Filozofia religii cwiczenia dokladne notatki z zajec (2012 2013) [od Agi].pdf

FILOZOFIA RELIGII – ćwiczenia [2012/2013]

11.10.2012 – I zajęcia

1 nieobecność(=1 nieprzygotowanie); resztę tekstów trzeba zaliczać na dyżurze

• „eleaci – początki metafizycznego ujmowania rzeczywistości”

Ksenofanes z Kolafonu (ok. 569-477) – uchodźca z Azji Mniejszej, osiedlony w Elei, filozof

przedsokratejski, jońska szkoła filozofii (szkołą filozofów przyrody), śpiewak, poeta, filozof,

przeciwnik Heraklitejskiej dialektyki rozwoju [„śpiewający rapsod”], traktat Szyderstwa ;

był jeszcze jeden: kontekst religijny, byt i wiara, odrzuca teogonie mitologiczne;

bóstwo = jednia niezmienna i wieczna,

teksty znane z przekazów

[Parmenides i inni: byt jest jeden (kontekst ontologiczny) – szkoła eleacka, zainspirowana przez

filozofię Ksenofanesa – on był pierwszy; Heraklit: pantha rhei , wszystko jest ruchem, zmienia się;

Demokryt: filozofia przyrody]

Ksenofanes:

–ludzie antropomorfizują bogów

–wszystko, co się staje, jest zmienne, przemijające

–konie miałyby bogów na kształt koni [hmmm to co z kulturami, w których bogowie to

potwory albo zwierzęta, np. egipskie zoomorficzne, albo jakieś szamańskie!? :-P

niestworzone przez ludzi!?]

–Homer i Hezjod przypisują bogom negatywne cechy

–szkoła eleacka (Ksenofanesa): całość wszechrzeczy = jeden byt (toon) – panteizm (czyli bóg

identyczny,tożsamy ze światem)

–za arche uznał ziemię lub ziemię i wodę; wszystko, co istnieje, jest z ziemi i w nią się obraca

–„wszystko jest jednem” i nie jest zmienne, nie jest zrodzone; jest bogiem i jest wieczne, ma

kształt kuli

–odrzuca politeizm, wytyka różne wizje i postacie „bóstw”

–dusza jest tchnieniem

–próba oddzielenia filozofii od religii, mitologii, wierzeń

–pisze o bóstwie jako jedni (niepoznawalnej?), a jednocześnie pisze o przejawach boskości

(czyli bogach politeizmu? trudno określić jego mono-/politeizm)

–bogu nie należy przypisywać żadnych działań etycznych ani moralnych, nie wolno

kategoryzować boga

–bóg jest nieruchomym bytem, patrzy, odbiera, jest absolutny, ale nie ma dostępu do

człowieka, nie ocenia, relacja bóg/człowiek go nie interesuje

–mistyczne pojmowanie bóstwa; agnostycyzm poznawczy

FILOZOFIA DEMASKUJĄCA: Ksenofanes, Marks, Freud

18.10.2012 – II zajęcia

Marks – ur. 1818 w Trewine, poznaje Engelsa (w 1844?), pochodzenie żydowskie, konwersja ojca

na luteranizm, Paryż – studia, Bruksela – wyjazd z powodu „konfliktu” z władzą; tamże zakłada

komitet, manifest (1864?), umiera w Londynie w 1883r.; utrzymywany przez 15 lat przez Engelsa,

miał romans w Londynie ze swoją pokojówką, która urodziła mu dziecko, z powodu „szacunku” do

niższych klas nie przyznał się do dzieciaka (Engels za niego się przyznał :D ), jego żona była z

bardzo wysokich sfer i przez jakiś czas utrzymywał się z jej majątku czy jakoś tak... ogólnie Marks,

z perspektywy jego biografii, był mendą społeczną, pasożytem, nierobem, wykorzystywał niższe

warstwy i niewątpliwie przyczynił się do alienacji hehe...

