1
Prokurator
Kod klasyfikacji: 242102
Rozdział klasyfikacji: Prawo i dziedziny pokrewne
Klasa klasyfikacji: Prawo i dziedziny pokrewne
Zadania i czynności
Głównym zadaniem prokuratora jest wykrycie sprawcy przestępstwa, udowodnienie przed sądem, że osoba ta jest winna i domaganie się ukarania jej, a następnie nadzór nad wykonywaniem wyroku.
Lista prokuratorskich zadań i czynności jest obszerna i różnorodna. Obejmuje między innymi czynności bezpośrednio spowodowane naruszeniem przez kogoś prawa.
Po ustaleniu faktu zaistnienia przestępstwa prokurator zleca policji prowadzenie dochodzenia, albo - jeżeli sprawa dotyczy cięższych przestępstw - sam rozpoczyna śledztwo. W takim przypadku korzysta także z pomocy i wsparcia organów ścigania.
Oprócz śledztwa prowadzonego osobiście, także kontroluje czynności, dochodzenia itd., podejmowane przez organy ścigania (policję, uop).
W ramach prowadzonych przez siebie czynności śledczych prokurator:
- udaje się do miejsca, w którym przestępstwo zostało popełnione,
- zapoznaje się z efektami oględzin miejsca przestępstwa oraz wynikami ekspertyz (np. daktyloskopijnej, balistycznej itp.),
- analizuje dowody przestępstwa i przesłuchuje świadków,
- przesłuchuje osoby podejrzane o popełnienie czynu karalnego,
- uczestniczy w wizjach lokalnych, czyli odtworzeniu biegu wydarzeń,
- bierze udział w sekcji zwłok przeprowadzanej w prosektorium przez biegłego z zakresu medycyny sądowej.
Również w toku śledztwa, w razie potrzeby, zasięga opinii specjalistów.
Jeżeli zlecił dochodzenie innym organom ścigania (policji, uop), wówczas musi kontrolować podejmowane przez nie czynności. Powodzenie czynności śledczych, odkrycie sprawcy przestępstwa, ustalenie, jak przebiegały wydarzenia, zależy od umiejętności logicznego myślenia, ale i od intuicji prokuratora. Często tzw. „nos tropiciela" jest więcej wart, niż rutyna. Jedynie wnikliwe, dokładne i cierpliwe analizowanie, szczegół po szczególe, może naprowadzić na właściwy trop.
Ważna jest również harmonijna współpraca z policjantami, którzy wspomagają prokuratora w prowadzonym śledztwie. Po zakończeniu czynności śledczych prokurator - na podstawie materiału dowodowego w postaci zeznań, śladów, dowodów rzeczowych i ekspertyz - sporządza akt oskarżenia przeciw osobie lub osobom, które według niego są winne popełnienia czynów karalnych.
Czynności procesowe rozpoczynają się z chwilą wniesienia aktu oskarżenia do sądu. Potem prokurator jako oskarżyciel publiczny popiera akt oskarżenia przed sądem oraz domaga się ukarania sprawców. Występuje w postępowaniu sądowym nie tylko w sprawach karnych, lecz także w sprawach cywilnych oraz ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych. Wystąpienia takie uzasadnia przestrzeganie praworządności, reprezentowanie ważnego interesu społecznego i inne względy.
W razie, gdy sąd uzna, że zarzuty zawarte w akcie oskarżenia nie potwierdziły się, wówczas prokurator albo odstępuje od oskarżenia, albo - kiedy nie zgadza się z argumentacją sądu - zaskarża jego orzeczenie do sądu wyższej instancji.
Inne zadania prokuratorskie wiążą się z nadzorem nad wykonaniem: wyroków w sprawach karnych, postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności, a także z kontrolą zakładów karnych.
Prokurator sprawdza, czy wymogi formalne pozbawienia wolności zostały spełnione oraz czy warunki odbywania kary w zakładach poprawczych (dla osób nieletnich) i w więzieniach są odpowiednie. Do zadań prokuratora wyższej instancji należy również kontrola działań i lustracja prokuratur niższych instancji. Prokurator jest także zobowiązany do godnego i starannego wykonywania obowiązków oraz podnoszenia kwalifikacji zawodowych.
Środowisko pracy
materialne środowisko pracy
Większość czasu pracy prokurator spędza w budynku prokuratury. Tutaj przesłuchuje świadków i podejrzanych, tutaj opracowuje dokumenty oraz sporządza akt oskarżenia. Często musi jednak opuszczać ten budynek i udawać się do miejsca, w którym przestępstwo zostało popełnione. Kolejnym miejscem pracy prokuratora jest sala rozpraw, gdzie występując w charakterze oskarżyciela przywdziewa czarną togę z czerwonymi wypustkami. Jedną z uciążliwych cech pomieszczeń, w których pracuje na co dzień, jest słabe oświetlenie naturalne, wymagające uzupełnienia sztucznymi źródłami światła. Z kolei miejsca tzw. czynności wstępnych są trudne do określenia i mogą znajdować się niemal wszędzie. Na ulicy, w mieszkaniu, na dachu wieżowca i brzegu jeziora, jak również w prosektorium, w którym dokonuje się sekcji zwłok.
warunki społeczne
Generalnie prokurator pracuje samodzielnie, ale kontakty z innymi ludźmi można zaliczyć do bardzo intensywnych. W czasie prowadzenia śledztwa, przesłuchań, rozpraw sądowych, bez przerwy styka się ze świadkami, osobami pokrzywdzonymi, policjantami, ekspertami i sędziami. To podstawa jego pracy.
warunki organizacyjne
Czas pracy prokuratora wyznaczają otrzymane zadania. Zdarza się, że poza stałymi godzinami pracy w dzień musi wykonywać niezbędne czynności również w nocy i w święta. Może to być związane z wnioskiem o tymczasowe aresztowanie lub inne działania, związane z prowadzeniem śledztwa lub nadzorowaniem dochodzenia.
Ponieważ przestępstwa popełniane są o każdej porze i każdego dnia, a szczególnie jest ich wiele w weekendy, dlatego ustalane są dyżury prokuratorów w soboty i dni świąteczne. Prokuratorzy prokuratury rejonowej i wojewódzkiej poza budynkami prokuratur i sądów pracują także w terenie.
W swojej pracy są samodzielni. Wprawdzie przełożony okresowo nadzoruje działalność prokuratorów, jednak jego ingerencja w formę i wyniki prowadzonego dochodzenia wymaga uzasadnienia na piśmie.
Rzetelność w wykonywaniu czynności, niezależność w postępowaniu i bezstronność, czyli jednakowe traktowanie wszystkich osób związanych ze sprawą - to cechy pracy prokuratora, które wiążą się ze społeczno-moralną odpowiedzialnością zawodową.
Wymagania psychologiczne
Osiągnięcie jednego z głównych celów pracy prokuratora, jakim jest wykrycie sprawcy przestępstwa i wnoszenie o jego ukaranie, nie jest możliwe bez nawiązywania kontaktów z ludźmi. Umiejętność nawiązywania kontaktów i postępowania z innymi, podobnie jak dar przekonywania są podstawą powodzenia. Prokurator musi znać sposoby przekonywania osób związanych ze sprawą, do składania zeznań i udzielania mu pomocy, pokonując przy tym dość powszechną niechęć rodaków do współpracy z organami ścigania.
Praca ta wymaga również odwagi, gdyż niejednokrotnie prokuratorzy stają się celem agresji zarówno sprawców przestępstw, jak i ich wspólników, kolegów, rodziny. Stąd też niezbędne są odporność psychiczna, samokontrola i zdolność szybkiego, rozsądnego działania.
Poza czynnościami polegającymi na działaniu i kontaktach z ludźmi prokurator sporo czasu musi poświęcić na pracę nad materiałem dowodowym. Tutaj konieczne są cierpliwość i dokładność, aby nie pominąć istotnych szczegółów, a także dobra pamięć, spostrzegawczość i umiejętność logicznego myślenia, żeby znaleźć rozwiązanie problemu lub ślad, który doprowadzi do wyjaśnienia sprawy.
Wymagania fizyczne i zdrowotne
Praca prokuratora zaliczana jest do lekkich i wymaga ogólnej dobrej kondycji fizycznej. Przesłuchiwanie świadków, oglądanie materiałów dowodowych, uczestniczenie w czynnościach wstępnych, w miejscach popełnienia przestępstw stwarza konieczność, aby osoba wykonująca pracę prokuratora miała sprawne narządy mowy, słuchu, wzroku i ruchu.
Dopiero na jednym z ostatnich szczebli zawodowej hierarchii, w prokuraturze apelacyjnej, gdzie większość czasu spędza się w pozycji siedzącej, możliwa jest praca osoby niepełnosprawnej, z dysfunkcją kończyn dolnych.
Warunki podjęcia pracy w zawodzie
Tylko osoba z wyższym wykształceniem prawniczym zdobytym na uniwersytecie, może zostać prokuratorem. Studia na wydziale prawa i administracji trwają pięć lat. Niektóre uczelnie kształcą prawników, oprócz dziennego, również w systemie wieczorowym lub zaocznym. Dodatkowym wymaganiem do zdobycia zawodu jest ukończenie dwuletniej aplikacji prokuratorskiej, zakończonej egzaminem prokuratorskim.
Potem zostaje się asesorem prokuratorskim. Można nim być przez dwa lata. Nominacja prokuratorska, z rąk Prokuratora Generalnego, powinna nastąpić po upływie dwóch lat, a możliwe jest to nawet wcześniej.
Jeżeli nominacja taka nie nastąpi, oznacza to, że trzeba poszukać innego zawodu.
Możliwości awansu w hierarchii zawodowej
W zawodzie prokuratora istnieją duże możliwości awansu. pierwszym krokiem w osiągnięciu kariery zawodowej jest powołanie na stanowisko prokuratora w prokuraturze rejonowej, w której dodatkowo można zająć stanowisko prokuratora rejonowego. Kolejnym krokiem jest awans do prokuratury wojewódzkiej, gdzie można awansować aż do stanowiska prokuratora wojewódzkiego. Dalej jest jeszcze prokuratura apelacyjna i - jak poprzednio - stanowisko jej szefa.
Ukoronowaniem kariery zawodowej prokuratora jest praca w prokuraturze generalnej lub w ministerstwie sprawiedliwości.
Prokuratorzy wybierają spośród siebie najlepszego, który powinien objąć wyższe stanowisko.
Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych
Pracę w zawodzie prokuratora może podjąć osoba, która ukończyła 26 lat - decyduje o tym przepis prawa o prokuraturze, natomiast górną granicę stanowi wiek emerytalny. W okresie pomiędzy tymi granicami możliwe jest podjęcie pracy przez tych, którzy w późniejszym wieku ukończyli studia, odbyli dwuletnią aplikację, zdali egzamin prokuratorski lub sędziowski i pracowali jako asesorzy. Nie ma też przeszkód, aby powrócić do zawodu po dłuższej przerwie.
Polecana literatura
Zdobywanie podstawowej wiedzy na temat pracy prokuratorów i istoty ich zawodu należy zacząć od lektury Ustawy o prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985 z późniejszymi zmianami. Wprawdzie forma tego aktu prawnego nie jest prosta, ale pozwoli poczuć smak tego, co kandydata do zawodu czeka na studiach i w pracy zawodowej.
Od strony praktycznej czegoś więcej na ten temat można się dowiedzieć czytając pisma prawnicze, takie jak: miesięcznik Prokuratura i Prawo czy tygodnik Prawo i Życie. Z kolei wiadomości na temat tzw. kuchni, czyli środków i sposobów wykrywania przestępstw i ich sprawców, jak również czynności śledczych, dostarczyć może podręcznik Zbigniewa Czeczota i Tadeusza Tomaszewskiego Kryminalistyka ogólna (wydawnictwo Comer 1996).v
Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS
marcel28ko