Sanskryt-Lekcje-16-17.pdf

Lekcja 16: bhaviṣyantī

C ZAS P RZYSZŁY P ROSTY

Temat: √g + sya (seṭowe: i + sya = iṣya )

Odmiana : końcówki tzw. prymarne – czyli jak ind. praes. P i Ā

√ kr̥ 8PĀ karoti, kurute - kariṣyati, -te [robić]

nosówki w wygłosie :

√ gam 1P gacchati - gaṃsyati lub gamiṣyati

√ han 2PĀ hanti, hate - haṃsyati lub haniṣyati

sandhi:

√ diś 1P diśati – dekṣyati [pokazywać]

√ dr̥ś 1PĀ paśyati, -te – drakṣyati [widzieć]

√ vac 2P vakti - vakṣyati [mówić]

√ muc 6PĀ muñcati, -te - mokṣyati, -te [uwalniać

(się)]

√ śak 5P śaknoti - śakṣyati [móc]

√ ji 1PĀ jayati, -te - jeṣyati, -te [zwyciężać]

√ śru 5P śṛṇoti, śṛnute - śroṣyati, -te [słuchać]

setowe:

√ īkṣ 1P īkṣati – īkṣiṣyati, –e (ppp: īkṣita ) [widzieć]

√ iṣ 6PĀ icchati – eṣiṣyati, -e (chociaż ppp: iṣṭa )

[chcieć]

√ bhū 1PĀ bhavati – bhaviṣyati (ppp: bhavita ) [być]

10 klasa zachowuje cechę -ay w temacie, wsuwka -i-

niemal zawsze:

√ kath 10P kathayati – kathayiṣyati [opowiadać]

√ cur 10P corayati - corayiṣyati [kraść]

√ labh 1Ā labhate - lapsyate [osiągać]

√ prach 1P pr̥ cchati - prakṣyati [pytać]

√ ghuṣ 10P ghoṣayati - ghoṣayiṣyati [głosić]

Ćwiczenia:

1) yadā sarvasya duḥkhasya kāraṇaṃ bodhiṣyāmi tadā buddho bhaviṣyāmi

2) lokamavatīrtvā rāmasya rūpe piśācaṃ rākṣasaṃ rāvaṇo nāma viṣnurhaṃsyati

3) bhārataṃ gamiṣyāmi himālayaṃ ca drakṣyāmīti nirdiśya prayāṇamārabhata

4) anyasmindeśe duḥkhena kālaṃ neṣyati svadeśa eva sukḥam labdhum śakṣyati

5) sukhatṛṣṇām kanakena ṣāḍavena līlābhiranyairvā laukikadravyair nāparīṣyasi

6) yadyahaṃ tamadya na drakṣyāmi tadā tvāṃ tasyāgatihetuṃ prakṣyāmi

7) saḥ kaviḥ sūkṣmāṃśchabdānvittvā kāvyaṃ saṃkariṣyati taṃ ca nṛpāya śaṃsiṣyati

8) asmākaṃ pretān sambandhūn svargagatān manyema tathā ca na śuciṣyāmaḥ

Zaimek wskazujący adas „tamten, tam dalej” (opozycja z idam „ten, bliższy”)

असौ

अमी

अदः

अमू

अमूिन अमूः

Acc अमुम्

अमूम्

अमून्

अमुना

अमुया

अमीिभः

अमूिभः

अमुमै

अमुयै

अमूयाम्

अमीयः

अमूयः

Abl

अमुषमात्

अमुयाः

अमुय

अमीषाम्

ूषाम्

अमुयोः

अमुिमन् ुयाम्

अमीषु

अमूषु

Lekcja 16: bhaviṣyantī

Czytanki

z 12 ks. Mahabharaty, monolog Maṅkiego (fragmenty)

12,171.020a saṃcitaṃ saṃcitaṃ dravyaṃ naṣṭaṃ tava punaḥ punaḥ

12,171.020c kadā vimokṣyase mūḍha dhanehāṃ dhanakāmuka

12,171.020d paripanthika sarvasya śreyasaḥ pāpasaṃśraya

12,171.021a aho nu mama bāliśyaṃ yo 'haṃ krīḍanakas tava

12,171.021b kleśair nānāvidhair nityaṃ saṃyojayasi nirghṛṇa

12,171.021c kiṃ naiva jātu puruṣaḥ pareṣāṃ preṣyatām iyāt

12,171.024a tyajāmi kāma tvāṃ caiva yac ca kiṃ cit priyaṃ tava

12,171.024c tavāhaṃ sukham anvicchann ātmany upalabhe sukham

12,171.025a kāma jānāmi te mūlaṃ saṃkalpāt kila jāyase

12,171.025c na tvāṃ saṃkalpayiṣyāmi samūlo na bhaviṣyasi

12,171.026a īhā dhanasya na sukhā labdhvā cintā ca bhūyasī

12,171.026c labdhanāśo yathā mṛtyur labdhaṃ bhavati vā na vā

12,171.039a pātālam iva duṣpūro māṃ duḥkhair yoktum icchasi

12,171.039c nāham adya samāveṣṭuṃ śakyaḥ kāma punas tvayā

12,171.040a nirvedam aham āsādya dravyanāśād yadṛcchayā

12,171.040c nirvṛtiṃ paramāṃ prāpya nādya kāmān vicintaye

12,171.041a atikleśān sahāmīha nāhaṃ budhyāmy abuddhimān

12,171.041c nikṛto dhananāśena śaye sarvāṅgavijvaraḥ

12,171.042a parityajāmi kāma tvāṃ hitvā sarvamanogatīḥ

12,171.042c na tvaṃ mayā punaḥ kāma nasyoteneva raṃsyase

12,171.046a tasmāt kāmaś ca lobhaś ca tṛṣṇā kārpaṇyam eva ca

12,171.046c tyajantu māṃ pratiṣṭhantaṃ sattvastho hy asmi sāṃpratam

12,171.050a eṣa brahmapraviṣṭo 'haṃ grīṣme śītam iva hradam

12,171.050c śāmyāmi parinirvāmi sukham āse ca kevalam

Lekcja 16: bhaviṣyantī

z Hitopadeśi - o braminie i garnkach:

AiSt devIkae”aniç ngre devzmaR nam äaü[> , ten mhaiv;uvTs<³a<Tya< z−upU[Rzrav @k> àaÝ> ,

tmadayasaE ku<-karSy -a<fpU[Rm<fpEdeze raEÔe[akuilt> suÝ> , tt> z−ur]awRe hSte

d<fmekmadayaic<tyt! , y*h< z−uzrav< iv³Iy dz kpdRkaNàaPSyaim tdaÇEv tE>

kpdRkE"Rqzravaidkmup³Iyanekxa v&ÏEStÏnE> pun> pun> pUgvôaidkmup³Iy iv³Iy l]s<Oyain xnain

k«Tva ivvahctuòy< kir:yaim , An<tr< tasu spÆI;u êpyaEvnvtI ya tSyamixkanurag< kir:yaim ,

spTNyae yda Ö<Ö< kir:y<it tda kaepakulae=h< ta lgufen kafiy:yamITyi-xay lguf> i]Ý> , ten

z−uzravíUi[Rtae -a<fain vhUin -¶ain ttSten zBdenagten ku<-kare[ twaivxain -a<faNyvlaeKy

äaü[iStrSk«tae m<fpaÓih:k«tí .

Słówka

aṅga (n) - część, członek (np. ciała)

ati (prefix) - prze-, nad-, super-, wszech-, etc. - nadaje

odcień wyjątkowości, nadzwyczajności, itp.

adhika (mfn) - dodatkowy, nadmiarowy, przewyższający,

większy, bardziejszy, etc.

anantara (mfn) - ciągły, nieprzerwany; -am - (zaraz) potem

anurāga (m) - przywiązanie, namiętność, miłość

anvicchant (mfn) - poszukując(y), dążąc(y) (imiesłów praes.

act. od anu √ iṣ ; N.sg.m. anvicchan )

abuddhimat (mfn) - nieposiadający rozumu, głupi (N.sg.m.:

abuddhimān )

abhi √ dhā (3P) -dadhāti - powiedzieć, nazwać, wyjaśnić

ava √tr̥ ̅ (1P) avatarati – zstąpić, zejść (temat fut.: tariṣya/

tarīṣya )

ava √ lok (1Ā) avalokate - spoglądać, patrzeć na, widzieć,

zauważać

aho - partykuła wyrażająca zaskoczenie

ākulita (mfn) - zmieszany, oszołomiony,

zdezorientowany

ā √ dā (3PĀ) ādadāti, ādatte - przyjąć, wziąć, otrzymać

ā √pṝ (3,9P) piparti, pṛṇāti - wypełnić, napełnić, spełnić

(temat fut.: parīṣya )

ā √rabh (1Ā) ārabhate – rozpocząć, podjąć

√ās 2Ā āste - siedzieć, zasiadać, tkwić w (1sg.ind.praes.:

āse )

ā √sad 1P āsīdati - zasiąść, dosięgnąć

√ i (2P) eti - iść, przychodzić, docierać, osiągać, stawać się

īhā (f) - pragnienie, żądza

√ kaḍ (10P, caus.) kāḍayati - rozdzielić, rozłączyć, rozłamać

kāmuka (mfn) - pragnący, pożądający

kārpaṇya (n) - skąpstwo

kila - zaprawdę, w istocie (partykuła potwierdzająca)

kumbha (m) - dzban, garnek (gliniany)

kevala (mfn) - jedyny, osobny, wyłączny, sam

kopa (m) - wściekłość, gniew, szał

√ krī (9PĀ) krīṇāti, krīṇīte - kupować

krīḍanaka (m) - zabawka

kleśa (m) - cierpienie, udręka, niedola, przeszkoda

grīṣma (m) - lato, pora gorąca

cintā (f) - troska, zmartwienie

√ cūrṇ (10P) cūrṇayati - rozbić (w pył), zmiażdżyć, zmielić,

strzaskać, etc.

jātu - w ogóle, wcale - partykuła wyrażająca wątpienie,

niechęć, potępienie

Lekcja 16: bhaviṣyantī

√jñā 9PĀ jānāti, -nite - znać, wiedzieć

tathāvidha (mfn) - tego rodzaju, będący w takim stanie

tiras √ kr̥ - odsunąć, usunąć, wygnać, znieważyć, lżyć,

urągać

tṛṣṇā (f) - pragnienie

duṣpūra (mfn) - trudny do napełnienia, niewyczerpany, bez

dna

dravya (n) - rzecz, dobro, majątek; substancja, byt

dvaṃdva (n) - tutaj: kłótnia

nasyota (mfn) - ciągnięty za nos, przywiązany za nos

nānā (mfn) - różnorodny, wieloraki

nāśa (m) - zniszczenie

ni √kr ̥ 8PĀ nikaroti, -rute - poniżyć, pokonać, upokorzyć

nirghr̥ṇa (mfn) - okrutny, bezlitosny

nir √diś (6P) nirdiśati - określać, przepowiadać,

stwierdzać, ustalać

nirvr ̥ ti (f) - kompletna satysfakcja, ukojenie, wyzwolenie,

nirveda (m) - niezaangażowanie, obojętność, wstręt, odraza

nu - partykuła wzmacniająca, potwierdzająca

pari √tyaj 1PĀ parityajati, -te - porzucać, opuszczać

parinir √vā 1P parinirvati - całkowicie wygasnąć, osiągnąć

zniweczenie / wyzwolenie

paripanthika (m) - przeciwnik, wróg (od pari-panthan -

„przeciw-droga”)

pātāla (n) - piekło

pāpa (n) - zło, grzech, przewina

pratiṣṭhat (mfn) - stały, pewny, niewzruszony

(Acc.sg.m.: pratiṣṭhantam )

prayāṇa (n) - podróż

pra √āp 5P prāpnoti - osiągnąć, zdobyć

pra √i (= √pre ) (6P) praiti - odejść, umrzeć

priya (mfn) - ukochany, ulubiony, drogi, miły (komuś)

preṣyatā (f) - niewola, stan bycia podległym/służącym

bahiṣ √ kr̥ - wypędzić, wygnać, usunąć

bāliśya (n) - dziecinność, bezmyślność, głupota

bhagna (mfn) (p.p.p. od √ bhañj) - zepsuty, złamany,

rozbity, etc.

bhāṇḍa (m) - naczynie (dowolne)

bhūyas (mfn) (f: -sī ) - powiększający się, większy, wielki

maṇḍapa (m) - pawilon, namiot, altana, szopa, etc.

manogati (f) - pragnienie, życzenie

mahāviṣuvatsaṃkrānti (f) - święto równonocy

mūla (m) - korzeń

yadr̥ cchayā (nieodm.) - nieoczekiwanie, przypadkiem,

spontanicznie

√yuj 7PĀ yunakti, yuñkte - przywiązać, związać

yauvana (n) - młodość

rakṣā (f) - ochrona

√ram 1Ā ramate - radować się, cieszyć (czymś), bawić

się, igrać

rāvana (m) – Rawana, imię własne

rūpa (n) - forma, kształt, postać

raudra (m) - upał, żar, gorąco

lakṣa (n) - sto tysięcy (lakh)

laguḍa (m) - kij

-vat (n), -vant (m), -vatī (f) - końcowka tworząca

possesiwa („posiadający, wyposażony w, cechujący się”)

vi √ krī (9Ā) vikrīṇīte - sprzedawać, handlować

vi √cint 10PĀ vicintayati, -te - postrzegać, rozróżniać,

rozważać, troszczyć się

vijvara (mfn) - wolny od gorączki / cierpienia

vittvā - abs. od √ vid 4PĀ vindati, -te - znajdować

vi √muc 1PĀ vimuñcati, -te - odwiązać, uwolnić (się),

wyzwolić (się)

vivāha (m) - małżeństwo

śaktu (m) (albo: saktu ) - grysik, krupa (kasza), zwł. z

jęczmienia

śakya (mfn) - zdolny (do), mogący (zrobić) (+Inf.)

√śam 4P śāmyati - zmęczyć się, skończyć, wypełnić,

spocząć (po aktywności)

śarāva (m) - miska, płytkie naczynie

√śī 2Ā śete - leżeć (1sg.ind.praes.: śaye )

śīta (mfn) - zimny

śreyas (n) - dobro, dobrobyt, pomyślność, etc. (G.sg.:

śreyasaḥ )

√śuc (1P) śocati - cierpieć, smucić się, rozpaczać

ṣāḍava (m) - coś słodkiego

sattva (n) - istność, istota, prawdziwość, dobro

sapatnī (f) - współ-żona, jedna z kilku żon jednego męża

samā √viś 1P samāviśati - wejść / wkroczyć całkiem

/razem, zajmować się, być ogarniętym

saṃkalpa (m) - wola, intencja, zamiar

saṃ √kṛ (8PĀ) saṃkaroti, -kurute - skomponować,

ułożyć

√saṃkl̥p 10PĀ (caus.) saṃkalpayati, -te - wyobrażać,

zamierzać, pragnąć

saṃkhyā (f) - liczba, ilość; ifc (mfn) - liczący etc.

sam √ci 5PĀ saṃcinoti, - nute - zbierać razem, gromadzić,

kumulować

sambandhu (mfn) - krewny, powiązany

saṃ √ yuj (10P, caus.) saṃyojayati - wiązać, więzić,

zaprzęgać, kontrolować

saṃśraya (m) - schronienie, azyl, siedziba, dom

√sah 1PĀ sahati, -te - przemóc, przezwyciężyć, pokonać

sāṃprata (mfn) - odpowiedni, właściwy, poprawny

sūkṣma (mfn) - delikatny, subtelny

hitvā - porzuciwszy, odłożywszy (od √dhā 2PĀ, położyć,

umieścić)

hetu (n) - powód, motyw, przyczyna

Lekcja 17: passivum (strona bierna) + deklinacja -n

S TRONA BIERNA ( PASSIVUM )

Temat = √ + ya (w zmiennotematowych ze słabego)

Odmiana : wg końcowek medialnych, czyli jak ātmanepada (rdzenie kl. IV w Ā mogą wyglądać tak samo

w pass.)

Odmienia się przez cały system praesentis: wszystkie tryby !, oraz przez futurum.

wygłosowe -i, -u wydłużają się :

√ ji 1P jayati - jīyate [zwyciężać]

√ śru 5P śr̥ṇoti – śrūyate [słyszeć]

√ hu 3P juhoti - hūyate [ofiarować]

wygłosowe -ā i dyftongi często przechodzą w -ī

√ dā 3P dadāti – dīyate [dawać]

√ sthā 1PĀ tiṣṭhati - sthīyate [stać]

√ pā 1P pibati - pīyate [pić]

√ gai 1P gāyati - gīyate [śpiewać]

*√ jñā 9P jānāti - jñāyate [wiedzieć]

wygłosowe -ṛ przechodzi w -ri :

√ kr̥ 8PĀ karoti, kurute – kriyate [robić]

√ hṛ 1PĀ harati - hriyate [zabierać]

wygłosowe -ṛ po zbitce spółgłoskowej przybiera

gunę :

√ smr̥ 1P smarati – smaryate [pamiętać]

rdzenie 10 klasy mogą przyjąć gunę lub vṛddhi:

√ cur 10P corayati – coryate [kraść]

nagłosowe i śródgłosowe półsamogłoski mogą

ulec samprasaranie :

√ vac 2P vakti – ucyate [mówić]

√ vad 1P vadati - udyate [mówić]

√ vas 1P vasati - uṣyate [mieszkać]

√ vah 1PĀ vahati - uhyate [nieść, wieźć]

√ yaj 1PĀ yajati - ijyate [składać ofiarę]

√ grah 9P gr̥ hṇāti – gr ̥ hyate [złapać]

√ svap 2P svapiti - supyate [spać]

√ pracch 1P pṛcchati - pṛcchyate [pytać]

ruchome nosówki mogą wypaść :

√ bhañj 7P bhanakti – bhajyate [złamać]

√ bandh 9P badhnāti - badhyate [wiązać]

* √ nind 1P nindati – nindyate [lżyć, łajać]

wygłosowe -ṝ przechodzi w -īr (przed

wargowymi w -ūr )

√ tṝ 1P tarati - tīryate [przekraczać]

√ pṝ 9P pṝṇāti - pūryate [napełniać]

Konstrukcja zdania biernego:

sprawca (I.) + obiekt (N.) + czynność (pass.) ; czasownik uzgadnia się z obiektem:

nareṇa (I.sg.m., przez człowieka) phalāni (N.pl.n., owoce) hriyante (3pl ind. pass., zabrane)

Zdania bierne z czasownikami przechodnimi:

devāḥ ṣādavān khādanti – devaiḥ ṣādavāḥ khādyante (ind)

nr̥ paḥ tān śatrūn amanyata – nr̥ peṇa te śatravaḥ amanyanta (imprf)

rāmaḥ vacanaṃ bhāṣiṣyate – rāmeṇa vacanaṃ bhāṣiṣyate (fut)

Zdania bierne z nieprzechodnimi:

yūyam gacchata – yuṣmābhiḥ gamyate (imprv)

tvaṃ gacchasi – tvayā gamyate (ind)

pattram vṛkṣāt apatat – pattreṇa vṛkṣāt apatyata (imprf)

rāmaḥ grāmaṃ gamiṣyati – rāmeṇa grāmam gaṃsyate (fut)

janāḥ sukhena jīvanti - janaiḥ sukhena jīvyate (ind)

Zdania bierne z √ bhū - instrumentalis predykatywny:

te’smākaṃ mitrāṇi bhavantu - tair asmākaṃ mitrāṇi bhūyatām / tair asmākaṃ mitrair bhūyatām

(imprv)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: