{300}{341}Dlaczego tutaj jestemy? {341}{397}Skšd pochodzimy? {397}{477}To najbardziej pierwotne|z pytań {477}{541}i ważnš częciš ludzkiej natury {541}{582}jest chęć znalezienia na nie odpowiedzi. {703}{799}Możemy ledzić nasze korzenie|cofajšc się setki tysięcy lat wstecz, {799}{846}do poczštku istnienia ludzkoci. {846}{984}Ale w rzeczywistoci, nasza historia wykracza|dużo dalej w przeszłoć. {984}{1072}Nasza historia zaczyna się|wraz z poczštkiem wszechwiata. {1196}{1280}Zaczęła się więc 13.7 miliarda lat temu. {1355}{1447}I dzi zawiera ponad 100|miliardów galaktyk, {1447}{1562}z których każda zawiera|setki miliardów gwiazd. {1597}{1674}W tej serii, chcę Wam opowiedzieć|tę historię, {1674}{1762}ponieważ|jestemy częciš tego wszechwiata, {1762}{1854}więc jego historia jest naszš historiš. {1938}{2062}Ten odcinek będzie o składnikach, które|nas tworzš i o tym, skšd one pochodzš, {2062}{2220}ponieważ zrozumienie naszych|korzeni oznacza zrozumienie|życia gwiazd. {2296}{2436}I tego, w jaki sposób ich katastrofalne mierci|stworzyły nowe życie we wszechwiecie. {2436}{2490}Ponieważ każda góra, {2490}{2584}każda skała na tej planecie,|każda żyjšca rzecz, {2584}{2748}każdy kawałek Ciebie i mnie|został wykuty w paleniskach przestrzeni. {2950}{3050}Wspaniałoci wszechwiata {3100}{3170}CZĘĆ II - PYŁ GWIEZDNY {3200}{3300}Tłumaczenie: MKW NonDreamer {4001}{4039}To jest Pashupatinath, {4039}{4095}w stolicy Nepalu - Katmandu. {4095}{4187}Hindusi przybywajš tutaj|z całych Indii i Nepalu, {4187}{4295}aby oddać hołd bogu Siwie.|To jest wištynia Siwy. {4295}{4412}Siwa jest|bogiem destrukcji. {4412}{4489}W wierze Hindusów,|wszystko musi zostać zniszczone, {4489}{4549}aby nowe rzeczy|mogły zostać stworzone {4549}{4656}i to dlatego pielgrzymi przychodzš tutaj,|nad brzeg rzeki Bagmati, {4656}{4732}pod wištynię Siwy. {4875}{4964}Wiara w cykl|stworzenia i zniszczenia {4964}{5038}nadaje Pashupatinath|dodatkowš ważnoć. {5172}{5263}Wielu z pielgrzymów przybędzie tutaj,|gdy ich życie będzie dobiegać końca, {5263}{5331}aby umrzeć tutaj i zostać skremowanymi. {5401}{5451}Hindusi wierzš w reinkarnację, {5451}{5545}wiecznš sekwencję|mierci i narodzin. {5649}{5792}Kremacja pomaga uwolnić duszę,|tak aby była gotowa na następne życie. {5856}{5955}Oni także wierzš, że fizyczne|elementy ciała sš oddane {5955}{6073}z powrotem wiatu,|aby mogły być powtórnie użyte|w następnym etapie stworzenia. {6248}{6420}To starożytna wiara,|która dotyka głębszej prawdy|tego jak funkcjonuje wszechwiat. {6509}{6555}Każda cywilizacja, {6555}{6652}każda religia na wiecie,|ma własnš historię stworzenia. {6652}{6805}Mówi skšd pochodzimy,|jak się tutaj dostalimy|i co się stanie po naszej mierci. {6949}{7101}No cóż, ja mam nieco innš|historię stworzenia do opowiedzenia, która bazuje|w całoci na fizyce i kosmologii. {7104}{7181}Ona mówi nam z czego jestemy stworzeni|i skšd pochodzimy. {7181}{7312}Tak naprawdę, ona mówi nam|z czego wszystko na wiecie jest zrobione|i skšd pochodzi. {7312}{7408}Odpowiada ona także na najbardziej podstawowe|potrzeby ludzi, żeby czuć się częciš {7408}{7494}czego znacznie większego,|ponieważ aby opowiedzieć tę historię {7494}{7581}należy zrozumieć|historię wszechwiata. {7581}{7662}Uczy ona nas,|że cieżkš do owiecenia {7662}{7752}nie jest zrozumienie|naszego tylko życia i mierci, {7752}{7845}ale życia i mierci|gwiazd. {8120}{8250}Moja historia stworzenia jest historiš|tego jak zostalimy zrobieni przez wszechwiat. {8289}{8400}Wyjania ona jak każdy atom|w naszych ciałach był stworzony, nie tylko na Ziemi, {8400}{8474}ale jak był stworzony|w odległej przestrzeni, {8474}{8562}przez epickie cykle życia|gwiazd. {8604}{8750}Aby zrozumieć tę historię,|będziemy odnosić się do gwiazd,|wszystkich etapów ich życia. {8861}{8984}Tutaj gwiazdy rodzš się,|w nebuli - {8984}{9084}hodowli gwiazd,|gdzie nowe gwiazdy budzš się do życia. {9167}{9249}Gwiazdy te będš płonšć|przez miliardy lat, {9249}{9317}do czasu, gdy ich nienasycone|pragnienie na paliwo {9317}{9386}zmusi je do wybuchu,|do zostania gigantami... {9486}{9546}..setki razy większymi|niż nasze słońce. {9601}{9752}W chwili swej mierci, gwiazdy odchodzš|z największym hukiem we wszechwiecie. {9991}{10085}Aby zrozumieć,|jak powstalimy z gwiazd, {10085}{10151}musimy rozpoczšć naszš podróż|znacznie bliżej domu. {10886}{10950}To jest zachód słońca nad Nepalem {10950}{11044}i to sš najwyższe góry|na wiecie, Himalaje. {11044}{11152}Każdy z tych szczytów|liczy więcej niż 6,500 metrów. {11185}{11248}Cóż za spektakularny widok. {11282}{11327}Jest niebywałym by myleć, {11327}{11393}że kilka|dziesištków milionów lat temu, {11393}{11473}te góry były|czym zupełnie innym. {11590}{11677}'Himalaje nie zawsze|były górami.' {11755}{11834}Możemy znaleć lady|ich prawdziwych korzeni {11834}{11897}patrzšc na nie bardziej uważnie. {11968}{12043}To jest himalajski wapień, {12043}{12168}skała, z której w większoci|zrobione sš te góry. {12168}{12279}Jeli spojrzycie bliżej, zobaczycie|co w rodzaju kredowo granulowanej struktury, {12279}{12392}ponieważ wapień jest zrobiony głównie|z ciał i skorup {12392}{12507}umarłych morskich stworzeń - koralowców|i polipów, które gdy umarły, {12507}{12591}były poddawane|cišgłemu cinieniu, przez co zostały spłaszczone {12591}{12646}by w końcu uformować wapień. {12646}{12758}Tak więc Himalaje były kiedy|żywymi stworzeniami. {12796}{12941}Większoć skał w Himalajach|została uformowana na dnie oceanu|by potem, przez miliony lat, {12941}{13025}zostać wyniesiona w górę,|aby stać się tymi ogromnymi szczytami. {13057}{13139}Znalelimy nawet skamieliny|na szczycie Mount Everestu. {13139}{13267}To piękny przykład|niekończšcego się recyklingu|zasobów na ziemi {13267}{13343}który ma miejsce|odkšd istnieje czas - {13343}{13402}i my jestemy częciš tego systemu. {13434}{13555}Każdy atom w moim ciele|był dawniej częciš czego innego, {13555}{13711}więc starożytnego drzewa, dinozaura|lub skały, tak naprawdę, {13711}{13816}na pewno skały. Powodem,|dla którego skały na Ziemi {13816}{13910}mogš stawać się żywymi rzeczami|by póniej żywe rzeczy stały się z powrotem {13910}{14006}skałami na Ziemi,|jest to że wszystko {14006}{14079}jest zrobione|z tych samych podstawowych składników. {14152}{14227}Te składniki to|chemiczne elementy, {14227}{14307}bloki tworzšce|wszystko na Ziemi. {14416}{14528}Elementy takie jak wodór,|hel, lit, {14528}{14629}beryl, bor, węgiel, azot, {14629}{14755}tlen, fluor,|neon, sód, magnez... {14898}{14969}Wszystko