Ulesie - Ulleschen.pdf - Ulesie - domki-drewniane

Ulesie - Ulleschen, Förstereien Tilleshof und Uszannek

Ulesie ( Ulleschen ), Uścianek ( Uszannek , 1938–1945: Trotha )

Ulesie było po Małdze największą wsią na terenie poligonu wojskowego w

Muszakach. W 1885 roku liczyło 100 domów i 501 mieszkańców. Dziś

obszar nieistniejącej od ponad 50 lat miejscowości powoli zarasta lasem.

Teren wsi Ulesie położony jest w powiecie nidzickim.

Powoli zarasta lasem. Jedynie przy głównym skrzyżowaniu

Ulesia stoi coś, co upamiętnia dawną wieś. To drewniany

krzyż z myśliwską rzeźbą, postawiony w 2007 roku przez

Koło Łowieckie „Bóbr”. Dokładnie naprzeciwko krzyża

istniała kiedyś karczma „Pod wesołym myśliwym”

Powstanie wsi

Przywilej założycielski dla Ulesia wystawił 4 kwietnia 1571 roku książę pruski

Albrecht Fryderyk. Tego dnia książę wystawił szereg dokumentów lokacyjnych

dla mazurskich wsi. Obok Ulesia także dla Rogu, Wichrowca, Szuci, Nart,

Nowego Dworu. Zasadźcą i pierwszym sołtysem Ulesia był Jakub Jankowitz

(Jankowicz?). Jako uposażenie urzędu sołtysa wyznaczono 4 łany (1 łan = około

16 ha). Pozostali mieszkańcy otrzymali 40 łanów na prawie chełmińskim. Mogli

z nich pobierać – jak napisano w dokumencie – wszystkie pożytki i inne

korzyści z gruntów ornych, łąk, pastwisk, pól, lasów, trzęsawisk i krzewów.

Czynsz od jednego łana wynosił jedną grzywnę i dwie kury. Mieszkańcy musieli

także spełniać szarwark.

„Ule pod lasem”

Nazwę Ulesia wywodzi się od „ula”. Ma ona oznaczać liczne „ule stojące przy

lesie” i świadczyć, że początek wsi był związany z bartnictwem.

Potwierdzeniem tego mogą być informacje o kolonii Juliusa Lippka. Znajdowała

się ona około 700 metrów na północny wschód od Ulesia. Była to najstarsza

kolonia wsi, powstała w 1836 roku na skutek separacji. Nazywano ją od imienia

pierwszego właściciela – Karla Lippka – „Karlshof”, co można tłumaczyć jako

dwór czy też zagrodę Karola. Obok tej kolonii znajdował się duży ogród

złożony z różnych drzewek owocowych oraz choinek. Stało też tam wiele

wydrążonych pni świerkowych, będących ulami. Cześć z nich była pusta, część

zasiedlona przez pszczoły. Jeszcze przed 1900 rokiem ponad 130 uli było

pełnych. U Lippków zatem nie można mówić o beczkach miodu, to były „rzeki

miodu”. Nie bez powodu Lippkowie nazywali się okolicznymi „pszczelimi

królami”. Tuż za kolonią Lippków zaczynały się już lasy Nadleśnictwa Zimna

Woda. Patrząc z Ulesia w stronę kolonii Lippków, faktycznie można mówić o

„ulach pod lasem”.

Tatarzy i dżuma

Wieś mocno ucierpiała podczas najazdu tatarsko – polskiego na Prusy Książęce

w 1656 roku. W spisie urzędowym z 1680 roku – 24 lata po najeździe –

napisano: 36 łanów leży pustych, tylko 6 łanów jest obsadzonych trzema

chłopami. Epidemia dżumy z lat 1708 – 1711 również dotknęła Ulesie. Ciała

zmarłych na tę chorobę były grzebane na dużej polanie w lesie, około 2 km na

południowy – wschód od wsi. Las ten przez wieki nazywano „Lasem Dżumy”.

Miejsce pochówku mieszkańcy oznaczyli kilkoma dużymi głazami.

„Kurza uliczka”

Ulesie dzieliło się na trzy części: Altes Ende (Stary koniec), Neues Ende (Nowy

koniec) i Hühnergasse (Kurza uliczka). Ażeby bliżej je określić, trzeba najpierw

przedstawić układ głównych dróg. Ulesie było wsią położoną wzdłuż drogi z

Wał w kierunku Jagarzewa. Mniej więcej w środku wsi do tej drogi wpadała

droga z Muszak. I na tym układzie dróg w zasadzie opierała się zabudowa wsi.

Pozostałe rozgałęzienia dróg nie miały już takiego znaczenia. Altes Ende, czyli

Stary Koniec, to część wsi położona wzdłuż głównej drogi, od miejsca, w

którym wpada do niej droga z Muszak, do jej północnego krańca. Nazwa tej

części wzięła się stąd, że w czasie pożaru w 1865 roku pozostała ona prawie

nietknięta. Neues Ende to część wsi od drogi do Muszak do południowego

krańca miejscowości. Nazwa wzięła się stąd, że w trakcie wspomnianego pożaru

część ta prawie całkowicie spłonęła, za wyjątkiem dwóch zagród na

południowym krańcu. Zarówno Altes Ende jak i Neues Ende miały po około

800 metrów długości. Trzecią część wsi stanowiła wspomniana Kurza Uliczka.

Była to część położona wzdłuż drogi do Muszak. Powstała ona najpóźniej. Mało

chwalebna nazwa – Kurza Uliczka – nie oddaje znaczenia tej części Ulesia.

Przede wszystkim stanowiła ona fragment ważnej drogi do Muszak. Trudno też

ją nazywać uliczką – miała około 400 metrów długości. Nazwa jej wzięła się

stąd, że mieszkańcy hodowali przeważnie kury.

Karczmy

Z 1599 roku pochodzi pierwsza wzmianka o karczmie w Ulesiu. W 1631 roku

karczmarzami byli Kensa i Jacob Gottschalk. Obydwaj nie mogli sprzedawać

piwa z Mazowsza, ani też innego, z wyjątkiem własnego. Za złamanie tego

zakazu groziła im kara w wysokości 20 grzywien. Karczmy musiały, jakżeby

inaczej, znajdować się w centrum wsi. Były przecież głównym ośrodkiem życia

wiejskiego. Ulesie nie było wyjątkiem. Istniały tam dwie karczmy, położone tuż

obok siebie: przy głównej ulicy wsi, po zachodniej jej stronie, jedna na lewo od

drogi do Muszak a druga na prawo od niej. Starszą i bardziej oficjalną karczmą

była „Gasthaus Süd” („Karczma Południe”), znajdująca się, jak sama nazwa

wskazuje, na południe od drogi do Muszak, a więc w „Neues Ende”. Karczma ta

nosiła także miana „Karczma Urzędowa” lub „Królewska Karczma”. Tak jak i

cała dzielnica „Neues Ende” spłonęła w 1865 roku, po czym została

odbudowana. Druga karczma, „Gasthaus Nord” („Karczma Północ”), położona

w „Altes Ende”, jako jeden z niewielu budynków tej części wsi spłonęła w

pożarze z 1865 roku. Wkrótce potem została odbudowana, by około 1880 roku

znów spłonąć. Plac po karczmie zakupił wówczas jeden z największych

gospodarzy we wsi Gustav Lippek, właściciel „miodowej” kolonii, i wybudował

nową karczmę. Otrzymała ona nazwę „Gasthaus zum frohen Jägersmann”

(„Karczma pod wesołym myśliwym”). Gdy w 1921 roku karczmę przejął Fritz

Wilkop, nadano jej nazwę „Gasthaus zum jungen Fritz” („Karczma pod młodym

Frycem”).

Cegielnia

W Ulesiu istniała także cegielnia. Położona była około 1,5 kilometra od wsi, w

kierunku Złotych Gór. Kiedyś funkcjonowała tam smolarnia, następnie piec

cegielny, z którego powstała cegielnia. Największy rozkwit przeżywała, gdy jej

właścicielem był Emil von Bojanowski. Na początku XX wieku regularnie w

czterech piecach wypalano po 65000 sztuk cegieł i 6000 sztuk dachówek.

Wypalane w Ulesiu cegły cieszyły się dobrą opinią. Używano ich do budowy

prywatnych budynków, karczm oraz budynków państwowych. Dawne szkoły z

czerwonej cegły do dzisiaj znajdują się w wielu mazurskich miejscowościach. Z

cegły z Ulesia powstało sporo z nich, a oprócz tego jeszcze także urzędy celne w

Komorowie i Rogu oraz sąd w Wielbarku. Wraz z wybuchem I wojny światowej

cegielnia przerwała produkcję – jak się później miało okazać – na zawsze. W

1934 roku ostatni prywatny właściciel sprzedał zabudowania cegielni lasom

państwowym, które w 1942 roku rozebrały jej resztki.

G.W

Ulesie - Ulleschen.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: