligent-indywidualista zagubiony w świecie, sceptyczny i ironiczny, walczący z krępującymi go więzami i konwenansami środowiskowymi oraz tradycjonalnymi stereotypami patriotycznymi i historycznymi, uciekający przed zatomizowanym światem powojennym, zwłaszcza w powieściach: Jezioro Bodeńskie (1946), Pożegnania (1948, ekranizacja 1958), Podróż (1958),Disneyland (1965), Dworzec w Monachium (1973).

Felietony i opowiadania, m.in. w zbiorach Pola Elizejskie (1949), Różowy kajecik (1958), Rozmyślania przy goleniu (1959).

Tomasz Różycki (ur. 29 maja 1970 w Opolu) - polski poeta, tłumacz, romanista, mieszka w Opolu. Laureat Nagrody Kościelskich, którą otrzymał za poemat "Dwanaście stacji" (2004). Publikował w licznych czasopismach w Polsce i za granicą. Jego wiersze tłumaczone były na wiele języków europejskich. Fragment utworu "Dwanaście stacji" stał się tematem rozszerzonej matury z języka polskiego w roku 2007. Tom "Kolonie" był nominowany do Literackiej Nagrody Nike w roku 2007 i znalazł się w finałowej siódemce tej nagrody. W 2010 roku został laureatem Nagrody "Kamień", przyznawanej podczas Festiwalu "Miasto Poezji".

Jego najbardziej znany utwór, "Dwanaście stacji" to poemat, który odwołuje się m.in. Kartoteki ...