Renesans.docx

Renesans

Rozpoczął się we Włoszech i trwał na południu Europy od XIV w. do początku w. XVI. Do XV w. renesans był zjawiskiem wyłącznie włoskim. Na północy Europy rozpoczął się w pierwszych latach XVI w. i trwał po jego lata końcowe. Nazwa renesans (z wł. renascimento, fr. renaissance) oznacza odrodzenie się sztuki i nauki antycznej. Charakteryzowało się większym zainteresowaniem życiem doczesnym, umiłowaniem ziemskiego piękna, rozwojem indywidualnym jednostki, wzmożonym rozwojem sztuk pięknych, powstaniem literatur narodowych kontynentu.

Humanizm

Prąd umysłowy, którego hasłem było powiedzenie Terencjusza “Jestem człowiekiem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce”. Oznaczało to całkowite przeciwstawienie się mentalności ludzi poprzedniej epoki, średniowiecza. Ascetę skupionego na modlitwach i umartwianiu się zastąpił nowy typ bohatera, a mianowicie człowiek żyjący według zasady carpe diem- chwytaj dzień, korzystaj z życia, ciesz się życiem ziemskim. Wzorzec osobowy renesansu to człowiek wykształcony, znający języki obce, dorobek kultury antycznej, podróżnik, bystry obserwator i uczestnik życia współczesnego rodzinnego i towarzyskiego.

Reformacja

To prąd i ruch społeczny renesansu zapoczątkowany wystąpieniem niemieckiego mnicha Marcina Lutra w 1517 roku, kiedy to na drzwiach kościoła w Wittenberdze przybił on 95 swoich tez skierowanych przeciw odpustom. Reformacja doprowadziła do rozłamu w Kościele katolickim.

Kontrreformacja

Prąd w Kościele katolickim zwalczający reformację w celu odbudowy własnej potęgi oraz politycznych, gospodarczych i kulturalnych wpływów. Rozpoczęła się po soborze trydenckim, który podjął kroki zmierzające do uzdrowienia stosunków wewnętrznych w Kościele i przekreślił wszelkie możliwości ugody z protestantami.

Wielkie odkrycia geograficzne

Po odkryciu Ameryki przez Kolumba oraz znalezieniu nowej drogi morskiej do Indii przez Vasco da Gamę powstała nowa sieć szlaków handlowych. Odkrycia geograficzne napędzały zmiany mentalności społecznej: poszerzały perspektywy i doświadczenia, udowadniały zaawansowanie cywilizacji europejskiej.

Druk

Jego wynalazcą był Jan Gutenberg (1450). Wynalazek druku pozwalał powielać tys. stron dziennie. Dostępność książek przyspieszyła obieg informacji i ułatwiła zdobycie wykształcenia, przyczyniła się też do upowszechniania się idei humanistycznych w całej Europie.

Koncepcje społeczne:

·        Niccolo Machiavelli – „Książę” – rządzenie zgodnie z zasadą „cel uświęca środki”

·        Tomasz Morus – „Utopia” – wizja nowego państwa: wszyscy są równi, rządy-sprawiedliwe, a podział obowiązków jednakowy

·        Erazm z Rotterdamu – „Pochwała głupoty” – krytyka religii

Sztuka

·        podział na okres wczesny (1400-1500 z ośrodkiem we Florencji), pełny (1500-1530) i schyłkowy, czyli manieryzm (1530-1550)

·        sięganie do antyku

·        prąd manierystyczny charakteryzował się większą ekspresywnością, dążeniem w dziełach do pokazania nietrwałości piękna świata i doskonałości piękna Boga. Sztukę manieryzmu cechuje zerwanie z renesansowymi ideałami ładu i harmonii, tendencja do skomplikowanych układów formalnych, wyszukane tematy.

·        wprowadzenie perspektywy, czyli sposobu oddania trójwymiarowych obiektów i przestrzeni na płaszczyźnie

·        odrodzenie się mecenatu (opieki wpływowych i bogatych miłośników oraz znawców literatury i sztuki nad twórcami, a także ich wspieranie finansowe)

Literatura – pisarze i ich dzieła:

·        Mikołaj Rej – „Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem a Plebanem”

·        Jan Kochanowski – „Odprawa posłów greckich”

·        Andrzej Frycz Modrzewski – „O poprawie rzeczpospolitej”

·        Łukasz Górnicki – „Dworzanin polski”

·        Piotr Skarga – „Kazania sejmowe”

·        Giovanni Boccaccio – „Dekameron”

·        Francesco Petrarka – „Sonety do Laury”

·        William Shakespeare – “Romeo i Julia”

·        Dante Alighieri – “Boska komedia”

Architektura – cechy, architekci i ich dzieła:

·        prostota i symetria

·        sklepienie kolebkowe

·        podstawowe budowle to pałac i kościół (budowany na planie krzyża)

·        monumentalność

·        krużganki (długie korytarze okalające wewnętrzny dziedziniec)

·        kopuły i kolumny

·        boniowania (okładanie ścian płytami) i freski

·        stropy wieńczyły kasetony

·        Filip Brunelleschi (kościół San Lorenzo we Florencji)

·        Donato Bramante (Bazylika św. Piotra w Rzymie)

·        Michał Anioł (kopuła Bazyliki w Rzymie)

Rzeźba:

·        rzeźbiono w kamieniu (szczególnie marmur)

·        odlewano w brązie

·        pojawił się portret popiersiowy, posąg konny, akt

·        dążenie do realizmu i naturalizmu

·        kontrapost (ciężar ciała na jednej nodze –druga odciążona)

·        Donatello – David

·        Michał Anioł – Pieta Watykańska

Malarstwo:

·        dominowała tematyka świecka, motywy mitologiczne lub biblijne

·        prowadzono malarstwo olejne zamiast dotychczas używanej tempery (wyrabianej poprzez łączenie barwników za pomocą żółtka jaj, żywicy lub oleju)

·        jako podłoża zaczęto używać płótna zamiast deski

·        dążono do pełnoplastycznego odtworzenia postaci w trójwymiarowej przestrzeni

·        pejzaż jako odrębne dzieło

·        używano światłocienia i perspektywy

·        Michał Anioł – freski w Kaplicy Sykstyńskiej

·        Rafael Santi – „Szkoła ateńska”

·        Albrecht Dürer – „Autoportret”

·        Leonardo da Vinci – „Mona Lisa”