D.U.97.21.111.doc

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OCHRONY ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH I LEŚNICTWA

z dnia 20 grudnia 1996 r.

w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane gospodarki wodnej i ich usytuowanie.

(Dz. U. z 1997 r. Nr 21, poz. 111)

Na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. Nr 89, poz. 414 oraz z 1996 r. Nr 100, poz. 465, Nr 106, poz. 496 i Nr 146, poz. 680) zarządza się, co następuje:

DZIAŁ I

PRZEPISY OGÓLNE

Rozdział 1

Przepisy wstępne

§ 1. 1. Rozporządzenie ustala warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane gospodarki wodnej, zwane dalej "budowlami hydrotechnicznymi", i ich usytuowanie, przy zachowaniu przepisów Prawa budowlanego, odrębnych ustaw i przepisów szczególnych, a także ustaleń Polskich Norm.

2. Przepisy rozporządzenia stosuje się przy budowie, odbudowie i rozbudowie obiektów budowlanych gospodarki wodnej.

3. Przepisy rozporządzenia mają zastosowanie do obiektów budowlanych podstawowych melioracji wodnych w rozumieniu przepisów prawa wodnego.

§ 2. Budowle hydrotechniczne na obszarach szkód górniczych, parków narodowych, krajobrazowych i uzdrowisk oraz w pasie nadbrzeżnym podlegają również przepisom odnoszącym się do tych obszarów.

§ 3. Przepisy rozporządzenia nie dotyczą budowli morskich i melioracji szczegółowych.

§ 4. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:

1) budowli hydrotechnicznej - rozumie się przez to budowle, wraz z urządzeniami i instalacjami technicznymi z nimi związanymi, służące gospodarce wodnej oraz kształtowaniu zasobów wodnych i korzystaniu z nich, a w szczególności: zapory ziemne i betonowe, jazy, upusty, przelewy i spusty, śluzy żeglugowe, wały przeciwpowodziowe, przepusty, śluzy wałowe i mnichy, siłownie i elektrownie wodne, ujęcia śródlądowe wód powierzchniowych, wyloty ścieków, czasze zbiorników wodnych, wraz ze zboczami i skarpami, pompownie, kanały, sztolnie, rurociągi hydrotechniczne, syfony, lewary, akwedukty, stopnie wodne i progi, budowle regulacyjne na rzekach i potokach, grodzie, nadpoziomowe stawy gromadzące substancje płynne i półpłynne, porty, baseny, zimowiska, pirsy, mola, nabrzeża, bulwary, pochylnie i falochrony na wodach śródlądowych, przepławki dla ryb, w tym łososiowatych,

2) budowli piętrzącej - rozumie się przez to każdą budowlę umożliwiającą stałe lub okresowe utrzymanie wzniesionego ponad przyległy teren lub akwen zwierciadła wody bądź substancji płynnej lub półpłynnej,

3) wysokości piętrzenia budowli hydrotechnicznej - rozumie się przez to różnicę rzędnej maksymalnego poziomu piętrzenia i rzędnej zwierciadła wody dolnej, odpowiadającej przepływowi średniemu niskiemu; w przypadku prognozowanej erozji dna rzeki lub kanału należy uwzględnić również tę erozję; gdy budowla nie styka się z dolną wodą, przyjmuje się odpowiednio najniższą rzędną bezpośrednio przyległego terenu naturalnego lub uformowanego sztucznie,

4) normalnym poziomie piętrzenia (NPP) - rozumie się przez to najwyższy eksploatacyjny poziom zwierciadła wody w okresach poza wezbraniami:

a) dla budowli hydrotechnicznych piętrzących wody okresowo (np. wały przeciwpowodziowe) za normalny poziom piętrzenia przyjmuje się poziom wody przy przepływie miarodajnym,

b) dla budowli hydrotechnicznych znajdujących się w zasięgu cofki budowli piętrzącej za normalny poziom piętrzenia przyjmuje się położenie zwierciadła wody wynikające z krzywej cofkowej ustalonej dla NPP i średniorocznego przepływu wody,

5) maksymalnym poziomie piętrzenia (Max PP) - rozumie się przez to najwyższe położenie zwierciadła spiętrzonej wody w okresie użytkowania,

6) minimalnym poziomie piętrzenia (Min PP) - rozumie się przez to najniższe położenie zwierciadła spiętrzonej wody w okresie użytkowania; przy ustalaniu tego poziomu nie uwzględnia się okresowo niższych piętrzeń, spowodowanych np. względami bezpieczeństwa, potrzebą przeprowadzenia przeglądów i remontów lub trudnościami zaopatrzenia odbiorców w wodę,

7) podstawowym układzie obciążeń budowli piętrzącej - rozumie się przez to obciążenia występujące przy pełnej sprawności jej urządzeń i maksymalnym poziomie piętrzenia dla zbiorników retencyjnych lub poziomie piętrzenia przy miarodajnym przepływie wezbraniowym Qm, określonym w § 56, a jeżeli poziom ten jest niższy od NPP - przy normalnym poziomie piętrzenia,

8) przepływie średnim niskim - rozumie się przez to wartość średnią arytmetyczną obliczoną z minimalnych rocznych przepływów,

9) miarodajnym maksymalnym wezbraniu - rozumie się przez to największy przepływ, jaki może się zdarzyć w określonych warunkach fizyczno-geograficznych,

10) maksymalnym przepływie budowlanym - rozumie się przez to największy przepływ, który nie powoduje przelania się przez koronę budowli tymczasowych lub przerwania tych budowli,

11) obciążeniach wyjątkowych - rozumie się przez to obciążenia występujące, gdy poziom piętrzenia przekracza poziom piętrzenia określony w pkt 5 lub gdy z powodu niesprawności urządzeń upustowych lub zdarzeń losowych występują mniej korzystne warunki pracy budowli niż dla podstawowego układu obciążeń,

12) obciążeniu charakterystycznym - rozumie się przez to obciążenia w postaci sił zewnętrznych lub oddziaływań wywołanych wpływem temperatury, skurczu, osiadania,

13) konstrukcji z betonu słabo zbrojonego - rozumie się przez to konstrukcję, w której procent zbrojenia jest mniejszy od minimalnego procentu zbrojenia konstrukcji żelbetowych,

14) gruntach antropogenicznych - rozumie się przez to grunty sztuczne powstałe w wyniku działalności człowieka,

15) substancji płynnych lub półpłynnych - rozumie się przez to substancje ciekłe lub półciekłe, zmieszane z wodą, powstałe przy eksploatacji kopalń, elektrowni i innych zakładów przemysłowych.

Rozdział 2

Ustalenia podstawowe

§ 5. Budowle hydrotechniczne w czasie występowania podstawowego układu obciążeń nie mogą powodować zagrożeń bezpieczeństwa ludzi i mienia, a także szkodliwych zmian w środowisku naturalnym, kulturze oraz infrastrukturze technicznej.

§ 6. Konstrukcje budowli hydrotechnicznych powinny być wykonane z wyrobów posiadających certyfikaty, aprobaty, zaświadczenia potwierdzające ich jakość oraz zachować trwałość i cechy użytkowe w ustalonym okresie użytkowania; elementy budowli hydrotechnicznych ulegające uszkodzeniu lub korozji powinny być zabezpieczone przed tymi zagrożeniami i tak skonstruowane, aby była możliwa ich naprawa lub wymiana.

§ 7. Budowle hydrotechniczne służące do magazynowania, piętrzenia i transportowania wody oraz substancji płynnych lub półpłynnych powinny być zabezpieczone przed przepełnieniem i wypłynięciem przez wzniesienie koron oraz brzegów budowli na bezpieczną wysokość i przez wyposażenie w upusty.

§ 8. Budowle, o których mowa w § 7, powinny być wyposażone w spusty denne, sztolnie lub inne przewody umożliwiające bezpieczne odprowadzenie nagromadzonych wód lub substancji płynnych lub półpłynnych.

§ 9. Kanały w nasypach należy wyposażyć w bramy awaryjne, umożliwiające ograniczenie szkód spowodowanych przerwaniem obwałowań; można odstąpić od budowy bramy awaryjnej w technicznie uzasadnionym przypadku.

§ 10. Ziemne budowle piętrzące, jak zapory ziemne, wały przeciwpowodziowe, obwałowania kanałów i mokrych składowisk, należy wykonać z gruntów naturalnych lub antropogenicznych, w których zawartość składników podlegających rozkładowi lub rozpuszczeniu w wodzie nie zagraża trwałości i bezpieczeństwu zarówno w czasie budowy, jak i w użytkowaniu; budowle wraz z ich podłożem, powinny być stateczne w każdych warunkach pracy, w całości i elementach, takich jak: korpus, skarpy, umocnienia, uszczelnienia, warstwy ochronne, drenaże.

§ 11. Ziemnych budowli piętrzących nie należy przecinać innymi budowlami; jeżeli przecięcia budowli ziemnej nie da się uniknąć, należy przewidzieć zabezpieczenie przed filtracją wzdłuż styków tych budowli.

§ 12. Konstrukcje z betonu słabo zbrojonego i żelbetowe powinny spełniać warunki dotyczące wytrzymałości, szczelności, ustalonego zakresu odporności na powstanie rys, wodoszczelności i mrozoodporności, zależnych od przyjętych ustaleń projektu.

§ 13. Podłoże i przyczółki budowli piętrzącej powinny być zabezpieczone przed ujemnymi skutkami filtracji, przebicia hydraulicznego, sufozji i wypierania gruntu, w szczególności przez stosowanie przesłon przeciwfiltracyjnych i drenaży.

§ 14. Budowle hydrotechniczne posadawia się na podłożu naturalnym lub wzmocnionym, które pod wpływem obciążeń konstrukcją, wodą i innymi czynnikami nie ulegnie zmianom zagrażającym bezpieczeństwu budowli lub zakłócającym jej użytkowanie.

§ 15. Budowle hydrotechniczne powinny być zabezpieczone przed działaniem ludzi, zwierząt, roślin i innych czynników zewnętrznych.

§ 16. 1. Budowle hydrotechniczne piętrzące i ich części nie mogą być przekazane do użytku przed przeprowadzeniem i uzyskaniem pozytywnych wyników próbnego obciążenia wodą, gruntem i innymi czynnikami w najniekorzystniejszych z możliwych warunkach eksploatacyjnych.

2. Próby należy przeprowadzać według określonego w dokumentacji budowy sposobu obciążenia oraz zakresu niezbędnych obserwacji i pomiarów kontrolnych, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4.

3. Próbne obciążenie wodą zbiorników wodnych, z wyjątkiem składowisk substancji płynnych i półpłynnych oraz wałów przeciwpowodziowych, należy przeprowadzić przy napełnieniu do normalnego poziomu piętrzenia.

4. Dla budowli klasy I i II należy opracować plan ewakuacji ludzi i mienia na wypadek wystąpienia katastrofy.

§ 17. Dopuszcza się do próbnego obciążenia budowli piętrzącej wodą, o którym mowa w § 16, po stwierdzeniu, że:

1) wszystkie urządzenia z zamknięciami i napędami gwarantują swobodne manewrowanie, zapewniona jest możliwość dojazdu do budowli oraz niezbędna łączność telefoniczna i radiowa,

2) zrealizowano przedsięwzięcia wymagane w § 27,

3) zainstalowano i przekazano do użytku urządzenia kontrolno-pomiarowe budowli i przyległych terenów,

4) przygotowano do zalewu i odebrano czaszę zbiornika,

5) skompletowano pełną dokumentację techniczną i powykonawczą, wraz z instrukcją eksploatacyjną i instrukcją próbnego obciążenia.

Rozdział 3

Usytuowanie budowli hydrotechnicznych i ich oddziaływanie na środowisko

§ 18. 1. Budowle hydrotechniczne i wchodzące w ich skład inne budowle powinny być usytuowane w oparciu o studium lokalizacyjne i projektowane tak, aby:

1) zapewniały zgodność z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego oraz wymogami decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,

2) zapewniały optymalizację kryteriów gospodarczych, społecznych, ekologicznych i innych,

3) ograniczały skutki ewentualnej awarii lub katastrofy,

4) harmonizowały z istniejącym krajobrazem, przy uwzględnieniu regionalnych cech budownictwa,

5) zapewniały wykonanie niezbędnych badań geologiczno-inżynierskich,

6) zapewniały realizację warunków zawartych w pozwoleniu wodnoprawnym.

2. Jeżeli budowla hydrotechniczna spełnia również funkcję obiektu komunikacyjnego, przy jej projektowaniu i wykonaniu stosuje się przepisy dotyczące budownictwa transportowego.

§ 19. Brzegom zbiorników wodnych, zabudowanych rzek i kanałów należy zapewnić stateczność, zabezpieczając je odpowiednio przed uszkodzeniem przez wodę i inne czynniki.

§ 20. Brzegi i skarpy zbiornika wodnego powinny być tak ukształtowane, aby umożliwiały zwierzętom dostęp do wody; jeżeli utrudnienia takie są nie do uniknięcia, należy zbudować odpowiednie trasy dostępu zwierząt do wody.

§ 21. Budowle hydrotechniczne przegradzające rzekę powinny być wyposażone w urządzenia zapewniające swobodne przedostawanie się ryb przez przeszkodę, a zbiorniki wodne powinny być tak ukształtowane, aby były pozostawione ostoje i tarliska dla ryb.

§ 22. Przygotowanie zbiornika wodnego przed spiętrzeniem powinno odpowiadać warunkom sanitarnym i użytkowym oraz ochrony środowiska; ukształtowanie zbiornika wodnego powinno zapewniać zminimalizowanie płycizn i odsłonięć w czasie eksploatacji.

§ 23. Ukształtowanie zbiornika wodnego powinno ograniczać możliwości powstawania zatorów lodowych i śryżowych.

§ 24. Zamulanie zbiorników wodnych, powodujące utratę pojemności użytkowej i inne ujemne skutki, powinno być ograniczone odpowiednią zabudową przeciwrumowiskową zlewni lub zastosowaniem rozwiązań technicznych ograniczających dopływ ciał stałych; w dokumentacji budowy należy przewidzieć możliwość usuwania powstałych odkładów i ich wykorzystywanie.

§ 25. 1. Dolne stanowisko budowli hydrotechnicznej piętrzącej oraz związane z nim tereny, budowle i urządzenia należy zabezpieczyć przed erozją, zapewniając stabilizację dolnej wody.

2. Przy gruntach rozmywalnych lub elektrowni wodnej należy przewidzieć stabilizację dna kanału odpływowego lub rzeki przez budowę progu o stałym przelewie lub budowlę piętrzącą położoną poniżej.

3. Dolne stanowisko budowli hydrotechnicznej powinno być zasilane przepływem nie mniejszym od przepływu biologicznego.

§ 26. Przepływ większy od nieszkodliwego dla dolnego stanowiska i odcinka rzeki poniżej nie powinien przekraczać aktualnego dopływu do zbiornika; w dokumentacji budowy należy przewidzieć sposoby ostrzegania mieszkańców doliny poniżej zbiornika przed przewidywanym przekroczeniem wartości nieszkodliwego przepływu.

§ 27. 1. Dla każdej budowli hydrotechnicznej piętrzącej powinno się określić wielkość przepływu nieszkodliwego poniżej budowli.

2. Dla budowli hydrotechnicznej o wysokości piętrzenia przekraczającej 2,0 m lub gromadzącej więcej niż 200 000 m3 wody powinno się określić przebieg i zasięg fali wezbraniowej, wywołanej zniszczeniem lub uszkodzeniem tej budowli.

3. Dla dolin i obszarów, na których fala wezbraniowa, wywołana zniszczeniem lub uszkodzeniem budowli hydrotechnicznej, może spowodować zagrożenie życia lub straty w środowisku naturalnym, kulturze oraz infrastrukturze technicznej, należy:

1) zainstalować systemy ostrzegawcze, sygnalizujące niebezpieczeństwo wtargnięcia fali wezbraniowej,

2) wykonać zabezpieczenia w postaci obwałowań, nasypów-schronisk chroniących ludność, przemysł i dobra kultury albo dokonać przemieszczeń zakładów, dróg, linii energetycznych,

3) wskazać istniejące lub wybudować nowe drogi ewakuacyjne oraz opracować plany działań w razie katastrofy, w tym ewakuacji, akcji ratowniczych.

DZIAŁ II

KLASYFIKACJA BUDOWLI HYDROTECHNICZNYCH

Rozdział 1

Podział budowli hydrotechnicznych

§ 28. 1. Budowle hydrotechniczne dzielą się na tymczasowe i stałe.

2. Do budowli hydrotechnicznych tymczasowych zalicza się:

1) budowle hydrotechniczne, których zadaniem jest, bez względu na okres ich użytkowania, umożliwienie budowy, renowacji lub napraw innych budowli hydrotechnicznych,

2) budowle hydrotechniczne, których przewidywany czas użytkowania nie przekracza 5 lat.

3. Do stałych budowli hydrotechnicznych zalicza się inne niż określone w ust. 2.

§ 29. Stałe budowle hydrotechniczne dzielą się na:

1) budowle główne, utrzymujące piętrzenie, od których stanu zależy osiągnięcie zamierzonych efektów technicznych i gospodarczych;

2) budowle drugorzędne, nie utrzymujące piętrzenia, których awaria, uszkodzenie, remont lub okresowe wyłączenie nie powodują ani zagrożenia bezpieczeństwa budowli głównej lub ograniczenia skuteczności jej działania, ani zagrożenia dla terenów i środowiska, znajdujących się w zasięgu spiętrzenia budowli głównej, jak kierownice i wały rozdzielcze, konstrukcje chroniące przed działaniem lodu, odbojnice, kładki służbowe nie obciążone urządzeniami zamknięć upustów i ich mechanizmami wyciągowymi.

Rozdział 2

Klasy budowli hydrotechnicznych

§ 30. Stałe budowle hydrotechniczne zalicza się do jednej z czterech klas ważności; I, II, III, IV. Klasami wyższymi, którym stawia się większe wymagania, są klasy o niższych liczbach porządkowych; najwyższą klasą ważności jest klasa I.

§ 31. W zależności od klasy budowli hydrotechnicznej różnicuje się warunki:

1) przepływów obliczeniowych,

2) współczynników przyjmowanych w obliczeniach statycznych,

3) bezpiecznych wzniesień koron budowli, brzegów nad określonym położeniem zwierciadła wody i poziomami wtaczania się fal,

4) wyposażenia w urządzenia technicznej kontroli budowli,

5) zakresu wymaganych studiów przedprojektowych i projektowych, w tym badań modelowych,

6) wyposażenia upustów.

§ 32. Klasę budowli hydrotechnicznych głównych określa się na podstawie wskaźników i informacji zawartych w tabeli 1; budowlę należy zaliczyć do klasy najwyższej spośród klas ustalonych na podstawie poszczególnych wskaźników.

§ 33. 1. Klasę budowli hydrotechnicznej drugorzędnej przyjmuje się o jeden stopień niższą od ostatecznie ustalonej klasy budowli głównej.

2. Gdy budowla główna zaliczona jest do klasy IV, również budowlę drugorzędną zalicza się do tej klasy.

§ 34. 1. Tymczasowych budowli hydrotechnicznych nie zalicza się do poszczególnych klas, z wyjątkiem przypadków, gdy ich zniszczenie może wywołać następstwa o charakterze katastrofalnym dla miast i osiedli oraz placu budowy realizowanych budowli głównych klas I i II.

2. Budowlę hydrotechniczną tymczasową w sytuacji określonej w ust. 1 zalicza się do klasy nie wyższej niż III.

§ 35. Budowle hydrotechniczne o wysokości piętrzenia nie przekraczającej 2,0 m lub gromadzące wodę w ilości poniżej 200 000 m3 nie podlegają klasyfikacji według tabeli 1, pod warunkiem, że ich zniszczenie nie zagraża terenom zabudowanym.

KLASYFIKACJA GŁÓWNYCH BUDOWLI HYDROTECHNICZNYCH

Tabela 1