Rodzaje narkotyków i ich działanie
Agata Pitucha
Narkotyki to potoczna nazwa stosowana dla niektórych substancji psychoaktywnych, zwykle tych nielegalnych i prowadzących do uzależnienia.
Substancje psychoaktywne, to takie, które oddziałują na centralny układ nerwowy, powodując zmiany nastroju, spostrzegania, świadomości i zachowania. Pojęcie to obejmuje zarówno substancje legalne (np. nikotyna, alkohol, kofeina, niektóre leki) jak i nielegalne (np. kokaina, heroina)
W polskiej terminologii prawniczej używa się także pojęcia środek odurzający na określenie substancji psychoaktywnych innych niż alkohol, nikotyna i kofeina.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wyróżniła następujące grupy substancji psychoaktywnych:
Alkohol
Opiaty
Kanabinole
Leki uspokajające i nasenne
Kokaina i inne substancje psychostymulujące
Substancje halucynogenne
Wyroby tytoniowe
Lotne rozpuszczalniki
W tym miejscu opisane zostaną substancje, potocznie określane mianem narkotyków, a więc wszystkie wyżej wymienione z wyjątkiem alkoholu i wyrobów tytoniowych.
Do tej grupy należą: kodeina, metadon, heroina, morfina i opium.
Do niedawna pojęcia opiaty i opioidy były używane zamiennie. Obecnie opiatami nazywa się substancje narkotyczne wyrabiane z maku lekarskiego (morfina, heroina, opium, kodeina). Natomiast opioidy to termin szerszy obejmujący wszystkie substancje wchodzące w reakcję z receptorami opioidowymi w mózgu, również te wytwarzane sztucznie (np. metadon) oraz przez nasz organizm (endorfiny, enkefaliny).
HISTORIA STOSOWANIA
Ekstrakty z maku ze względu na właściwości uspokajające, nasenne i zdolność łagodzenia bólu stosowane były już 5 tysięcy lat temu przez Sumeryjczyków, później także przez Egipcjan i Greków. W basenie Morza Śródziemnego znane były jako środek zdolny powstrzymywać dzieci od zbytniego krzyku. „Odyseja” wspomina o napoju, „który znosi ból, kłótnie oraz daje zapomnienie krzywd”. W XVII w. w Chinach zażywanie opium przybrało rozmiar pandemii, a cesarz zakazał jego palenia i sprzedaży.
Morfinę i kodeinę wykryto w początkach XIX w. Morfinizm rozwinął się bardzo szybko w XIX stuleciu i w pierwszej połowie XX w. W trakcie trwania obu wojen światowych morfina była stosowana powszechnie jako środek przeciwbólowy podawany rannym. Ostatnim etapem w historii odkryć środków opiumowych było wykrycie pod koniec XIX w. heroiny. Stosowana była jako środek na kaszel, zapalenie oskrzeli, gruźlicę oraz astmę. Stwierdzono też, ze usuwa objawy morfinizmu. Początkowo uznawana więc była za doskonały środek na różne choroby, usuwający ból a przy tym nie wywołujący uzależnienia. Jednak szybko okazało się, że jest jednym z najszybciej uzależniających opioidów i w 1920 wycofano ją ze szpitali i leczenia.
Ponownie popularność opiaty zyskały w latach 60-70 XX w., wraz z rozwojem młodzieżowych ruchów hipisowskiego.
W Polsce narkomania rozpowszechniła się w drugiej połowie lat siedemdziesiątych. Popularność zyskał tzw. „kompot” - preparat uzyskiwany z maku lekarskiego rosnącego w naszym kraju, który jest zbliżony w działaniu do opium, a także przerobiona odpowiednio z tego materiału wysokoprocentowa heroina. Pod koniec XX w. nastąpiła zmiana na rynku narkotykowym, dostępna stała się czysta heroina i jej bardziej oczyszczone preparaty tzw. brown sugar. Są to preparaty droższe, ich użytkownikami są najczęściej osoby dobrze sytuowane, odcinające się od subkultury narkomanów „ulicznych”, mające lepsze wykształcenie, stałą pracę. Brown sugar początkowo jest inhalowany, ale po kilku miesiącach kiedy zwiększa się tolerancja pojawia się konieczność wstrzykiwania. Ponadto rosnące wydatki na narkotyki i kłopoty z praca często prowadzą do sięgania po „kompot”.
Obecnie wiele opioidów jest stosowanych w medycynie jako silne środki przeciwbólowe m. in. w chorobach nowotworowych, w zwalczaniu bólów pooperacyjnych, przy zawale mięśnia sercowego.
Kodeina - wstrzyknięcie, doustnie
Morfina - wstrzyknięcie, doustnie, palenie; przybiera postać tabletek, płynnego
roztworu w ampułkach, lub kryształków.
Metadon - wstrzyknięcie, doustnie
Opium - doustnie, palenie; ciemnobrązowy proszek lub bryłki
Heroina - może mieć postać proszku o kolorze wahającym się od białego do brązowego. Rafinowany w Azji tzw. brown sugar ma postać brązowych lub różowych granulek.. Polska odmiana heroiny, tzw. kompot jest brązowym, oleistym płynem, trzymanym zwykle w strzykawkach lub niewielkich pojemniczkach. Heroina może być przyjmowana dożylnie, do nosa w postaci tabaczki lub palona (wdychanie oparów podgrzewanej heroiny).
Opioidy mają przede wszystkim działanie nasenne, przeciwbólowe, uspokajające i euforyzujące.
Najsilniej działającym opioidem jest heroina. Szybciej niż morfina dociera do mózgu, powodując silniejszy„haj”. Jest to subiektywne silne uczucie uniesienia, euforii lub ekscytacji odczuwane już w ciągu kilku sekund po wstrzyknięciu heroiny, trwające nie dłużej niż minutę. Z czasem wykształca się tolerancja na euforyzujące działanie narkotyku. Oprócz tego, opioidy wywołują ogólne dobre samopoczucie, stan odprężenia, spokój, senność. Pragnienie doświadczenia tych przyjemnych doznań stanowi ważny czynnik motywujący do ponownego sięgania po narkotyk.
Zażywaniu heroiny towarzyszą też efekty takie jak zmniejszenie uczucia głodu, bólu i potrzeb seksualnych, niepokój ruchowy lub spowolnienie psychoruchowe i senność, subiektywne odczuwanie ciepła przy niewielkim obniżeniu temperatury ciała, zmniejszenie czynników motywacyjnych, apatia i wypalenie emocjonalne a także postawa obronna i wycofująca.
Heroina działa od 6 do12 godzin, natomiast metadon od 24 do 36 godzin.
Bardzo szybko dochodzi do uzależnienia psychicznego. Chęć ponownego przeżycia błogostanu pojawia się tuz po zaprzestaniu działania poprzedniej dawki. Równie szybko pojawia się uzależnienie fizyczne. Objawia się ono wzrostem tolerancji, czyli koniecznością przyjmowania coraz większych dawek środka oraz zespołem abstynencyjnym, który pojawia się przy próbie odstawienia go. Do najczęściej towarzyszących mu dolegliwości należą: „gęsia skórka”, łzawienie oczu, wysięk z nosa, kichanie, rozszerzenie źrenic, nudności, wymioty, obniżenie ciśnienia krwi, bóle brzucha, biegunka, dolegliwości bólowe, zwłaszcza kończyn dolnych i kręgosłupa, zaburzenia snu i utrata łaknienia, zmiany nastroju – od przygnębienia i apatii do drażliwości i napadów złości.
Zagrożenia
Śmierć z powodu przedawkowania. Tolerancja na działanie heroiny jest zmienna,
dawka „bezpieczna” dla jednej osoby może być śmiertelna dla innej.
Zakażenia HIV, HCV (prawie 100% przyjmujących dożylnie), zapalenia płuc,
gruźlica zarówno płuc, jak i pozapłucna, posocznica, zapalenia mięśnia
sercowego, ropnie, ropowice, martwicze zapalenie tkanek, tężec oraz zakażenia
przenoszone drogą płciową, zakażenia i zapalenia w miejscu wstrzyknięcia,
zmiany skórne, przewlekłe zapalenia oskrzeli.
Psychozy i inne zburzenia psychiczne. Częste są zaburzenia depresyjne,
prowadzące niekiedy do samobójstwa. Mogą pojawić się zaburzenia osobowości,
głównie socjopatycznej. W trakcie zespołu abstynencyjnego wyjątkowo nasilony
niepokój, pobudzenie, bezsenność, drażliwy nastrój, dysforie, zaburzenia
zachowania głównie agresja.
Utrata więzi z rodziną i przyjaciółmi, zaprzestanie wypełniania podstawowych
ról społecznych, dziecka, rodzica, pracownika, częste konflikty z prawem,
karalność. Podporządkowanie całego życia nałogowi.
Należy zwrócić uwagę na ślady nakłuć na ciele, zwężone źrenice i szklane, wodniste oczy, krople krwi na rękawach, katar, brak apetytu, niemiły zapach w pomieszczeniu, obecność igieł, strzykawek, brązowych watek, kapsli, rurek do wdychania oparów, opalonych sreberek, torebek z brunatnym proszkiem.
Kanabinole (marihuana i haszysz)
To grupa substancji sporządzanych z konopi indyjskich lub, rzadziej, produkowana syntetycznie. Kanabinole zawierają co najmniej 60 kanabinoidów, z których najaktywniejszym jest tetrahydrokannabinol (THC). Oczekiwanym efektem przyjmowania kanabinoli jest zwiększenie uczucia przyjemności, wyostrzenie doznań zmysłowych, dlatego często przyjmowane są w weekendy, w trakcie zabaw, przy słuchaniu muzyki.
Marihuana - zielone lub brązowe, suszone liście, zawierają 0,5 – 5 % THC, jednak
zmodyfikowane odmiany mogą zawierać nawet do 15% THC. W takiej formie
marihuana bywa najczęściej palona w skręcanych samodzielnie papierosach (tzw.
skrętach).
Haszysz – robiony jest z żywicy krzewu konopi i ma postać małych kostek o
brązowym lub ciemniejszym kolorze. Tężenie THC wynosi 2 – 19%. Haszysz pali
się w fajce lub przyjmuje doustnie.
Olej haszyszowy – ma postać gęstego zielono-brązowego oleju. Taka postać
zawiera 10 – 30 % THC. Nasącza się nim skręty lub papierosy lub przyjmuje
doustnie.
Kanabinole syntetyczne produkowane są w postaci kapsułek lub tabletek.
Związkiem psychoaktywnym zawartym w konopiach jest THC (tetrahydrocanabinol). Powoduje on ogólne rozluźnienie, podniesienie nastroju, niewielki stan euforii, wesołkowatość, zwiększony apetyt, poczucie zrozumienia rzeczywistości, czemu towarzyszy wielomówność Pojawia się też zawyżona ocena własnych możliwości i jednocześnie pogorszenie sprawności psychomotorycznej, co bywa przyczyną wypadków.
Obecnie kwestia uzależniającego działania marihuany (która jest najpowszechniej stosowanym kanabinolem) budzi wiele kontrowersji.
Nie ma dowodów wskazujących na powstawanie zależności fizycznej od marihuany. Długotrwałe jej używanie może prowadzić jednak do uzależnienia psychicznego i zespołu abstynencyjnego, który charakteryzuje się zaburzeniami nastroju, irytacją, przygnębieniem, problemami ze snem, bólami głowy, brakiem apetytu. Często objawy te nie są nasilone i nie są łączone z odstawieniem narkotyku.
Zagrożenia:
Dym konopi jest kancerogenny
Długotrwałe używanie może prowadzić do przewlekłego zapalenia oskrzeli,
astmy
Istnieje ryzyko wywołania zaburzeń psychicznych: stanów lękowych, psychoz
Tzw. zespół motywacyjny – regularne i długotrwałe przyjmowanie marihuany
powoduje utratę energii, apatię, zaprzestanie dążenia do wyznaczonych celów,
problemy z koncentracją uwagi
Używana w młodym wieku opóźnia rozwój emocjonalny, ponieważ nie uczy
konstruktywnego radzenia sobie z problemami
słodki, charakterystyczny zapach
przekrwione oczy
kaszel
zwiększony apetyt, zwłaszcza na słodycze
wielomówność, wybuchy śmiechu, euforia, ogólne podniecenie
zaburzenia w orientacji przestrzennej i koordynacji ruchowej
bladość palców
posiadanie brązowo-szarych nasionek, zielonego tytoniu oraz akcesoriów takich
jak lufki, bibułki
Barbiturany to leki, których składnikiem aktywnym są pochodne kwasu barbiturowego, działające tłumiąco na ośrodkowy układ nerwowy. Stosowane są w leczeniu bezsenności i padaczce. Ponieważ łatwo powodują uzależnienie, a różnica między dawką terapeutyczną a toksyczną jest niewielka, sięga się po nie coraz rzadziej.
Benzodiazepiny (np. Relanium, Oxazepam, Nitrazepam) to leki o działaniu uspokajającym, nasennym, zmniejszającym napięcie mięśniowe, stosowane też jako przeciwpadaczkowe. Wprowadzono je w latach pięćdziesiątych jako bezpieczniejszą alternatywę dla barbituranów, ponieważ są mniej toksyczne i słabiej uzależniają. Leki zawierające benzodiazepiny są prawdopodobnie najczęściej zapisywanymi środkami psychoaktywnymi przez lekarzy na całym świecie.
Leki te występują na ogół w formie tabletek, kapsułek lub ampułek i są przyjmowane doustnie lub w formie zastrzyków.
Zarówno barbiturany jaki i bezpieczniejsze od nich benzodiazepiny powodują uzależnienie i rozwój tolerancji (do osiągnięcia efektów wywoływanych początkowo niewielkimi dawkami konieczne staje się zwiększanie tych dawek).
Ich nagłe odstawienie skutkuje pojawieniem się zespołu abstynencyjnego. W przypadku barbituranów objawia się on:
drżeniem mięśni, mrowieniem skóry
wymiotami, biegunką
bólem głowy, brzucha
nadwrażliwością na bodźce: dźwięk, zapach, dotyk
dreszczami, podwyższona temperaturą ciała, wzrostem ciśnienia krwi,
przyspieszeniem tętna
lękiem, niepokojem, drażliwością
bezsennością
omamami wzrokowymi, rzadziej słuchowymi
jeżeli leki były przyjmowane w dużych dawkach i zostały gwałtownie
odstawione, mogą występować również napady drgawkowe i majaczenie
Wymienione wyżej objawy nie występują zwykle wszystkie, w nasilonej formie trwają kilka dni, ale niektóre z nich mogą się utrzymywać nawet kilka miesięcy. Często objawy abstynencyjne (zaburzenia snu, zaburzenia lękowe) przypominają dolegliwości, z powodu których rozpoczęto kurację tymi lekami. Dlatego uzależnienie od barbituranów i benzodiazepin jest jednym z najgorzej rozpoznawanych zaburzeń, większość przypadków pozostaje niezdiagnozowana.
Do uzależnienia od leków nasennych i uspokajających dochodzi najczęściej w dwóch sytuacjach:
Gdy w przypadku zaburzeń snu lub zaburzeń emocjonalnych, lekarze nie
podejmują prób leczenia przyczynowego, natomiast stosują nieodpowiednie leki
w zbyt dużych dawkach i za długo;
Gdy osoby uzależnione od innych substancji psychoaktywnych (np. alkoholu,
opiatów) sięgają po leki, żeby złagodzić objawy abstynencyjne.
Używanie w połączeniu z alkoholem, który wzmacnia ich działanie
Wieloletnie przyjmowanie tych środków prowadzi do zaburzeń neurologicznych, hormonalnych, układu krążenia i oddechowego oraz psychicznych, łącznie z zespołem otępiennym.
Po czy poznać, że ktoś zażywa leki uspokajające i nasenne:
stan podobny do upojenia alkoholowego
senność
zmniejszenie aktywności
bełkotliwa mowa
Główne środki pobudzające to kokaina, amfetamina i jej pochodne oraz kofeina.
Kokaina to substancja otrzymywana z liści krzewu Erythroxylon coca, rosnącego pierwotnie w Ameryce Południowej, gdzie była wykorzystywana przez Indian jako środek zwiększający wydolność fizyczną i niwelujący uczucie głodu. W medycynie stosowana jest od 1884 r. jako środek znieczulający (podana miejscowo, wykazuje takie właściwości). Obecnie zastąpiły ją inne, bezpieczniejsze syntetyczne substancje, stosowana bywa w okulistyce i otorynolaryngologii.
Crack to kokaina oczyszczona z soli. Otrzymuje się go z proszku, który rozpuszcza się w roztworze wodorowęglanu sodu i wody, gotuje i suszy. W porównaniu z innymi formami kokainy crack ma silniejsze, natychmiastowe i krótkotrwałe działanie (5 do 10 minut), szybciej też prowadzi do uzależnienia.
Kokaina...
tomaszgajda