Witold Kwaśnicki - Historia myśli liberalnej - wolność własność odpowiedzialność (2000).pdf - Ebooki - morefaya2006

Historia myśli liberalnej

Wolność Własność Odpowiedzialność

Witold Kwaśnicki

Jakubowi i Mateuszowi

by zawsze cenili wolność swoją

i szanowali wolność innych

Spis treści

Wstęp ................................................................................................................................4

Liberalizm .........................................................................................................................7

Idee liberalne w starożytnej Grecji .............................................................................11

Idee chińskiego taoizmu .............................................................................................13

Idee liberalne w średniowieczu...................................................................................15

Parlamentaryzm, common law i idee liberalne na wyspach brytyjskich ....................19

Liberalizm – krótka historia rozwoju teorii ................................................................26

Liberalizm klasyczny (wigowski) w okresie rozwoju liberalizmu socjalnego...........55

Leseferyzm i anarchizm..................................................................................................68

Anarchizm – przedstawiciele, myśliciele. ..................................................................73

Anarchizm jako ideał. .................................................................................................85

Spontaniczność rozwoju .................................................................................................87

Przykłady ingerencji ...................................................................................................99

Agresja ......................................................................................................................105

Altruizm ....................................................................................................................109

Wolność i równość........................................................................................................114

Własność .......................................................................................................................131

Prawo do godnego życia ...........................................................................................137

Literatura.......................................................................................................................155

Wstęp

Wolność, własność i odpowiedzialność – te trzy słowa w podtytule książki zdają się

stanowić o istocie liberalizmu. Trudno wyobrazić sobie istnienie systemu liberalnego bez

nieistnienia choćby jednego z tych trzech elementów. Pisząc „własność‟ mamy na myśli

własność prywatną. Nie popełniając większego błędu możemy przyjąć, że dobrą miarą

zakresu naszej wolności jest wielkość posiadanej przez nas własności. W kontekście

społecznym zakres wolności może być dobrze mierzony udziałem własności prywatnej w

ogólnej własności całego społeczeństwa. Warunkiem wolności jest odpowiedzialność,

liberałowie nigdy nie utożsamiali wolności ze swawolą, pełną swobodą czynienia co każda

jednostka pragnie, bez uwzględniania potrzeb i oczekiwań innych ludzi. Jeżeli mówimy o

odpowiedzialności to warto podkreślić, że wolność ściśle łączy się z moralnością.

Liberalizm wydaje się być tak trudnym do zaakceptowanie i wytrwania w nim gdyż

wymaga od jednostki odpowiedzialności, chęci podjęcia ryzyka, zaakceptowania porażki

jako elementu życia. Rozwój tak indywidualny jak i rozwój na poziomie społecznym

nigdy nie jest „usłany różami‟. Droga rozwoju liberalnego jest raczej drogą wyboistą,

pełną meandrów, zakrętów. Podobna raczej do ścieżki w górach niż do szerokiej drogi, czy

autostrady, na równinie. Często osiągnięcie celu, wejście na górę wymaga zejścia w dół i

ponownej wspinaczki. W wędrówce tej stajemy często przed alternatywą – iść dłużej,

powoli ale bezpieczniej, czy szybciej ale z podjęciem dużego ryzyka. Większość

liberałów, zwłaszcza znajdujących swe korzenie w myśli XVIII wiecznych Wigów,

wybiera pierwszą możliwość. Słuszność takiego postępowania potwierdza doświadczenie

historyczne (jak również doświadczenie wielu ludzi w wymiarze indywidualnym).

Społeczeństwa wybierające drogę raczej ewolucyjna niż rewolucyjna w krótkiej

perspektywie wydawały się ponosić porażkę, jednakże w dłuższym okresie czasu to one

okazywały się „zwycięzcami‟ osiągającymi cel podstawowy jakim jest dobrobyt

społeczeństwa – „bogactwo narodów‟. Chyba nie przez przypadek idee rozwoju

ewolucyjnego (zarówno w wymiarze biologicznym jak i społecznym) tak ściśle powiązane

są z myślą liberalna i nie przez przypadek współczesna idea ewolucji biologicznej zrodziła

się w Wielkiej Brytanii w XIX wieku, mającej wówczas najdłuższe tradycje liberalne.

Najbardziej interesującym pytaniem społecznym, stale obecnym w historii gatunku

ludzkiego, jest czy człowiek będzie rządzonym czy będzie wolnym, czy będzie

odpowiedzialny za swoje działanie jako jednostka czy też pozbawiony tej

odpowiedzialności pozostając jedynie członkiem społeczności, czy będzie wolno mu żyć

w pokoju jako jego własny nieprzymuszony wybór. W książce problem odpowiedzi na to

podstawowe pytanie staje się centralnym.

Książka ta nie powstałaby gdyby nie głębokie przekonanie autora o nadchodzącym

cyklu liberalnego rozwoju społeczeństw uprzemysłowionych. Analiza cykliczności

rozwoju społeczno-gospodarczego ma swoją bogatą tradycję. Istnienie cykli rozwojowych

Historia myśli liberalnej 5

o rożnych długościach jest dobrze udokumentowane. Analiza danych historycznych

sugeruje, że cykle rozwojowe mogą być krótkimi cyklami Kitchina (ok. 3 lata),

średniookresowymi cyklami Juglara (ok. 9 lat) i Kuznietza (ok. 25 lat), oraz znanymi

długimi cyklami Kondratiewa (ok. 50-60 lat). Niektórzy autorzy (jak np. Alvin Tofler)

sugerują istnienie bardzo długich fal rozwojowych (patrz np. jego Trzecia fala ). W latach

osiemdziesiątych postawiliśmy tezę, że rozwój społeczno-gospodarczy może być

postrzegany jako cykliczny o rożnych długościach cykli na rożnych poziomach życia

społeczno-gospodarczy (np. Kwaśnicka, Kwaśnicki, 1986, 1989). Teza to została potem

rozwinięta w (Kwaśnicki 1994/1996, 1998a, 1998b). Wydaje się, że na podstawie analizy

rozwoju społeczno-gospodarczego z perspektywy paradygmatu ewolucyjnego możliwe

jest wykazanie istnienia także dłuższych cykli rozwoju społeczno-gospodarczego rzędu

100-150 lat.

Proponując ewolucyjne spojrzenia na rozwój wiedzy, wyrażamy opinię, że organizacja

wiedzy człowieka jest uporządkowana podobnie jak informacja genetyczna w genomie

osobnika biologicznego. Analogiem genów biologicznych w rozwoju kulturowym są

wzorce – postrzegania, postępowania, rozumienia, itp. określające sposób zachowania się

człowieka w pewnych określonych sytuacjach życiowych. Zaproponowano wyróżnienie

sześću hierarchicznie uporządkowanych poziomów (albo, używając języka biologów,

taksonów) wiedzy człowieka, mianowicie: 1) wzorce warunkowane genetycznie, 2)

wizerunek świata, 3) wizerunek społeczeństwa, 4) wizerunek sposobów gospodarowania,

5) epistechne, i 6) paradygmat. Najwyższym poziomem odnoszącym się do rozwoju

kulturowego czlowieka jest wizerunek świata (który utożsamiany może być ze

światopoglądem). W Tabeli poniżej podano szacunkowe wartości czasu trwania fazy

substytucji (tzn. okresu najszybszego rozprzestrzeniania się nowej postaci taksonu) i fazy

względnej równowagi dla poszczególnych taksonów.

Fale rozwoju; cywilizacja zachodnioeuropejska

Takson

Faza substytucji

Faza względnej

równowagi

Wizerunek świata/kultura

100-300

400-1000

Wizerunek

społeczeństwa/

ustrój

50-100

200-300

polityczny

Wizerunek sposobów gospodarowania/

system ekonomiczny

30-60

100-150

Epistechne/ system epistemologiczny

10-30

40-120

Paradygmat (naukowy i technologiczny)

5-10

30-60

Wiele zebranych danych zdaje się sugerować nadejście kolejnej fali rozwoju

gospodarczego związanego z koncepcjami liberalnymi. Podobnie jak to było w

przeszłości, nie należy się spodziewać, że będzie to proces szybki, dominacji tego wzorca

należy spodziewać się za około trzydzieści-czterdzieści lat. Wiele wskazuje na to, że faza

substytucji już się zaczęła. Wyidealizowane spojrzenie na ewolucję stosunków

społecznych i połączoną z tym ewolucję wiedzy ekonomicznej przedstawiono na rysunku

poniżej. Ten jakościowy wykres obrazuje zmiany stosunku społeczeństw do dwóch

podstawowych i przeciwstawnych poglądów na organizację gospodarki, mianowicie

etatyzmu i liberalizmu.

Liberalizm jest elementem zarówno wizerunku świata jak i wizerunku społeczeństwa,

ale najbardziej widoczny jest w wizerunku sposobów gospodarowania. Jako hipotezę

stawiamy przypuszczenie, że wizerunek sposobów gospodarowania zmienia się cyklicznie

co ok. 100-150 lat – w końcu osiemnastego wieku dokonała się zmiana w kierunku

Witold Kwaśnicki - Historia myśli liberalnej - wolność własność odpowiedzialność (2000).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: