Przyroda_Sudetw_9_2006.pdf

Tom 9

2006

EUROREGION

NEISSE - NISA - NYSA

Projekt jest dofinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego

Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Inicjatywy Wspólnotowej

INTERREG IIIA Wolny Kraj Związkowy Saksonia – Rzeczpospolita Polska

(Województwo Dolnośląskie), w Euroregionie Nysa oraz budżet państwa.

oraz

Wojewódzki Fundusz

Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej

we Wroc³awiu

MUZEUM PRZYRODNICZE w JELENIEJ GÓRZE

ZACHODNIOSUDECKIE TOWARZYSTWO PRZYRODNICZE

PRZYRODA

SUDETÓW

ROCZNIK

Tom 9, 2006

JELENIA GÓRA 2006

PRZYRODA SUDETÓW

t. 9(2006): 3-6

Jacek Urbaniak

Redaktor wydawnictwa

ANDRZEJ PACZOS

Stanowisko Nitella syncarpa

(T h u i l l .) C h e v a l l . 1827 (Charophyta)

w masywie Gromnika

Redaktor naczelny

BOŻENA GRAMSZ

Zespó³ redakcyjny

BO¯ENA GRAMSZ (zoologia)

CZES£AW NARKIEWICZ (botanika)

ANDRZEJ PACZOS (przyroda nieożywiona)

Recenzenci

TOMASZ BLAIK (Opole), ADAM BORATYŃSKI (Kórnik),

MAREK BUNALSKI (Poznań), ANDRZEJ CHLEBICKI (Kraków),

ANDRZEJ HUTOROWICZ (Olsztyn), LUDWIK LIPIŃSKI (Gorzów Wlkp.)

ADAM MALKIEWICZ (Wrocław), PIOTR MIGOŃ (Wrocław),

ROMUALD MIKUSEK (Kudowa Zdrój), JULITA MINASIEWICZ (Gdańsk),

Wstęp

TADEUSZ MIZERA (Poznań), KRYSTYNA PENDER (Wrocław),

ŁUKASZ PRZYBYŁOWICZ (Kraków), PIOTR REDA (Zielona Góra),

TADEUSZ STAWARCZYK (Wrocław), EWA SZCZĘŚNIAK (Wrocław),

W polskiej florze

ramienic (Charophyta)

występuje pięć z sze-

ściu rodzajów z tej

wysoko uorganizowa-

nej gromady glonów,

a mianowicie: Chara ,

Nitella , Nitellopsis ,

Tolypella i Lychno-

thamnus . Najbardziej

rozpowszechnionym,

nie tylko w Polsce, ale

i w całej Europie, jest

rodzaj Chara , którego

niektórzy przedsta-

wiciele są dość po-

spolicie znajdowani

w większości typów

zbiorników wodnych.

Gatunki z pozosta-

łych rodzajów gromady Charophyta są dużo

rzadsze.

Na terenie Dolnego Śląska, a w tym i Su-

detów, zasobność flory ramienic prezentuje się

bardzo słabo. Głównym powodem wydaje się

być brak odpowiednich siedlisk – naturalnych

zbiorników wodnych (jezior). Na przestrzeni

około 200 lat od kiedy datują się pierwsze

znaleziska ramienic na Dolnym Śląsku (B r a u n

1876), odnaleziono tu około 17 gatunków

należących do rodzajów Chara , Nitella i Toly-

pella (u r B a n i a k 2005). Do dnia dzisiejszego, na

tych samych stanowiskach zachował się jednak

niewielki procent ówcześnie notowanych

gatunków. Podobnie jest z górską częścią Dol-

nego Śląska, gdzie niezmiernie rzadki gatunek

w skali Polski – Nitella translucens P e r s . odna-

leziony przez S c h r ö d e r a (1921, 1926) w okolicy

Podgórzyna koło Jeleniej Góry (WRSL,BRSL;

GLM – skróty za H o l m g r e n i H o l m g r e n 1998),

ANDRZEJ TRACZYK (Wrocław), WANDA M. WEINER (Kraków),

JAN ŻARNOWIEC (Bielsko-Biała)

T³umaczenie streszczeñ

(na j. niemiecki)

ALFRED BORKOWSKI

(na j. czeski)

JIØÍ DVOØÁK

Dtp

„AD REM”, tel. 075 75 222 15, www.adrem.jgora.pl

Opracowanie

kartograficzne

„PLAN”, tel. 075 75 260 77 (str. 72, 146, 148)

Druk

ANEX, Wrocław

Nak³ad

1200 egz.

Wydawnictwo

MUZEUM PRZYRODNICZEGO w JELENIEJ GÓRZE

oraz

ZACHODNIOSUDECKIEGO TO WA RZY STWA PRZYRODNICZEGO

Fot. 1. Nitella syncarpa (T H u i l l .) C H e v a l l . 1827 (fot. J. Urbaniak).

wyginął bezpowrotnie. Wiele innych gatunków,

w tym opisywany w niniejszej pracy Nitella

syncarpa, było podawanych tylko z jednego

stanowiska.

Adres redakcji:

58-560 Jelenia Góra, ul. Wolnoœci 268

tel./fax 075 75 515 06, tel. 075 75 574 00

e-mail: muzeum@muzeum-cieplice.pl

www.muzeum-cieplice.pl

Wydawca : MUZEUM PRZYRODNICZE

w Jeleniej Górze

ISSN 1895-8109

Na ok³adce: Stawy Podgórzyńskie koło Jeleniej Góry (fot. B. Gramsz).

Fot. 2. Stanowisko Nitella syncarpa (fot. J. Urbaniak).

JACEK URBANIAK

Stanowisko Nitella syncarpa (Charophyta) w masywie Gromnika

męskich raz podzielone, rośliny dwupienne;

gametangia liczne i okryte galaretowatą otocz-

ką; oospora czarna (580  m długa i 420  m

szeroka); co pozwoliło na zakwalifikowanie

ich jako Nitella syncarpa.

Nitella syncarpa spotykana jest w Polsce

w różnych typach zbiorników wodnych: w głę-

bokich jeziorach, stawach i innych zbiornikach

o spokojnej wodzie jak i rowach melioracyjnych

i ciekach nizinnych o wolnym nurcie. W Sude-

tach gatunek ten był bardzo nielicznie notowa-

ny, i jak dotychczas odnaleziony jedynie przez

S c h r ö d e r a (1926) na Stawach Podgórzyńskich

w okolicy Jeleniej Góry. Prezentowane stano-

wisko jest drugim na przestrzeni prawie 100

lat, jakie udało się odnaleźć na terenie Dolnego

Śląska. Stwierdzono je, podobnie jak pierwsze,

w stawie, co nie oznacza bynajmniej, iż jest to

środowisko preferowane przez Nitella syncarpa .

Jak wspomniano wyżej, jest to jeden z typów

siedlisk, w jakich ten gatunek może występować.

Wynika to raczej z niewielkiego zróżnicowania

typów zbiorników wodnych na Dolnym Śląsku.

Stawy rybne są bowiem w całej Polsce połu-

dniowo-zachodniej największymi rezerwuarami

wody i związanych z nimi gatunków.

Nitella syncarpa nie należy do najbardziej

zagrożonych gatunków ramienic. Według

„Polskiej czerwonej listy glonów zagrożonych

w Polsce” (S i e m i ń S k a 1992), gatunek ten zaliczo-

ny jest do kategorii I (gatunki o nieokreślonym

statusie), choć ze względu na niewielką czę-

stość występowania w kraju powinna być zali-

czona co najmniej do kategorii R (rzadkie).

Odnalezione okazy roślin znajdują się

w prywatnej kolekcji autora.

Literatura

B r a u n A. 1876. Characeen (Armleuchter-Gewächse).

[w:] C o H n . (red.). Kryptogamen – Flora von

Schlesien, erster Band. J. U. Kern’s Verlag, Bres-

lau: 355-411.

H o l m g r e n P. k., H o l m g r e n n. H., 1998. Onwards

(continously updated), Index Herbariorum, New

York Botanical Garden, http://sciweb.nybg.org/

science2/IndexHerbariorum.asp

S c h r ö d e r B. 1921. Die Characeen Schlesiens. Mitt.

Märk. Mikrobiol. Ver. Berlin, 2: 57-65.

S c h r ö d e r B. 1926. Neue Beiträge zur schlesischen

Characeenkunde. Abh. Naturf. Ges. Görlitz,

29 (3): 52-61.

S i e m i ń S k a J. 1992. Czerwona lista glonów zagrożo-

nych w Polsce. [w:] Z a r Z y c k i k., w o Je w o d a w.

& H e i n r i C H Z. (red.). Lista roślin zagrożonych

w Polsce (wyd.2), Instytut Botaniki im. W. Sza-

fera, PAN, Kraków: 7-19.

u r B a n i a k , J. 2005. Z dotychczasowych badań nad

fykoflorą ramienic ( Charophyta ) na Śląsku.

Annales Silesiae, Wrocław, 34: 25-29.

Ryc. 1. Nitella syncarp a w masywie Gromnika. Strzałką zaznaczono lokalizację stanowiska.

Podczas badań terenowych na Przedgórzu

Sudeckim odnaleziono nie notowane dotych-

czas stanowisko Nitella syncarpa . Można

zatem ten gatunek dopisać do listy aktualnych

składników flory Sudetów.

Nitella syncarpa została znaleziona około

2 m od brzegu (dno muliste) na głębokości

1-1,5 m, w wodzie mętnej (widzialność krążka

Secchiego 0,6 m) o pH = 6,8. Przewodnictwo

właściwe wody wynosiło 360  S, twardość

9 o d, zawartość P-PO4 4 0,5 mg/l, a zawar-

tość N-NH 4 0,06 mg/l. Rośliny rosły na dnie

pojedynczo. Oprócz Nitella syncarpa , na

stanowisku odnotowano także występowanie

Phragmites australis (C a v .) T r i n ., Typha latifolia

L. , Polygonum amphibium L. i mchu Fontinalis

antipyretica h e d w .

Zebrane okazy posiadały następujące ce-

chy: rośliny średniej wysokości (30-40 cm),

delikatne; średnica międzywęźli od 0,20 do

0,25 mm; okółki sterylnych nibyliści oraz roślin

żeńskich niepodzielone; nibyliście w okółkach

Ein Standort der Armleuchteralge

Nitella syncarpa (T h u i l l .) C h e v a l l . 1827 (Charophyta)

im Massiv Gromnik (Kreis Strzelin)

Zusammenfassung

Die Armleuchteralge Nitella syncarpa (T H u i l l .) C H e v a l l . 1827 (Charophyta) gehört zu den

sehr seltenen Algen in den Sudeten. Der Fischteich im Massiv Gromnik bei dem Dorf Biały

Kościół im Kreis Strzelin (Strahlen) ist der zweite Standort dieser Alge in den Sudeten.

Die Exemplare der erwähnten Armleuchteralge wurden auf dem mulmigen Grund eines

Fischteiches in einer Tiefe von 1-1,5 m in trübem Wasser gefunden. Die Art wurde in Polen

nicht nur in stehenden, aber auch in langsam fließenden Gewässern, in Wassergräben und in

Seen gefunden. Fischteiche werden von dieser Alge in der Regel gemieden.

Opis stanowiska i wnioski

Okazy Nitella syncarpa (fot. 1) odnalezio-

no w 2004 roku na stanowisku znajdującym

się w administracyjnych granicach wsi Biały

Kościół w powiecie strzelińskim, w zanie-

dbanym stawie administrowanym przez PZW

– Koło Strzelin u podnóża masywu Gromnika

(fot. 2, ryc. 1). Jej obecność na tym miejscu

potwierdzono rok później, pod koniec sierpnia

2005 r.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: