Bp Zbigniew Kiernikowski

CHRZEST
W żYCIU I MISJI KOśCIOŁA

Część IV

Prorocy i wygnanie

Siedlce 2011

Katecheza I
Powołanie i misja proroka

W pierwszej katechezie nowego cyklu przyjrzymy się powołaniu i misji proroka. Będziemy poznawać postaci proroków, które są ukazane w Piśmie świętym. Jednak nie tylko po to, by czegoś się o nich dowiedzieć, lecz także by zobaczyć, czego możemy uczyć się, poznając historię ich życia, oraz by zapytać, jaką rolę spełniają współcześni prorocy. Co więcej, uświadomimy sobie, że czasem my sami jesteśmy wezwani do tego, by w określonych sytuacjach stawać się prorokami.

Zatem najpierw zapytajmy, kim jest prorok. Możemy powiedzieć, że prorok to człowiek przemawiający w imieniu Boga, widzący lepiej i więcej, widzący nie tylko po ludzku. Ma doświadczenie Boga w swoim życiu i jest gotowy oddać swoje życie za to, co zobaczył i usłyszał. Często jest odrzucany przez ludzi z powodu prawdy, którą głosi w imieniu Boga. Nie ucieka się do przemocy i ludzkich środków (manipulacji, układów itp.), lecz posługując się i służąc słowem, czeka na jego wypełnienie. Prorok to również ktoś, kto sam przeżywa kryzysy. Czasem wolałby nie znać prawdy, nie być jej świadkiem, ale z drugiej strony wie, że nie może przed nią uciec i nie może milczeć. Mamy tego przykłady w życiu proroków, których znamy z Pisma świętego:

·         prorok Amos – „gdy lew zaryczy, któż się nie ulęknie? Gdy Pan Bóg przemówi, któż nie będzie prorokować” (Am 3,8);

·         prorok Jeremiasz – „I powiedziałem sobie: Nie będę Go już wspominał ani mówił w Jego imię! Ale wtedy zaczął trawić moje serce jakby ogień, nurtujący w moim ciele. Czyniłem wysiłki, by go stłumić, lecz nie potrafiłem” (Jr 20,9);

·         św. Paweł – „Biada mi, gdybym nie głosił Ewangelii” (1Kor 9,16).

Prorocy w historii zbawienia

W szerokim tego słowa znaczeniu prorokami są wszyscy mężowie Boży (także kobiety). Prorokiem jest już Abraham (zob. Rdz 20,7). Mojżesz, prawodawca Izraela, też jest prorokiem, i to jedynym w swoim rodzaju, bo pozostającym w szczególnym odniesieniu do obiecanego Proroka – Mesjasza, którym będzie Jezus Chrystus (zob. Pwt 18,15).

W znaczeniu ścisłym możemy mówić o dwóch kręgach czy kategoriach proroków, powołanych w dwóch okresach historii zbawienia. Pierwszy krąg proroków stanowią ci, którzy działali po wyjściu narodu wybranego z Egiptu do Ziemi Obiecanej i w pierwszej fazie Królestwa, a drugi to ci, którzy działali w obliczu wydarzeń wygnania babilońskiego.

a. Prorocy czasu młodości Izraela

Czas po objęciu Ziemi Obiecanej bywa nazywany czasem młodości Izraela. Prorocy, którzy działali w tym okresie, byli głosem Boga i kształtowali działania przywódców ludu, a właściwie w określonych warunkach i wobec konkretnych wydarzeń często byli rzeczywistymi przywódcami. Tak działo się w epoce Sędziów i w pierwszym etapie Królestwa, aż do połowy VIII wieku przed Chrystusem[1]. Byli to przede wszystkim: Samuel, Debora, Natan, a później Eliasz i Elizeusz.

Ten czas cechują walki Izraela z obcymi narodami, przede wszystkim z Filistynami, oraz zdobywanie przez naród wybrany pewnej stabilizacji w Ziemi Obiecanej. Prorocy występują wówczas głównie w obronie monoteizmu, to znaczy w obronie odniesienia całego ludu, a więc przywódców i wszystkich pozostałych, do jednego Boga. Chodzi o wzbudzenie wiary i zaufania, że Bóg, który wyprowadził z Egiptu niewolników i utworzył z nich lud, swój lud, jest nadal ich jedynym Panem i Bogiem. Rozumienie wszystkich wydarzeń w odniesieniu do tego jednego Boga i Pana stanowi historię zbawienia i jest oddawaniem chwały Bogu. Tylko w tym kontekście należy pojmować składanie ofiar i późniejszy kult świątynny. Prorocy stoją na straży tego kultu i odróżniają go od ofiarniczych kultów na rzecz różnych bóstw, a w szczególności Baala. Jest to ewidentne na przykład w działalności proroka Eliasza (zob. np. 1Krl 18,17-40; Syr 48,1-25).

Od samego początku pobytu narodu wybranego w Ziemi Obiecanej wkrada się weń na różne sposoby kult bałwochwalczy. Izraelici czczą bożki pogańskie i praktykują magię. Przybiera to na sile już pod koniec rządów króla Salomona i potęguje się po rozpadzie Królestwa na Królestwo Północne (Izraela) i Królestwo Południowe (Judy). Rozłam nastąpił w 931 roku przed Chrystusem. Królem Izraela był wówczas Jeroboam, a królem Judy – Roboam (zob. mapka, s. **). W tym czasie, zwłaszcza w Królestwie Północnym, czyli w Izraelu, dochodzi do największych nieprawości, które wyrażają się przede wszystkim w bałwochwalczym kulcie obcych bóstw. Wiązało się to z wolą utrzymania władzy, do czego potrzebne były układy czy małżeństwa władców Izraela z kobietami spoza narodu wybranego. Na przykład król Achab wziął za żonę Izebel, córkę króla Sydończyków (zob. 1Krl 16,31). Wcześniej, żonami króla Salomona były kobiety z Egiptu (zob. 1Krl 3,1; 9,16). Prorocy walczyli z tymi przejawami niewierności jedynemu Bogu.

Oprócz proroków powołanych przez Pana byli również prorocy nadworni, ustanowieni przez władzę. Wywodzili się oni z tak zwanych szkół prorockich. Byli to ludzie wykształceni stosownie do koniunktury polityczno-społecznej i pozostawali w pewnej opozycji do proroków, których powoływał Pan. Widać to na przykład w życiu proroka Elizeusza (zob. 1Krl 20,35; 2Krl 2,3-25; por. Am 7,14).

b. Prorocy czasu wygnania i niewoli babilońskiej

Druga kategoria proroków pojawia się około połowy VIII wieku przed Chrystusem. Jest to nowy etap w posłannictwie prorockim, który potrwa około dwóch wieków. Działalność proroków tego okresu jest związana z wygnaniem babilońskim, a więc z tym wielkim wydarzeniem w historii narodu wybranego, które tak zasadniczo wpłynęło na dzieje Izraela i na kształtowanie mentalności i duchowości przygotowującej na przyjście Mesjasza.

Wygnanie i powrót z Babilonii to bolesne doświadczenia w historii Izraela. Wydarzenia te będą przedstawiane przez proroków jako skutek jego niewierności. Po doświadczeniu wygnania następuje nowe wyjście, które jako nowe wydarzenie zbawcze przewyższa wyjście z niewoli egipskiej. W tym kontekście historycznym wydarzenia te będą przedstawiane jako obraz i zapowiedź czasów mesjańskich, a więc czasów Jezusa Chrystusa (zob. np. Jr 16,11; 23,7).

W czasie wygnania i niewoli babilońskiej widzimy aktywność dwóch grup proroków. Pierwszą grupę stanowi dwunastu proroków, tak zwanych proroków mniejszych: Amos, Ozeasz, Micheasz, Nahum, Sofoniasz, Habakuk, Aggeusz, Zachariasz, Malachiasz, Abdiasz, Joel i Jonasz, a drugą czterech proroków, tak zwanych proroków większych: Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel i Daniel. Przepowiadanie proroków z obu tych grup jest zawarte w księgach noszących ich imiona.

Powołani i posłani przez samego Boga

Powiedzieliśmy wcześniej, że proroków powołuje Bóg, by przemawiali w Jego imieniu. W akcie powoła...