–niewiele pisze o religii; myśl nie jest silnie rozwinięta, głównie warstwa

społeczno-polityczna

–religia jest „opium ludu” (sami siebie oszukujemy – chcemy wierzyć w niesprawiedliwość

społeczną jako uzasadnioną przez Boga) oraz „opium dla ludu” (wyższe klasy utrzymują

niższe w przekonaniu, że jest tak jak Bóg mówi, że niesprawiedliwość jest uzasadniona)

–miał żonę i nieślubne dziecko ze służącą, mieszkał w Anglii

–dużo napisał

–historycy idei oceniają go raczej surowo

–ikona myśli antyreligijnej i socjalistycznej, idea społeczeństwa bezklasowego (podwaliny

komunizmu)

–współzałożyciel pierwszej międzynarodówki

–zafascynowany Heglem, szybko przechodzi to w krytykę

• człowiek tworzy religię, nie odwrotnie, religia zawiera ogólną teorię świata (porządkuje),

daje pociechę etc.

• bóg (nadczłowiek) jest odbiciem obrazu człowieka; religia przeinaczeniem świata

• religia w opozycji do prawdy – jest ułudą, tworzy iluzję, w której żyjemy, sankcjonuje

podziały społeczne; w dodatku hamuje rozwój rewolucji

• jako opium – daje złudę szczęścia

• Luter (wg Marksa) wyzwolił ciało, zniewolił serce (zastąpił dewocyjną religijność

zewnętrzną religijnością wewnętrzną), Marks postuluje wyzwolenie „wewnętrznego klechy”

• antyreligijny, ale unika „usunięcia” religii – unika męczeństwa

• postuluje zawieszenie idei nadczłowieka (boga)

• tłumaczy ideę boga przez alienację idei perfekcyjnego człowieka

• świat materialny jest rzeczywisty

• filozofia demaskująca – religia jako coś, co blokuje rozwój człowieka

HEGEL – rekonstrukcja, czyli co tam było, co Marks sobie wziął na swoją filozofię:

–idealizm totalny

–3 sfery / rodzaje ducha: subiektywny, obiektywny i absolutny

–często Ducha utożsamia z Bogiem

–religia, sztuka, filozofia – służą poznaniu, objawieniu prawdy na kolejnych etapach rozwoju

świadomości

–człowiek ma rozwijać świadomość

–pojęcia: alienacji, walki klas, sprzeczności (rzeczywistość jest ścieraniem się sprzeczności,

ich wchodzeniem w syntezę, rozbijanie syntezy i znów od nowa – ścieranie itd.)

–Marks przyjmuje to jako kolejny etap rozwoju świata, adaptuje do swojej teorii walki klas;

nazywa problem Hegla: teza, antyteza, synteza.

Teoria walki klas; sytuacja społeczeństwa niemieckiego:

• warstwy wyższe dążą do zachowania status quo, co legitymizuje religia;

• rząd czerpie korzyści z upodlenia ludzi

• u Marksa syntezą jest REWOLUCJA (wyzyskiwacze i wyzyskiwani są dwiema

sprzecznościami, które wg Marksa akurat teraz muszą się zetrzeć)

• nie daje możliwości pozytywnego zaistnienia religii (w kontekście walki klas)

• proletariat nie ma definicji prost; klasa, która ma powstać: „rozkład społeczeństwa w postaci

odrębnego stanu”; klasa bezklasowa obejmująca wszystkich, cały naród

• od pojęcia burżuazji przechodzi do pojęcia kapitalistów (jako tych, którzy uciskają) –

posiadają rzeczy wyprodukowane przez wyalienowanych od nich pracowników –

pracownicy oderwani od swojego produktu i mimo wynagrodzenia, system obraca się

przeciwko nim samym, potrójna alienacja (od produktu, od wykonywanej pracy, od ludzi)

• wolność materialna koniecznym warunkiem wyzyskiwania

• byt kształtuje świadomość

• nie interesuje go wolność jednostki, tylko jednostka jako część społeczeństwa

• człowiek ma być bardzo racjonalny, wtedy jest rzeczywisty; wolność narodu ma

gwarantować wolność jednostki

• idealistyczny materializm

• w skrócie: Marks był utopistą z postulatem likwidacji religii, nawet jeśli zamiast religii

chciał ludziom dać społeczną myśl i inne takie bzdury

25.10.2012 – III zajęcia

KANT – Służba boża itp.

Kant – bezwyznaniowiec generalnie, agnostyk, chciał stworzyć nową metafizykę, tzw. przewrót

kopernikański

–klasyczna metafizyka, teologia – poddawał krytyce, nie można mówić o ontologii etc., nie

wiadomo czy jest dusza

–nie istnieje świat dany nam poza fenomenami – zbiór wrażeń widziany przez nas w dwóch

wymiarach czasu i przestrzeni

–świat poza nie istnieje – a przynajmniej nie możemy o nim nic wiedzieć

–zakładał istnienie NOUMENÓW (niepoznawalnych), nasz umysł, by poradzić sobie z

pojęciami tworzy idee r. cz.

–podmiot istotny dla poznania

–wprowadził pojęcie „transcendentalny” - związane z pojęciem poznania – konstytuowanie

świata przez świadomość, „wykraczający poza” świadomość i wiedzę

• RELIGIA U KANTA: naturalna i uczona albo naturalna i objawiona

• przykazanie może stać się naturalnym przykazaniem, ale nie musi

• RELIGIA (TRAKTOWANA SUBIEKTYWNIE) jest poznaniem wszystkich naszych

obowiązków jako przykazań Bożych

• 3 rodzaje stosunku człowieka do religii: 1)supernaturalista – objawienie, 2)naturalista – za

pomocą własnego rozumu przekonuje się do religii, 3)racjonalista(czysty) – wiara nie jest

konieczna, by być np. chrześcijaninem

• chrześcijaństwo jest religią mieszaną – naturalne przekonania + objawienie Jezusa + uczona,

bo opisane dogmaty (gdy zabrakło tych „objawionych” człowieków)

• krytykuje dowód Tomasza (bóg istnieje z samego jego pojęcia)

• optuje za religią niehierarchizowaną, w której człowiek wykonuje obowiązki, nie myśląc o

nagrodzie/karze

• służba boża: imperium i ministerium

• w katolicyzmie akt uczestniczenia w obrzędach ma większą moc niż wiara (sakramenty

mają moc same w sobie)

• cel religii: ma zbliżyć do moralnie dobrej istoty – OSIĄGNIĘCIE WIECZNEJ

SZCZĘŚLIWOŚCI (kategoria związana z końcem świata i sądem ostatecznym) -->

krytykowane przez Kanta – nie odrzuca religii, widzi jej wartość, chce ją tylko oczyścić –

podobnie do zakładu Pascala – religia się opłaca

• dla Kanta religijność jest (być może tylko) etyką, ale niekoniecznie – domaga się on

zastąpienia religii etyką (przez wzgląd na praktyczność)

• u Kanta to człowiek tworzy dobro i zło

• prawdziwa religia – chrześcijaństwo – etyka Jezusa jako jedyna może współistnieć jako

naturalna i objawiona

• relacja moralności i religii

08.11.2012 – IV zajęcia

HEGEL – Filozofia ducha, Duch absolutny, religia objawiona

–ur. 1770 w Stuttgardzie, zm. 1831 w Berlinie

–początkowo zainteresowany teologią, filozofia neoplatońska

–uznawał, że on sam „kończy” filozofię, idealizm niemiecki, Marks nawiązywał do niego

–wyjaśnia wszystko w ramach systemu (od czego współcześnie się odchodzi)

–człowiek jest u Hegla tylko częścią realizacji większego planu, systemu (brak rozważania

jednostkowości)

–Napisał: „filozofia ducha”, „nauka logiki”, „wykłady z filozofii dziejów”

–przeciwko kantowskiemu podziałowi na poznawalne / niepoznawalnej

–cel: dedukcja zjawisk z absolutu (aby to się stać, nieokreślony Absolut miał stać się

określony)

–poznanie pojęć idzie przez porządkowanie ducha

–świat jako historia rozwoju Ducha (Absolut pojmowany jako Duch), który przechodzi od

rozwoju do świadomości

–metoda dialektyczna

–rzeczywistość i prawda jako synteza sprzeczności, każde pojęcie zawiera w sobie antytezę;

rozwój; to, co pomyślane jest rzeczywiste

Duch jest świadomością, która się wyobcowuje i ponownie jedna sama ze sobą; poprzez filozofię

duch poznaje siebie.

ROZWÓJ DUCHA (etapy równoczesne lub po sobie):

1) duch absolutny – wyłania się z przyrody, określony przez badaczy-antropologów,

świadomość odnosi się sama do siebie (psychologia)

2) duch obiektywny – przekracza subiektywność, aby kształtować świat zewnętrzny zgodnie ze

swoją wolą; wytworem: prawo ludzkie (heglowska filozofia prawa), historia ludzkości jest

pamięcią rozwoju ducha obiektywnego

3) duch absolutny – to, co konstytuuje się poprzez samoświadomość; objawia się w sztuce,

religii objawionej i filozofii (w ich twórczości) (1->2->3)

„Piękno jest identycznością zjawiska i absolutu”, „piękno stoi między zmysłowością a czystym

myśleniem”

–religia – dochodzi do najwyższej – chrześcijańskiej (dążącej do samoświadomości i

objawionej)

–Hegel – religia objawiona: manifestacja ducha absolutnego (objawiona przez Boga) – dąży

do poznania

–kluczem jest świadomość : Duch jest Absolutem i jest świadomością; świadomość

człowieka pochodzi ze świadomości Absolutu

–„człowiek ma boga tylko w takim stopniu, w jakim bóg w człowieku poznaje samego

siebie”

–bóg poznaje samego siebie poprzez historię, naturę, świat, przez człowieka...

4 drogi poznania boga:

• przez wyobrażenia [wiarę]

• refleksyjny rozsądek – bez namysłu, proste stwierdzenie, u Hegla jest negatywne – zerowy

rozsądek, filozofia niskich lotów – za mało, wszystko mało :P

• myślenie pojmujące – refleksja filozoficzna

• gruntowna spekulacja – projekt Hegla

Hegel nie neguje wiary prawdziwej, ewangelicznej, krytykuje oświeceniowy racjonalizm

moment (3)jednostkowości, (2)szczegółowości, (1)ogólności

Dopiero w filozofii duch może poznać samego siebie, filozofia jest gruntowną refleksją, w

„Encyklopedii Nauk” stwierdził, że religia mogłaby nie istnieć, o ile jest filozofia

Czym jest filozofia? - sposób pojmowania Absolutu – wyjaśnia pojęcia podsuwane przez intuicję –

treść religii jest spekulatywna, dana rozumowi

• wyobrażenia łączą się z religią; religia: refleksja nad nią

• filozofia Hegla (gruntowna spekulacja) – refleksja abstrakcyjna, ma wykluczać jedność, ma

być rozumowa, logiczna; założenie substancji jako podmiotu i ducha; niezakładanie, że bóg

jest niepoznawalny

• problem panteizmu? - religia krytykowana przez Hegla za panteizm: rozważania na temat

Kryszny (który podaje się za najlepszego ze wszystkich, ale nie za wszystko – politeizm

właściwie)

• oskarżanie filozofię o ateizm (ma w sobie za mało boga) i panteizm (że ma go w sobie za

dużo)

• religie prymitywne, religie miary (chińska), bytu wobie, dobra (światła – perska), w

chrześcijaństwie Hegel widział Absolut który zidentyfikuje się ze sferą Ducha – akcent na

transcendencję

Jedność na poziomie abstrakcyjnym, iluzja abstrakcji – pustej jedności. Ta iluzja wywołuje

wrażenie panteizmu.

- hinduizm rozszczepia jedność świata w politeizmie

- religijną jedność rozumie jako jedność pojęć: każdy szczebel rozwoju jedności, końcowym

określeniem jedności jest absolut ducha [cel] – rozwój: poznanie przez pojęcie i przez świadomość

- krytyka nowej teologii, która skupia się na subiektywności i przeczuciu; Hegel chciał poznania i

systemu

Szersze rozumienie panteizmu – Hegel: bóg to wszystko, a wszystko to bóg; brak rozróżnienia na

boga i stworzenie; transcendencja wyklucza panteizm; założenie, że bóg nie posiada osobowości

15.11.2012 – V zajęcia

Anzelm „Proslogion”

–ur. 1033 we Włoszech, zm. 1109, teolog i filozof, uważany za twórcę scholastyki; uznany za

jednego z Doktorów Kościoła (a może ojców??whatever)

–średniowieczny nurt dialektyczny: prymat intelektu nad wiarą

–nawiązywał do idei logosu

–Bóg stworzył świat w sposób rozumny, więc dał nam możliwość łączyć się z nim przez

intelekt --> podstawowe założenie!! - poznajemy rozumem, przez ratio

–Dowód Anzelma: gdyby Bóg istniał tylko w umyśle, nie byłby najdoskonalszy, więc musi

istnieć (w przeciwnym razie istniałoby coś doskonalszego od Boga)

–wywodzi dowód z pojęcia Bóg, gdyby Bóg istniał i tak nie moglibyśmy go ogarnąć – coś,

od czego nic większego nie można pomyśleć

–głupi mówi, że nie ma Boga --> jest to w jego intelekcie, choć nie rozumie --> istnienie tego

jest większe niż ludzka myśl (założenie) --> nie wierząc w coś, zakłada równocześnie

pomyślenie o tym, ideę tego --> istnienie można wywnioskować z idei istnienia tego czegoś

--> Anzelm odnosił to tylko do Boga

–Dowody ontologiczne: kontra kosmologiczne z obserwacji świata, np. Niezachwiany

Poruszyciel

–Anzelm – coś ponad co nic większego nie może być pomyślane – nie może istnieć jedynie w

umyśle, musi istnieć naprawdę

–Bóg jako idea, pojęcie – może się wydawać nieco puste

–Nie można nawet pomyśleć, że tego nie ma? Ateista może powiedzieć, że Bóg nie istnieje,

ale Anzelm twierdzi, że gdyby ateista się zastanowił, doszedłby do tego wniosku, że taki byt

istnieje, ateista ma ideę tego boga, pojęcie boga

–WNIOSKI: coś, co istnieje tylko w intelekcie, nie jest doskonałe; w samej idei Boga jest

konieczność jego istnienia; Bóg stworzył świat racjonalnie i poznajemy go przez ratio -->

filozofia jako forma medytacji intelektu nad Bogiem

–Bóg jest bytem?

–krasnoludki są,bo się o nich mówi? ale nie istnieją:(

–„wierzę, abym zrozumiał, gdyż wierzę też w to, że jeśli nie wierzę, nie rozumiem” – wiara

szuka zrozumienia

KRYTYKA:

–Krytyka Kantowska: istnienie nie jest predykatem (nie zawiera się w treści pojęcia Boga, nie

jest cechą Boga)

–Gaunilon „Księga w obronie głupszego” --> krytyka samej przesłanki – istnienie idei

większe od samej idei, argument z rzeczy nieistniejących <można mieć ideę czegoś, co nie

istnieje bądź jest fałszywe>; trzeba udowodnić, że jest doskonalsza natura od innych, by

udowodnić jego istnienie – odpowiedź Anzelma: dowód dotyczy tylko Boga...

–Tomasz: nie wszyscy rozumieją Boga tak samo, a Anzelm jest pyszny i rości sobie prawo do

poznania Boga; zakłada, że mamy inteligencję taką, że pozwala nam pomyśleć o idei Boga;

–protestantyzm: tylko wiara/objawienie; nie można dowieść

–współczesna krytyka: to jest pomylenie twierdzenia o własnościach z twierdzeniem o

właściwościach

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: