FINANSE PUBLICZNE II
WYKŁAD dr Kamila Bielawska (Egzamin w formie testu wielokrotnego wyboru. Poprawa to odpowiedź ustana)
WYKŁAD 1
Finanse publiczne to publiczne zasoby pieniężne oraz operacje tymi zasobami (gromadzenie, wydatkowanie) także normy publiczne je regulujące.
Przedmiotem zainteresowań finansów publicznych jako nauki ekonomicznej (Wg. Owsiaka) są:
-zjawiska i procesy związane z tworzeniem i rozdysponowywaniem funduszy publicznych
-wyjaśnienie treści ekonomicznej i społecznej funduszy publicznych
-badanie związków przyczynowo skutkowych pomiędzy gromadzeniem i rozdysponowywaniem funduszy publicznych, a proces. politycznym i społecznym
Procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem funduszy publicznych obejmują:
-Gromadzenie i dochodów i przychodów publicznych ( definicja ustawowa dochodów i przychodowo publ.)
-Wydatkowanie środków publicznych
-Finansowanie potrzeb pożyczkowych państwa
-Zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne (udzielanie poręczeń i gwarancji)
-Zarządzanie środkami publicznymi
-Zarządzanie długiem publicznym (świadome oddziaływanie na strukturę oraz wielkość wydatkowania środków publicznych)
Na budżet Państwa w Polsce składają się Dochody-Przychody,Wydatki-Rozchody.
Dochody- wpływy związane ze zwykłą działalnością państwa. Daniny publ, mandaty, podatki, charakter powtarzalny. Wpływy z opłat. Składki na ubezpieczenia zdrowotne i społeczne, ale nie w Polsce.
Wydatki- Transfery, policja, służby porządkowe, administracja, koszty obsługi długu publicznego, wydatki na inwestycje publiczne.
Jeżeli dochody są wyższe od wydatków to mamy nadwyżkę. Jeżeli dochody są mniejsze od deficytu to mamy deficyt.
Przychody- to wpływy jednorazowe, wpływy z pożyczek związane z pozyskiwaniem zwrotnych źródeł finansowania.
Rozchody- to wpływy z udzielonych pożyczek, spłata tej pożyczki.
Potrzeby pożyczkowe brutto/ Potrzeby pożyczkowe netto (różnica, def):
Porzeby pożyczkowe netto- Porzeby pożyczkowe netto tyle ile państwo musi spożyczkować. Róznica między dochodami a wydatkami. Suma deficytów z różnych funduszy. Finansowanie wydatków których bak pokrycia w dochodach.
Potrzeby pożyczkowe brutto- Wynikają z ogólnej sumy pieniędzy jakie trzeba pożyczyć +pieniądze z refinansowania długu
ROLA I ZAKRES FINANSÓW PUBLICZNYCH W RÓŻNYCH TEORIACH EKONOMICZNYCH
Główne nurty w teoriach ekonomicznych (książka Owsiak):
Nurt liberalny:
-W okresie przedkapitalistycznym zainicjowany przez kameralistow
-Opisany od strony teoretycznej i ideologicznej przez A. Smitha
-Kontynuowany w ortodoksyjnej teorii finansow publicznych, neoliberalizmie i nowym konserwatyzmie fiskalnym
(podatki powinny być neutralne)
Nurt interwencjonizmu państwowego:
-Zainicjowany przez Adolfa Wagnera
-Stworzony przez Johna Maynarda Keynesa
-Kontynuowany przez neokeynsistow
Argumenty na rzesz ingerencji państwa w gospodarkę:
· Reakcja na niedoskonałości mechanizmu rynkowego:
-Brak konkurencji
-Występowanie efektow zewnętrznych
-Istnienie brakow informacyjnych
-Występowanie dobr publicznych
-Występowanie nierownowagi gospodarczej
· Interwencjonizm wykraczający poza usuwanie niedoskonałości rynku:
-Redystrybucja dochodow (syndrom Janosika)
-Finansowanie dobr społecznych
Funkcje finansow publicznych wg R. Musgrave’a (Ćwikliński rozdz. 8):
Funkcja alokacyjna – dostarczanie drob publicznych i społecznych albo proces w ktorym
wykorzystanie zasobow dzielone jest między dobra prywatne a publiczne i społeczne.
Działania alokacyjne za pomocą finansow publicznych:
· bezpośrednia alokacja - przez strukturę wydatkow publicznych
· dotyczy oddziaływania na decyzje podejmowane przez podmioty prywatne w sferze prowadzonej działalności gospodarczej (np. ulgi podatkowe, odliczenia, dotacje, kredyty z
dofinansowaniem - preferencyjne)
Funkcja redystrybucyjna – dostosowanie podziału dochodu i bogactwa do zgodności z tym, co społeczeństwo uważa za słuszny czy sprawiedliwy stan podziału.
>oddziaływanie bezpośrednie
*realizowane przez system podatkow dochodowych np. progresywna skala podatkowa – wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania wzrasta stawka podatku.
- ulgi podatkowe, odliczenia podatkowe
*realizowane przez transfery socjalne
-zastępujące dochod uzyskiwany wcześniej – emerytury, renty, zasiłki
-uzupełniające dochod – zasiłki rodzinne, dodatki mieszkaniowe
>oddziaływanie pośrednie – realizowane jest za pomocą dostępu do dobr społecznych np.
dostęp do bezpłatnej służby zdrowia, edukacji itp.
Funkcja stabilizacyjna – wykorzystywanie instrumentow fiskalnych do utrzymania wysokiego stanu zatrudnienia, stabilności cen i właściwej stopy wzrostu gospodarczego z uwzględnieniem ich efektow dla bilansu płatniczego.
automatyczne stabilizatory koniunktury – mają zdolność do samoczynnego dostosowania się do zdarzeń gospodarczych (dochody: progresywne podatki od dochodow osobistych, VAT; wydatki –zasiłki dla bezrobotnych).
Dobra publiczne- nie mogą być wytworzone przez rynek zewnętrzny.
Dobra społeczne- wytworzone przez rynek by realizować cele społeczne np. edukacja, ochrona zdrowia.
Transfery społeczne:
*Zastępuje dochód- świadczenia społeczne, dostęp do nich jest możliwy gdy inne źródła zostały utracone np. bezrobotny
*Uzupełniające dochód- np. zasiłki dla dzieci. Zwiększenie dochodów gospodarstwa domowego.
WYKŁAD II
HDI Wskaźnik rozwoju społecznego Wskaźnik HDI ocenia kraje na trzech płaszczyznach: „długie i zdrowe życie” . „wiedza” i „dostatni standard życia” Syntetyczny miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju poszczególnych krajów. System ten wprowadzony został przez Organizację Narodów Zjednoczonych w celu umożliwienia porównań międzynarodowych.
Do obliczenia syntetycznego miernika HDI wykorzystywane są następujące miary podstawowe:
· średnia długość życia
· ogólny wskaźnik skolaryzacji brutto dla wszystkich poziomów nauczania
· wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania
· PKB per capita w USD liczony wg parytetu nabywczego waluty (PPP $).
Prawo Wagnera mówi o stałym wzroście wydatków publicznych (względnych w odniesieniu do PKB i bezwzględnych). prowadza się to do obserwacji, że mechanizm rynkowy nie jest w stanie sprostać potrzebom ludzkim, gdyż potrzeby publiczne rosną szybciej od potrzeb indywidualnych. Przyczyny to m. in. wzrost liczby ludności i coraz bardziej skomplikowane struktury państwowe.
POLITYKA FISKALNA
*Polityka Fiskalna jest częścią polityki finansowej, a dalej polityki gospodarczej.
*Polityka finansowa jest jednym z podstawowych instrumentow polityki gospodarczej. Na politykę finansową składają się polityka monetarna (pieniężna), oraz fiskalna (budżetowa)
*Polityka pieniężna – jej podstawowym celem jest osiągnięcie stabilizacji poziomu cen, przy utrzymywaniu na odpowiednim poziomie podaży pieniądza, stopy procentowej, oraz kursu waluty. Przy kształtowaniu polityki pieniężnej powinno się brać pod uwagę rownież inne cele polityki gospodarczej (np. walka z bezrobociem, wzrost gospodarczy)
Polityka fiskalna polega na doborze źrodeł i metod gromadzenia dochodow publicznych, jak rownież kierunkow i sposobow realizacji wydatkow publicznych dla osiągnięcia celow społecznych i gospodarczych ustalonych przez właściwe organy publiczne (zarówno państwowe, jak i samorządowe)
Polityka fiskalna odpowiada na pytania: kto, w jakim celu i w jaki sposob, przy użyciu jakich
instrumentow finansowych (dochodowych, pożyczkowych wydatkowych) prowadzi publiczną gospodarkę finansową.
Rodzaje polityki fiskalnej:
Aktywna- aktywne włączanie się władz publicznych do wydatków publicznych. Władze publ decydują o wzroście lub zmniejszeniu podatków, ulg, wysokości świadczeń społecznych, zas, dla bezrob. Musi reagować na zmiany koniunktury.
Pasywna- gospodarka częściowo sama się stabilizuje bez ingerencji władz publ. W Polsce finanse są automatycznie stabilizatory koniunktury np. Vat, progresywne opodatkowanie dochodów indywidualnych, wydatki socjalne takie jaki zasiłki dla bezrobotnych. Samoczynnie reagują na zmiany popytu.
Restrykcyjna- Na co jest ukierunkowana. Zwiększenie dochodów publicznych. Gdy gospodarka jest w fazie wzrostu.
Ekspansywna- Działanie władz publ. ukierunkowane na wydatkowanie środków publ. Wzrost wydatków publ przy zmiejszeniu podatków lub utrzymaniu ich na tym samym poziomie. Gdy gospodarka jest w fazie recesji.
POLITYKA GOSPODARCZA
Polega na określeniu celów danego systemu gospodarczego oraz stosowaniu metod, środków i sposobów prowadzonych do osiągnięcia tych celów zgodnie z regułami norm ekonomicznych. Polega także na oddziaływaniu władz państwowych na gospodarkę narodową na jej dynamikę i strukturę.
SFERY ZAINYTERESOWAŃ POLITYKI GOSPODARCZEJ:
1. Oddziaływanie sektora publicznego na tworzenie takiego ładu rynkowego który gwarantuje stabilny rozwój gospodarczy, umożliwiający długookresowy wzrost dochodów (funkcja stabilizacyjna).
2. Udział sektora publicznego w podziale tych dochodów które na mocy prawa traktowane są jako wspólne i przeznaczenie ich na finansowanie zadań tego sektora (f. redystrybucyjna i alokacyjna).
POLITYKA FINANSOWA
Jest jednym z podstawowych instrumentów realiz. polit. gosp. Polega na okresleniu celów, doborze metod i instrumentów realizacji tych celów w sferze finansów.
Cele powinny być możliwe do osiągnięcia i wzajemnie niesprzeczne oraz kwantyfikowane.
Na politykę finansową składa się: polityka monetarna(pieniężna) oraz polityka fiskalna (budżetowa).
POLITYKA MONETARNA (PIENIĘŻNA)
Pd celem polit monetarnej jest osiągnięcie stabilizacji poziomu cen przy utrzymaniu na odpowiednim poziomie sprzedaży pieniądza, stopy procentowej i kursu waluty.
Przy kształtowaniu polityki pieniężnej powinno się brać również inne cele polityki gospodarczej, np. walka z bezrobociem czy wzrost gospodarczy.
Główny cel to wyrównanie cen i dbanie o stabilność pieniądza.
POLITYKA MONETRANA, A POLITYKA FISKALNA:
Rząd prowadzą politykę fiskalną oddziałuje na politykę monetarną poprzez:
· wielkość deficytu sektora finansow publicznych i sposob jego finansowania
· wielkość dochodow i wydatkow publicznych i ich strukturę
· regulowanie cen kontrolowanych
· wielkość i sposob wykorzystywania wpływow z prywatyzacji
· konkurencyjność krajowych producentow na rynkach międzynarodowych
· wpływ na elastyczność rynku pracy
Polityka pieniężna oddziałuje na politykę fiskalną poprzez:
· koszty obsługi długu publicznego
· skłonność do oszczędzania
· zdolność gospodarki absorpcji krajowych oszczędności
REGUŁA FISKALNA
Przez regułę fiskalną rozumie się pewne ograniczenie, występujące w różnej postaci: ilościowej, wskaźnika, wzorca czy procedury, które narzucane jest w sposób stały na daną wielkość ekonomiczną. Stałość oznacza niezmienność danej reguły niezależnie od sytuacji politycznej (zmieniającej się władzy) czy prawnej, na poziomie narodowym lub międzynarodowym, danego państwa.
Przyczyny stosowania reguł fiskalnych:
1. Problem tzw opóźnień oraz niespójność polityki budżetowej w czasie- opóźnienie np. w fazie podejmowania decyzji lub na etapie wdrążania tych decyzji.
2. Zjawisko „skłonności do deficytu”- krótkoterminowe prowadzenie polityki fiskalnej. Decyzje podejmowane w krótkim okresie czasu nie pokazują dewastacji ukazującej się w późniejszym okresie.
3. Potrzeba koordynacji polityki fiskalnej- współpraca gospodarcza państw. Nie możliwe byłoby prowadzenie polityki gospodarczej gdyby nie było koordynacji.
PODSTAWOWE ZASADY TWORZENIA REGUŁY FISKALNEJ!:
Ø Dokładnie określa wskaźniki budżetowy który obejmuje reguła czyli np. deficytu budżetowego (rzeczywisty, strukturalny lub pierwotny) wydatków budżetowych ogółem czy wydatków bieżących, długu brutto i netto itd.
...
Alamiloa