HISTORIA ANTYCZNA – REFERAT
Rzymski system imienniczy był trochę bardziej skomplikowany niż nasz, dzisiejszy, ale za to po pełnym imieniu obywatela rzymskiego możemy się bardzo dużo dowiedzieć. Po zapoznaniu się z tematem stwierdziłam, że jest on bardzo ciekawy i przydatny, o czym się przekonacie, dlatego też tym goręcej zachęcam do wsłuchania się w to, co mam Wam do powiedzenia.
Pełne imię rzymskiego obywatela składało się z kilku członów : S
• praenomen,
• nomen,
• cognomen,
• supernomina,
• filiacja,
• tribus,
• domicilium, origo.S
PRAENOMEN
łac. imię własne, indywidualne
W najodleglejszych czasach było ono bardzo ważne, ale potem przestało tak być. Z tego względu w okresie cesarstwa było ich tylko kilkanaście. Imię to nadawano dziewiątego dnia po narodzinach. Reguły jego nadawania były różne: w okresie republiki dziedziczył je tylko najstarszy syn, natomiast w cesarstwie otrzymywali je najczęściej wszyscy synowie. S Przykłady praenomen są pokazane na slajdzie wraz ze skrótami, których używano przy ich zapisywaniu.S
NOMEN
łac. imię rodowe
Były to imiona zarezerwowane dla obywateli rzymskich. Było ono dziedziczne. Ukazywało przynależność do rodu. Otrzymywały je również kobiety. Było ich o wiele więcej, niż praenomen. Na początku, w okresie republiki tworzono ich spisy, lecz w miarę upływu czasu zaniechano tego ze względu na gwałtowne zwiększenie ich ilości. Najczęściej nie było ono, tak jak praenomen, skracane. Wyjątkiem były najpopularniejsze nazwiska (Aelius, Aurelius).S2
COGNOMEN
łac. przydomek
Przyczyną powstania cognomen była mała liczba praenomen i duża liczba należących do tego samego rodu (Jan Kowalski). Było to uzupełnienie imienia rodowego. Na początku bardzo popularne były cognomina indywidualne. Powstawały one od różnych cech jego właściciela. S3 Potem stały się one dziedziczne, nie było jednak żadnej konkretnej zasady ich nadawania. Jedni dziedziczyli je po ojcu, matce lub dziadku, inni zmieniali je nieco, np. z Rufus na Rufinus. W późniejszym okresie obok łacińskich pojawiły się także greckie, celtyckie i inne. Kierowano się również przy ich nadawaniu panującą modą, tak jak zresztą dziś.S
SUPERNOMINA
Są to dodatkowe przydomki będące „barbarzynskim” imieniem osoby, która przyjęła obywatelstwo rzymskie wraz z nowym cognomen. Są one podzielone na dwie kategorie:
• S agnomen – przydomek połączony z właściwym imieniem formułą qui et lub sive,
• S signum – znaczyć.S
FILIACJA
Było to wymienie praenomen imienia ojca po swoim imieniu. Filiację umieszczano po nomen gentile. Czasami, co ciekawe, zwłaszcza w tytulaturze cesarskiej podawano imiona dziadków, pradziadków, a czasem nawet prapradziadków.S2
TRIBUS
Było to ukazanie przynależności do konkretnego obszaru. Było ich 35 mimo powiększania imperium, dlatego też nowych obywateli przypisywano do starych tribus. W późniejszych czasach tribus straciły na znaczeniu, ze względu na to, iż stały się one dziedziczne nawet, jeśli ktoś się przeprowadził. Mimo to każdy obywatel miał być wpisany do jednego tribus. Nazwę tribus umieszczano między filiacją i cognomen.S
Pseudotribus – były to skrócone genitilicia cesarzy, którzy byli związani z danym tribus. Używano ich wtedy zamiast tradycyjnej nazwy tribus.
Warto też wspomnieć o edykcie Karakalli w 212 r. p.n.e. Według niego każdy mieszkaniec rzymskiego imperium mógł zostać pełnoprawnym obywatelem, jeśli oczywiście był wolny. Mimo tego dalej stosowano tribus, które nie było już potrzebne.S
DOMICILIUM, ORIGIO
łac. miejsce zamieszkania
miejsce urodzenia, pochodzenie S
Było to wskazanie miejsca pochodzenia, obywatelstwa lub przynależności etnicznej. Było ono umieszczane po cognomen. Niekiedy używano wyrazu „natione”, który ukazywał grupę etniczną danego obywatela.
IMIONA KOBIET S
Kobiety używały najczęściej gentilicium i cognomen. Niekiedy pojawiała się filiacja i imię męża w genetivie. Mimo to nie zmieniały nomen gentile po wyjściu za mąż. Dzieci kobiet, które nie były w małżeństwie, otrzymywały gentilicium matki, bo prawnie nie miały ojca.S2
IMIONA ADOPTOWANYCH
Osoba adoptowana zastała prawnie członkiem rodu obywatela, który ją usynowił, z tego względu też otrzymywała jego gentilicium. Dość powszechną praktyką było także dodawanie do cognomen adoptowanego końcówki -anus. Głównej zasady tworzenia tych imion nie było. Jedyne, co można na pewno powiedzieć, to to, że tworzono je łączeniem imion osoby adoptowanej z imieniem adoptującego.S2
IMIONA NIEWOLNIKÓW
Niewolnicy używali zazwyczaj jednego imienia, wybranego przez właściciela. Niekiedy po imieniu pojsawiało się imię właściciela. Do jego określenia używano słów „servus” oraz „verna” (niewolnik urodzony w domu pana).S2
IMIONA WYZWOLEŃCÓW
Imię wyzwoleńca składało się z praenomen i nomen gentile byłego właściciela, jego dotychczasowe imię stawało się cognomen. Zamiast filiacji pojawiało się słówko „libertus” oraz praenomen patrona.S2
IMIONA LUDZI OTRZYMUJĄCYCH OBYWATELSTWO RZYMSKIE
W epoce republiki obywatelstwo rzymskie nadawało Populus Romanus i wodzowie armii rzymskiej, w cesarstwie zaś cesarz. Osoba, która je uzyskała, otrzymywała praenomen i nimen tego, kto mu nadał obywatelstwo. Jako cognomen używał swoje imię indywidualne. Filiacja była używana, co pozwalało stwierdzić, że nie był on od urodzenia Rzymianinem, bo imię ojca w takim wypadku nie było imieniem rzymskim.S
IMIONA PEREGRINI
Byli oni wolnymi mieszkańcami rzymskiego imperium, którzy nie mieli praw obywatelskich. Używali oni imienia indywidualnego z imieniem ojca. Mogło ono wskazywać na przynależność etniczną.S2
TYTULATURA CESARSKA
Stałe elementy tytulatury cesarskiej:S
Imperator
łac. kierujący, władca
Miało ono podwójne znaczenie:
-część pełnego imienia danego cesarza (praenomen),
-obwoływano go ze względu na zwycięstwo (jako dalsza część tytulatury)
Kiedyś liczono nawet, ile razy obwołano danego cesarza imperatorem.
Caesar
Pierwotnie był to przydomek używany w rodzie Juliuszy, potem zaś zaczęto używać go przez wszystkich cesarzy i osoby desygnowane jako gentilicium. Osoby desygnowane zapisywały ten przydomek po wszystkich przydomkach.
Augustus
Określenie to oznaczało sakralny charakter osoby je noszący. Było to cognomen, które zapoczątkował Oktawian w 27 r. p.n.e.
W pisaniu rzymskich cesarzy używano oczywiście filiacji. Jeżeli cesarz był adoptowany, podawano imię ojca adopcyjnego.S
Dodatkowymi elementami zamieszczanymi w tytułach cesarzy były
-pontifex maximus – był to przewodniczący kapłanów pontyfików. Jako pierwszy został nim August w 12 r. p.n.e., po nim każdy kolejny cesarz sprawował ten urząd,
-tribunicia potestas – trybun ludowy, co roku władza ta była odnawiana. Jako pierwszy objął go August w 23 r. p.n.e.
-consul – najważniejszy urząd w okresie republiki, wielokrotnie obejmowany przez cesarzy (nie Augusta)
-pater patriae – był to honorowy tytuł „ojca ojczyzny” Jako pierwszy otrzymał go oczywiście August w 2 r. p.n.e., potem przez prawie wszystkich cesarzy.
COGNOMINA EX VIRTUTE
Były to tytuły przyznawane cesarzom za zwycięstwo z wrogimi ludami. Przydomki te był tworzone od nazw owych narodów.S2
Pro_Christo