Porzeczka czarna (Ribes nigrum L.) – gatunek rośliny należący do rodziny agrestowatych (Grossulariaceae). Pochodzi z obszarów Europy i Azji o umiarkowanym klimacie. W Polsce występuje w stanie dzikim na całym niżu i w pasie wyżyn. Jest również pospolicie uprawiany. Inne nazwy: smrodzina, smrodynia, smrodyńki.
Morfologia
Pokrój
Krzew do 2 m wysokości. Liście, kwiaty i owoce pokryte są licznymi gruczołkami o nieprzyjemnym zapachu.
Łodyga
Młode gałązki owłosione.
Liście
Duże, dłoniaste, 3-5 klapowe, w nasadzie ucięte lub sercowate, nierówno podwójnie piłkowane, nagie, pod spodem żywiczne gruczołki wydzielające silny, charakterystyczny zapach, za młodu na nerwach owłosione.
Kwiaty
Obupłciowe, niepozorne, małe, zebrane w grona wielokwiatowe, na szypułkach dłuższych od podsadek. Dno kwiatowe głęboko miseczkowate, płatki czerwone, krótsze od działek, wzniesione, tak długie jak pręciki, których jest 5. Słupek jednokomorowy, dolny.
Owoce
Jagody, małe, czarne, słodkawe, z nieregularnymi gruczołkami.
Biologia i ekologia
· Rozwój: Roślina wieloletnia, nanofanerofit. Kwitnie od kwietnia do maja, kwiaty równoczesne, zapylane przez błonkówki i muchówki.
· Siedlisko: nadrzeczne olszyny, wilgotne lasy.
Zagrożenia i ochrona
Roślina w Polsce objęta częściową ochroną gatunkową. Objęte ochroną są dziko rosnące okazy. Zagrożenie dla nich stanowi osuszanie podmokłych terenów, na których występuje, a także wykopywanie ich i zbiór do celów leczniczych. W Polsce występuje we wszystkich parkach narodowych na niżu, również w licznych rezerwatach przyrody.
Zastosowanie
· Roślina owocowa: na plantacjach daje cenne owoce nadające się do spożycia na świeżo i do przetworów: galaretek, dżemów, wina i soków.
· Roślina ozdobna: wyhodowane odmiany ozdobne uprawiane są w ogrodach i parkach.
· Roślina lecznicza: surowcem są liście i owoce. Mają właściwości przeciwzapalne, moczopędne i napotne. Leczy się nimi schorzenia dróg moczowych i pęcherza, nieżyty żołądka i jelit, często z innymi ziołami. Owoce zawierają duże ilości witamin, szczególnie C i PP, w przetworach korzystnie wpływają na procesy przemiany materii i zwiększają odporność organizmu.
Porzeczka zwyczajna, p. pospolita, p. czerwona (Ribes rubrum L.) – gatunek krzewu należący do rodziny agrestowatych (Grossulariaceae). Pochodzi z Europy Zachodniej, rozprzestrzenił się także w innych regionach. W Polsce gatunek uprawiany.
Wielopostaciowy krzew o wysokości do około 2 m, bez kolców.
Główne pędy są smukłe, najczęściej szarobrązowe, z korą brunatną do ciemnobrunatnej, młode gałązki pod spodem owłosione.
Skrętoległe, szerokości do 12 cm, 3–5-klapowane. Środkowa klapa na szczycie zaostrzona. Klapy pikowano-ząbkowane, na wierzchu początkowo owłosione, później łysiejące. Pod spodem jasnozielone, pokryte żółtawymi gruczołkami żywicznymi. Ogonek liściowy długości 2–5 cm, u nasady rozszerzony.
Obupłciowe, miseczkowate, płatki drobne, barwy od żółtawej, przez zielonkawobrązową do czerwonawej, zebrane w grona zwykle odstające, działki nagie.
Jagody, małe, czerwone lub rzadziej różowawe, wielonasienne. Kwaśne w smaku.
Roślina wieloletnia, nanofanerofit. Kwitnie w kwietniu. Kwiaty równoczesne, zapylane przez błonkówki i muchówki. Owoce dojrzewają w czerwcu-lipcu.
Zmienność
Gatunek jest bardzo zmienny, tworzy liczne formy i mieszańce międzygatunkowe. Przy powstawaniu odmian uprawnych porzeczek prawdopodobnie brało udział kilka dziko rosnących gatunków europejskich i zachodnioazjatyckich.
Tworzy mieszańce z porzeczką dziką i p. skalną.
· Roślina owocowa: jest powszechnie uprawiana w licznych odmianach na plantacjach. Daje cenne owoce, nadające się do spożycia na świeżo lub do przetworów: galaretek, dżemów, win i soków. Oprócz typowych dla gatunku form krzewiastych uprawia się również formy szczepione na pniu, przeważnie na podkładce porzeczki złotej.
· Roślina ozdobna: sadzona w ogrodach i parkach jako roślina ozdobna.
Porzeczka alpejska (Ribes alpinum L.) – gatunek krzewu należący do rodziny agrestowatych (Grossulariaceae). Występuje w stanie dzikim w Europie (na południu kontynentu tylko w górach), na części obszaru Azji (Kaukaz i Turcja) oraz w Maroku.
Pokrój Wielopostaciowy krzew o wysokości do około 2,5 m, bez kolców.
Łodyga Główne pędy są smukłe z brunatną korą, gałęzie mają korę szarą i dzielą się na brunatnawożółtawe gałązki, często zwisające.
Liście Ułożone skrętolegle, głęboko 3-5-klapowane. Klapy są zaostrzone lub tępe, grubo pikowane, nagie lub skąpo owłosione, zwłaszcza z wierzchu. Dolna strona błyszcząca. Ogonki liściowe gruczołowato owłosione o długości równej połowie blaszki. Rozwijają się wczesną wiosną, a jesienią długo utrzymują na krzewie.
Kwiaty Zielonkawożółte, zebrane w pachnące, wzniesione grona. Kwiaty zwykle zwieszają się dwustronnie. Przysadki lancetowate, gruczołowato orzęsione, dłuższe niż szypułki i kwiaty. Kwiaty męskie zebrane w 10-30-kwiatowe grona. Rurka korony płasko miseczkowata, naga. Pięć jajowatych do szeroko eliptycznych działek kielicha. Płatki korony i pręciki bardzo krótkie. Kwiaty żeńskie zebrane w grona 2-5-kwiatowe, działki kielicha są bardzo małe, pręciki stromo wzniesione, a zalążnia duża i naga.
Owoce Małe, czerwone, wielonasienne. Mdłe w smaku. Nie są wykorzystywane w przetwórstwie. Owoce pokazują się w lipcu.
· Roślina wieloletnia, nanofanerofit. Roślina dwupienna, kwitnie od kwietnia do czerwca.
· Siedlisko: Świetliste lasy, zakrzewione zbocza, miejsca skaliste, ale także w wilgotniejszych lasach liściastych. W górach przeważnie w piętrach reglowych i na glebach wapiennych. Doskonale znosi suszę, zacienienie i zanieczyszczenie powietrza. Nanofanerofit.
Jest uprawiana jako roślina ozdobna, szczególnie w ogrodach i parkach jako roślina żywopłotowa. Jest całkowicie odporna na mróz. Rozmnaża się z nasion lub przez sadzonki.
Porzeczka agrest (Ribes uva-crispa L.), zwyczajowo nazywana agrestem – gatunek krzewu z rodziny agrestowatych (Grossulariaceae DC.). Występuje w stanie dzikim w Europie, Azji, Afryce. W Polsce roślina uprawiana, dość często dziczejąca (kenofit, agriofit).
Wysokość od 0,5 do 1,5 m w zależności od odmiany. Pędy o cierniach pojedynczych lub trzydzielnych umieszczonymi pod nasadą liści. Równie częste szczeciniaste kolce w międzywęźlach.
Liście 3–5 klapowe, na brzegu lekko karbowane.
Drobne, zebrane w małe grona, najczęściej trójkwiatowe, zwisłe. Działki kielicha odgięte, wzniesione działki korony o kolorze białym, żółtoseledynowym lub czerwonoróżowym.
Jagody barwy zielonej, żółtej lub o czerwonawej skórce, często pokrytej gruczołkowatymi włoskami. U niektórych odmian skórka jest gładka i błyszcząca.
Biologia
Roślina wieloletnia, nanofanerofit. Kwitnie od kwietnia do maja, jest owadopylna, przedprątne kwiaty zapylane są przez muchówki i błonkówki.
· Roślina owocowa: uprawiana w Europie, posiada ponad 1500 odmian.
· Sztuka kulinarna wykorzystywane są owoce. Można je zjadać zarówno na surowo, jak i w przetworach, oraz suszone lub kandyzowane.
o Wartość odżywcza: owoce zawierają pektyny, są bogate w żelazo, witaminę C, B1, PP i A.
o Mają korzystny wpływ na przemianę materii, działają przeczyszczająco, są nieodzownym składnikiem diet odchudzających – 100 g owocu zawiera 41 kalorii i 0,2 g tłuszczu.
Uprawa
Dobrze rośnie na glebach żyznych, dostatecznie wilgotnych, o lekko kwaśnym odczynie (pH 6–6,5). Odmiany uprawne bardzo często szczepione są na porzeczce złotej (Ribes aureum) "pod koronę", co daje rośliny pienne ("drzewiaste", jednak nie wyższe niż 1,5 m), ułatwiające zbiór owoców.
Porzeczka złota (Ribes aureum Pursh) – gatunek krzewu z rodziny agrestowatych. W naturze rośnie w zachodniej ...
dawajtoo