18. SZUKA ZAKONU CYSTERSÓW W XII w.
- Duchowość cysterska i estetyka św. Bernarda z Clairvaux.
- Cechy architektury cysterskiej.
- Modelowe Budowle Cysterskie we Francji.
Duchowość cysterska i estetyka św. Bernarda z Clairvaux:
Cystersi byli mistykami (autorem mistyki cysterskiej był Bernard z Clairvaux).
Istotą mistyki jest dążenie do poznania i zjednoczenia się z Bogiem. Człowiek dąży do odkrycia Boga jako osoby i do zjednoczenia się z nim przez miłość. Mistyka jest darem Boga przejawiającym się najpierw przez oczyszczenie duszy, następnie jej oświecenie i ostatecznie zjednoczenie się z Bogiem.
Reguła Cystersów rygorystycznie zabraniała używania jedwabiu, złota, srebra, witraży, rzeźb obrazów i kobierców. Cystersi prowadzili polemikę przeciwko zbytkowi - superfluitates (łac. zbytki). Uważali, że mogą one jedynie odwieść wiernych od pobożności , skupienia na modlitwie i medytacji.
Nikt nie twierdził, że te tzw. „zbytki” nie są piękne, wręcz przeciwnie – były atakowane, właśnie z powodu swej nieodpartej atrakcyjności, którą odczuwano jako niezgodną z charakterem miejsca św.
*Żal mnichów za rzeczami porzuconymi.
Św. Bernard w swoich tekstach, nie kwestionuje jakości artystycznych oglądanych dzieł, ale krytykuje m.in. wykorzystywanie ich w celach pozakultowych czy w celu osiągnięcia ukrytych zysków.
„Ludzie bardziej podziwiają rzeczy piękne, niż czczą święte”
Estetyka Bernarda – estetyką skromności.
Podstawą poznania jest pokora. Pokora pozwala poznać własne żądze.
Pokora, miłość i wierność ideałom monastycznym.
Bernard wymagał, by mnisi wiedli życie w doskonałym posłuszeństwie i najdalej posuniętym samozaparciu, co się tyczy wygody osobistej, jedzenia i snu. Rygor i koncentracja na rzeczach istotnych oraz uległość i asceza.
Naśladowanie Chrystusa – imitatio Christi
*„Przyczyną miłości do Boga jest Bóg.”
Cechy architektury cysterskiej:
-rozprzestrzenianie się wzorca (protoopactwa)
-PROPORCJE (* podejście do proporcji łączy cystersów z gotykiem)
-kościoły cysterskie są niskie, nie dążą do prześcigania
-proste, o typowym układzie przestrzennym - zwykle bezwieżowe bazyliki transeptowe z prosto (najczęściej) zamkniętym prezbiterium zgodnie z formuła św. Bernarda
-przy prezbiterium znajdowały się kaplice
-sklepienia krzyżowo-żebrowe
-eliminacja dekoracji na rzecz doskonałości struktury
-ze względu na zakaz wznoszenia wież stosowano jedynie służącą do umieszczenia małego dzwonu drewnianą wieżyczkę na przecięciu nawy głównej z porzeczna, tzw. sygnaturkę
- harmonia i umiar
-architektura ma jak najlepiej wyrażać wszechmoc Boga wiekuistego –* harmonia, proporcje
-Duby: „Cystersi wyrzekają się fasady, wyrzekają się portali nawet: opactwo zamyka się w sobie. Jest nagie i proste.”
-matematyczny moduł
-czworobok wokół wirydarza
-pomieszczenia dla konwersów
Modelowe Budowle Cysterskie we Francji:
*rozprzestrzenianie się wzorca (protoopactwa)
Opactwa Macierzyste:
- Citeaux – 1113
- La Ferte – 1113
- Pontigny – 1114
- Clairvaux – 1115
- Morimond – 1115 *Nazwa Morimond pochodzi od łacińskiego "mori mundo", oznaczające "umrzeć dla świata", wszyscy wstępujący do cysterskich klasztorów w XII wieku niejako wyrzekali się świata, decydując się żyć na pustkowiu.
-Opactwo Cysterskie w Fontenay fund.1118
-inicjatywa św. Bernarda z Clairvaux
-Bud. 1139, konsekracja 1147
-reguła cysterska każe budować opactwa w miejscach odległych, pustych, w dużym oddaleniu od skupisk ludzkich, zaś blisko natury
-pseudobazylika, nawa kryta ostrołukową kolebką na gurtach
- czystość i perfekcja konstrukcji
-Proporcje
-fasada zachodnia odarta z jakichkolwiek ozdób i treści
-Opactwo Cysterskie w Pontigny fund.1114
-filary wiązkowe, itd.
-przebudowa 1185-1210
-Opactwo Cysterskie w Clairvaux fund.1115
- inicjatywa św. Bernarda z Clairvaux
- obecnie opactwo już nie istniej większość budynków jest zrujnowanych, a inne zostały wykorzystane przez zbudowane na jego terenie Więzienie Clairvaux.
Ave_Maryja