· Definicja:
ü Zaburzenia czynnościowe tego przedżołądka występujące w postaci niedowładu, zupełnego porażenia czy też spazmu mięśniówki ksiąg prowadzące do upośledzenia w przesuwaniu się lub nawet do całkowitego zatrzymania treści pokarmowej i zatkania ksiąg
ü Wyróżnia się postać:
o samoistną (pierwotną) - towarzyszy jej ostra do podostrej niestrawności z zaburzeniami stanu ogólnego o różnym natężeniu
o symptomatyczną (wtórną) - jako następstwo różnych chorób podstawowych
· Fizjologia (pracy ksiąg):
ü W czasie zwiotczenia trzonu ksiąg -> drugi skurcz czepca -> zasysanie treści pokarmowej do ksiąg(pomiędzy blaszki trzonu) z czepca -> skurcz ksiąg -> treść ksiąg kierowana do ostium omasoabomasicum (wchłanianie wody i substancji mineralnych z treści pokarmowej); mniejsza,bardziej płynna treść przepływa bezpośrednio przez kanał ksiąg do trawieńca i miesza się z odwodnioną treścią pochodzącą z ksiąg
· Rzadko, krowy cielne(okołoporodowe zmniejszenie motoryki narządów układu żołądkowo-jelitowego+ poporodowe uszkodzenie wątroby) ;
· Postać wtórna częściej niż pierwotna
· Przyczyna:
ü Pierwotne przeładowanie ksiąg:
o Nadmierna ilość paszy,która zawiera krótko ciętą słomę lub siano, łodygi, źdźbła, odpady omłotowe(plewy,puste kłosy,otręby itp.), zmiecionie resztki siana (części źdźbeł, nasiona)
o Bezstrukturalna, zgrubna pasza zawierająca łodygi
o Nagła zmiana rodzaju podawanej paszy
o Niedostateczne lub nieregularne pojenie
o Pasza zawierająca toksyny
ü Wtórne przeładowanie ksiąg:
o Choroby które wywoływane są przez bolesne procesy toczące się w jamie brzusznej (urazy powodowane przez ciała obce, zapalenie otrzewnej i in.)
o Kolka żółciowa
o Ropnie wątroby
o Inne ostro przebiegające choroby wątroby – hemoglobinuria, zespół mobilizacji lipidów, leptospiroza
o Zatrucia
o Uogólnione choroby przebiegające z gorączką – głowica, pomór bydła
o Zatrucie botuliną
o Często jako powikłanie różnych postaci niedrożności jelit
o Czynnościowe (syndrom hoflunda - stenoza tylna) lub mechaniczne zwężenie odźwiernika
· Patogeneza:
o Uwalnianie podczas fermentacji z paszy kwasu masłowego,który hamuje motorykę ksiąg,natomiast resorpcja płynów w tym przedżołądku zachodzi normalnie -> dochodzi do nadmierne wysuszenia treści pokarmowej, która jest bodźcem stymulującym księgi do skurczu -> zatkanie ksiąg
o Niedrożność jelit ->zahamowanie motoryki ksiąg w wyniku działań odruchów trzewno-ośrodkowych bądź bezpośrednim oddziaływaniem na śródścienne neurony jelitowe
ü Przy łącznym przeładowaniu ksiąg i trawieńca (np. przy stenozie tylnej) – stany podobne do refluksu treści pokarmowej ( zasadowica hipochloremiczna – nie ma wchłaniania chloru w 12stnicy i wydalania wodorowęglanów do światła jelit)
· Objawy kliniczne:
o Utrata apetytu
o Spontaniczne stękanie
o Niewielkie wzdęcia
o Zmniejszone wydalanie kału
o Spadek wydajności mlecznej
o Osowiałość
o Podwyższenie częstotliwości uderzeń serca i oddechów
o Osłabienie motoryki żwacza
o Mniej lub bardziej dodatnie próby bólowe w kierunku wykrycia ciał obcych
o Powiększone pole wypukowe wątroby i ksiąg(bolesnośc podczas opukiwania)
o W trakcie omacywania czasami wyczuwalne uderzenia stwardniałych ksiąg o ścianę brzucha (uwypklenie ściany brzucha w tym miejscu)
o Per rectum – powiększone księgi jako kulisty twardy twór leżący w doczaszkowodobrzusznej części jamy brzusznej; w odbytnicy nieliczne małe kuliste i pokryte śluzem „bobki” kałowe o ciemnym zabarwieniu
o Objawy tego procesu mieszają się z objawami choroby pierwotnej
· Przebieg
ü Lżejsze przypadki – samowyleczenie po zmianie paszy lub leczeniu zachowawczym niestrawności lub zaparcia
ü Cięższe przypadki z zapaleniem i martwicą blaszek ksiąg oraz zaleganiem – ubój z konieczności
· Rozpoznanie
ü Objawy kliniczne – niespecyficzne objawy niestrawności i zmiany w kale
ü Podejrzenie przeładowania ksiąg – gdy po wyleczeniu jednej z chorób pierwotnych (np. zatkanie jelit cienkich) nie dochodzi do normalizacji motoryki przedżołądków i oddawania kału
ü Laparotomia lub laparorumenotomia diagnostyczna – omacywanie ksiąg – twarde jak kość, ucisk sprawia ból; zmiany zapalne wysięk,sklejanie się narządów
· Rozpoznanie różnicowe:
ü Urazowe zapalenie czepca
ü Chroniczne zapalenie otrzewnej
ü Ropnie w jamie brzusznej
ü Niedrożności jelit – wpochwienie, skręt, omotanie, zawęźlenie
ü Rozszerzenie i skręt jelita ślepego
ü Ciężkie stany intoksykacji
ü Porażenie poporodowe
ü Niestrawność pokarmowa
ü Przemieszczenie trawieńca
· Leczenie
ü Przy wtórnym przeładowaniu ksiąg – leczenie choroby podstawowej
ü Zabiegi zachowawcze:
o Dożwaczowo 10-20 l mieszaniny ciepłej wody lub rzadkiego kleiku z siemienia lnianego, wymieszane z płynną treścią żwacza pobranego od zdrowej krowy
o Doustne podanie siarczanu sodowego lub magnezowego(żeby doszło do skurczu rynienki przełykowej) (0,5-1 g/kg m.c) i dożwaczowo płynną parafinę (1-2 ml/kg m.c)
o Podawać do tego miękką paszę (trawa,buraki, kiszonka) i niewielkie ilości siana
ü Zabieg chirurgiczny
o Na stojącym zwierzęciu – laparotomia w prawym lub lewym dole głodowym , masaż ksiąg pięścią lub aplikacja ciepłej wody bądź parafiny do ksiąg
o Leczenie wspomagające : glukonian potasu, leki przeciwzapalne/bólowe, terapia płynami i elektrolitami
o Na leżącym zwierzęciu - laparotomia z dojścia dobrzuszno-bocznego po prawej stronie, otwiera się księgi i wypłukuje lub usuwa treść pokarmową
· Zapobieganie
ü Pierwotne przeładowanie ksiąg – unikać błędów żywieniowych
ü Wtórne i pooperacyjne zahamowanie motoryki ksiąg – sprawdzać konsystencje ksiąg podczas zabiegów na jamie brzusznej , po zakończonym zabiegu profilaktyczny masaż ksiąg
· Badanie sekcyjne
ü Księgi powiększone,twarde w dotyku ; treść pokarmowa ksiąg sucha, blaszki ksiąg cienkie zgorzelinowo-martwicze i nierzadko ulegają perforacji
aniaska2