na wiecie jest zrobione|z tych samych podstawowych {14969}{15046}elementów chemicznych,|tylko połšczonych w różne sposoby. {15046}{15204}Więc te góry, Himalaje,|sš zrobione z wapieni - a to natomiast|węglan wapnia. {15204}{15337}Wapno, węgiel i tlen|sš trzema elementami,|które sš nieodzowne do życia, {15337}{15462}wapno jest w moich zębach i kociach,|tlen w powietrzu służy do oddychania, {15462}{15557}a węgiel jest w każdej organicznej czšstce|mojego ciała. {15557}{15679}Prawdopodobnie jestecie|całkiem dobrze zaznajomieni z tymi elementami|w ich złożonej formie, {15679}{15780}ale rzadko ma się okazję|widzieć je osobno. {15831}{15908}Jest ważny powód, dlaczego wiele|z tych elementów nie można znaleć {15908}{16024}w ich surowej formie w naturze.|One sš ekstremalnie reaktywne. {16053}{16098}To jest sód. {16098}{16227}Jak widzicie to srebrzysty metal,|również bardzo reaktywny. {16227}{16320}Tak naprawdę, jest tak reagujšcy,|że jeli wrzuci się go do wody... {16342}{16396}..dostanie się bardzo gwałtownš, {16396}{16478}niemal eksplodujšcš, reakcję, {16478}{16546}która jest tym bardziej zaskakujšca,|gdy pomyli się, {16546}{16614}że w połšczeniu z chlorem,|tworzy to słony chlorek... {16644}{16731}..sodu, który jest niezbędny do życia. {16770}{16849}Doskonale! {16849}{16890}To dlatego kocham chemię {16890}{16942}prawie tak mocno jak fizykę! {16993}{17140}To ta reaktywnoć umożliwia|jednym elementom łšczenie się z innymi|celem stworzenia nowej substancji. {17185}{17257}Kamerzysta: Gdzie to poszło?|Co do cholery się z tym stało?! {17324}{17455}To, natomiast, pozwoliło Ziemi|rozwinšć jej nieskończonš różnorodnoć. {17546}{17624}I ta różnorodnoć zawiera również nas. {17715}{17799}Tak więc, aby wyjanić skšd pochodzimy, {17799}{17895}musimy wyjanić,|skšd pochodzš te elementy. {18044}{18137}Wiemy już, że Ziemia|jest zrobiona z 92 chemicznych elementów, {18137}{18277}co jest całkiem niesamowite,|jeli pomyli się o tym wszystkim|co nas otacza. {18277}{18382}Wiemy również,|że wszystko poza Ziemiš, wszystko|co możemy zobaczyć we wszechwiecie, {18382}{18444}jest zrobione|z tych samych 92 elementów. {18444}{18548}I zauważcie, że nie powiedziałem,|"My mylimy", że one sš z tego|zrobione. {18548}{18677}Powiedziałem, "My wiemy",|że one sš z tego zrobione,|ponieważ możemy tego dowieć. {18821}{18927}Chemiczny zestaw, który mamy na Ziemi|występuje daleko poza naszš planetš. {19009}{19176}Postawilimy nasze stopy na księżycu|i wiemy, że jest on bogaty|w hel, srebro i wodę. {19243}{19386}Wysłalimy roboty|na nasze sšsiednie planety|i odkrylimy, że Mars {19386}{19548}jest bogaty w żelazo, które|połšczone z tlenem tworzy|jego znany rudawo-czerwony kolor. {19608}{19722}I wiemy również, że cienka atmosfera|Wenus jest pełna siarki. {19795}{19891}Wysłalimy sondę kosmicznš|na krawęd układu słonecznego, {19891}{20001}aby odkryć że Neptun jest bogaty|w organiczne czšsteczki, takie jak metan. {20061}{20133}Ale co z resztš|wszechwiata? {20208}{20316}Wydaje się niemożliwe, że moglimy|odkryć z czego zrobione sš gwiazdy, {20316}{20363}ponieważ sš one tak daleko od nas. {20474}{20551}Nawet nasza najbliższa gwiazda,|Proxima Centauri, {20551}{20654}jest dziesięć tysięcy|razy...
KosmoBaza