Technika podawania leków donosowo w leczeniu nieżytu nosa.pdf

Technika podawania leków donosowo w leczeniu nieżytu nosa

http://www.mp.pl/artykuly/?aid=27731&print=1

Medycyna Praktyczna - portal dla lekarzy

Technika podawania leków donosowo w leczeniu nieżytu nosa

ABC zabiegów diagnostycznych i leczniczych w pediatrii

Odcinek 28: Technika podawania leków donosowo w leczeniu nieżytu nosa

dr med. Ewa Cichocka-Jarosz, dr med. Przemko Kwinta

Klinika Chorób Dzieci Katedry Pediatrii CM UJ w Krakowie (Kierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab. med. Jacek J.

Pietrzyk)

Data utworzenia: 10.04.2006

Ostatnia modyfikacja: 27.02.2008

Opublikowano w Medycyna Praktyczna Pediatria 2006/01

Anatomia i fizjologia nosa

Budowa jamy nosowej oraz związane z nią warunki fizjologiczne mają decydujące znaczenie dla depozycji leku

stosowanego miejscowo oraz jego redystrybucji poprzez oczyszczanie śluzowo-rzęskowe; to z kolei wpływa na jego

wchłanianie i warunkuje skuteczność leczenia. Jama nosowa podzielona jest przegrodą nosową na dwie części (rys. 1.).

Rys. 1. Schemat przekroju strzałkowego jamy nosowej: (A) przedsionek nosa ( vestibulum nasi ); (B)

przedsionek przewodu środkowego ( atrium meatus medii ); (C1) przewód nosowy dolny ( meatus nasi inferior );

(C2) przewód nosowy środkowy ( meatus nasi medius ); (C3) przewód nosowy górny ( meatus nasi superior ); (D)

okolica węchowa ( regio olfactoria ); (E) część nosowa gardła.

Jej długość od nozdrzy przednich do części nosowej gardła wynosi u noworodka 3-4 cm, a u osoby dorosłej około 12 cm.

Przednią część jamy nosowej, sięgającą do progu nosa ( limen nasi ) stanowi przedsionek nosa ( vestibulum nasi ), a część

środkową tworzy przedsionek przewodu środkowego ( atrium meatus medii ), za którym rozciąga się właściwa część

oddechowa nosa, podzielona poziomo przebiegającymi małżowinami nosowymi ( conchae nasales ) - górną, środkową i

dolną - na przewód nosowy ( meatus nasi ) górny, środkowy i dolny, co zwiększa powierzchnię jej przekroju.

Wyściółkę w przedsionku nosa tworzy zawierający gruczoły łojowe, rogowaciejący nabłonek wielowarstwowy płaski,

bardzo odporny na działanie niekorzystnych czynników środowiska zewnętrznego. Część oddechową od progu nosa

pokrywa natomiast wielorzędowy nabłonek, zbudowany z urzęsionych komórek walcowatych oraz komórek gruczołowych

wydzielających śluz (rys. 2.).

1 z 10

2013-06-24 00:25

Technika podawania leków donosowo w leczeniu nieżytu nosa

http://www.mp.pl/artykuly/?aid=27731&print=1

Rys. 2. Schemat wielorzędowego nabłonka urzęsionego okolicy oddechowej jamy nosowej: (A) komórka

nabłonkowa migawkowa; (B) komórka nabłonkowa nieurzęsiona; (C) wydzielnicza komórka kubkowa; (D)

lepka warstwa śluzu (żel); (E) wodnista warstwa śluzu (hipofaza); (F) komórka podstawna; (G) błona podstawna

Rzęski poruszają się z częstotliwością 20 Hz, powodując ruch warstwy śluzu w kierunku nosowej części gardła z

prędkością 6 mm/min. Na powierzchni zarówno komórek urzęsionych, jak i nieurzęsionych znajdują się mikrokosmki

( microvilli ). Wchłanianie leków w części oddechowej jest największe ze względu na duże pole powierzchni i bardzo dobre

unaczynienie.

REKLAMA

Panel ZJN - odwiedź nową stronę ekspercką dla Zespołu Jelita Nadwrażliwego

Wpisz swoją opinię i wygraj książkę

Efferalgan Forte - podwójna dawka paracetamolu w jednej tabletce = 1000mg

Szybko uśmierza ostry ból 1 działa 2 x szybciej dzięki musującej postaci 1

Śluz pokrywający nabłonek produkowany jest przede wszystkim przez gruczoły podśluzowe oraz komórki kubkowe błony

śluzowej. Główny jego składnik stanowi woda (95%) z dodatkiem mucyn, innych białek (w tym immunoglobulin), lizozymu

oraz laktoferyny o miejscowym działaniu obronnym. Prawidłowo śluz tworzy na powierzchni błony śluzowej

dwuwarstwowy "film" o grubości około 5 m, którego wewnętrzna warstwa ma charakter płynny (hipofaza), a zewnętrzna

lepki (żel). Lepkość obu warstw oraz zdolność do transportu śluzu w wyniku ruchu rzęsek, określane mianem

oczyszczania śluzowo-rzęskowego, ma decydujące znaczenia dla homeostazy błony śluzowej nosa i zapobiegania

zakażeniom górnych dróg oddechowych.

Badania pomocnicze

U chorych, u których objawy chorobowe ze strony nosa (upośledzona drożność, wyciek wydzieliny, napadowe kichanie)

utrzymują się przewlekle, pomocnym badaniem diagnostycznym jest rynoskopia przednia i ocena obrazu komórkowego

zeskrobin błony śluzowej nosa z okolicy małżowiny środkowej (tzw. cytologia nosa). Badanie to - mało inwazyjne i możliwe

do wykonania u dziecka w każdym wieku - umożliwia ocenę makro- i mikroskopową błony śluzowej nosa.

Rynoskopia przednia

Rynoskopia przednia umożliwia ocenę makroskopową , uwzględniającą obrzęk małżowin nosowych, ich zabarwienie

(typowo żywoczerowona błona śluzowa w ostrych zakażeniach, szara lub bladosina w przewlekłym zapaleniu

alergicznym), wilgotność, obecność wydzieliny (ropna - typowa dla zakażeń bakteryjnych i przejściowo dla infekcji

wirusowych, śluzowa - dla odczynów wirusowych i całorocznych alergicznych nieżytów nosa, wodnista [surowicza] - dla

ostrej reakcji, np. w alergii pyłkowej) i polipów nosa. Jest to odpowiednia metoda do wstępnej oceny zaawansowanych

zmian błony śluzowej, występujących u większości chorych na przewlekły alergiczny nieżyt nosa. Badanie można

przeprowadzić za pomocą wziernika laryngologicznego (fot. 1.). Przednią część jamy nosowej oraz dolną małżowinę

można także obejrzeć, posługując się otoskopem z dużym wziernikiem (fot. 2.).

2 z 10

2013-06-24 00:25

Technika podawania leków donosowo w leczeniu nieżytu nosa

http://www.mp.pl/artykuly/?aid=27731&print=1

Fot. 1. (A) Wziernik nosowy; (B) Rynoskopia przednia za pomocą wziernika nosowego

3 z 10

2013-06-24 00:25

Technika podawania leków donosowo w leczeniu nieżytu nosa

http://www.mp.pl/artykuly/?aid=27731&print=1

Fot. 2. (A) Otoskop i wziernik o dużym rozmiarze; (B) Rynoskopia przednia za pomocą otoskopu z dużym

wziernikiem

W trakcie badania czubek nosa należy podciągać kciukiem ku górze, co ułatwia ocenę jamy nosowej.

Cytologia nosa

Zeskrobiny błony śluzowej do badania należy pobrać podczas rynoskopii przedniej z okolicy małżowiny środkowej za

pomocą ezy. W ocenie mikroskopowej uwzględnia się rodzaj i liczbę komórek nabłonka oraz komórek napływowych.

Prawidłowo ich proporcja wynosi 1:1. Zmiany w obrębie komórek nabłonka (np. zniszczenie lub brak migawek) świadczą

o jego uszkodzeniu, np. wskutek stanu zapalnego lub działań niepożądanych leków (nieżyt polekowy [ rhinitis

postmedicamentosa ]). Obraz komórek napływowych sugeruje charakter stanu zapalnego w obrębie błony śluzowej nosa -

zwiększenie liczby eozynofilów (zwłaszcza pobudzonych, tzw. zdegranulowanych) wskazuje na zapalenie alergiczne,

zwiększenie liczby neutrofilów sugeruje natomiast przyczynę infekcyjną. W niektórych przypadkach zachodzi reakcja

mieszana - pierwotnie alergiczna z wtórnym zakażeniem. Informacja uzyskana na podstawie oceny cytogramu jest

pomocna przy wyborze strategii leczenia donosowego. W przypadku obrazu wskazującego na alergiczny nieżyt nosa

wskazane są przede wszystkim leki przeciwzapalne, zwłaszcza donosowe preparaty glikokortykosteroidów. Normy

badania cytologicznego błony śluzowej nosa przedstawiono w tabeli 1. Niestety badanie przeprowadzają tylko

wyspecjalizowane laboratoria i poradnie alergologiczne, a osoby je wykonujące powinny mieć w tym zakresie duże

doświadczenie.

Tabela 1. Parametry uwzględniane w ocenie cytologicznej błony śluzowej nosa i ich normy

okres pobrania wymazu

liczba komórek nabłonka (w 21 polach)

komórki nabłonka walcowatego

migawkowe (42-85%)

kubkowe (15-20%)

sposób złuszczania

komórki warstwy podstawnej (0-6%)

komórki nabłonka płaskiego (0-33%)

zasadochłonne

kwasochłonne

sposób złuszczania

obecność zakażenia wirusowego i degeneracji

CCP

4 z 10

2013-06-24 00:25

Technika podawania leków donosowo w leczeniu nieżytu nosa

http://www.mp.pl/artykuly/?aid=27731&print=1

stosunek liczby komórek nabłonkowych do komórek napływowych

(1:1)

rodzaj komórek napływowych (w 24 polach)

eozynofile (ok. 2%)

komórki metachromatyczne (ok. 1%)

neutrofile (ok. 86%)

limfocyty

makrofagi

drobnoustroje

śluz

ilość

wygląd

CCP - cyliocytoftoria (rzęski oderwane od komórek nabłonka migawkowego)

Podstawowe wskazania do stosowania leków donosowo

ostre infekcyjne zapalenie błony śluzowej nosa

ostre i przewlekłe alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa

idiopatyczny nieżyt nosa (niealergiczny i nieinfekcyjny)

zapalenie zatok przynosowych

polipy nosa

inne choroby z objawami stanu zapalnego błony śluzowej nosa (obrzęk, wyciek)

Leki stosowane donosowo w leczeniu nieżytu nosa i zasady ich podawania

Podstawowe grupy leków stosowanych donosowo w leczeniu nieżytu nosa obejmują: leki o działaniu przeciwzapalnym i

przeciwalergicznym, przeciwobrzękowym lub regenerującym błonę śluzową nosa (tab. 2.).

Tabela 2. Podstawowe grupy leków stosowanych donosowo

leki przeciwzapalne i przeciwalergiczne

glikokortykosteroidy

kromony

leki przeciwhistaminowe

leki poprawiające drożność nosa

leki obkurczające naczynia

leki przeciwcholinergiczne*

leki nawilżające błonę śluzową nosa

woda morska

hydroksyetyloceluloza

gliceryna

chlorek sodu

* niedostępne w Polsce

Optymalnym obszarem depozycji leków podawanych donosowo jest błona śluzowa małżowiny nosowej środkowej i

przewodu nosowego środkowego. W tej okolicy dochodzi do turbulentego ruchu powietrza wskutek zmiany kierunku

przepływu z pionowego na poziomy. Dodatkowo na szybkie wchłanianie deponowanego w tej okolicy leku wpływa dobrze

unaczyniona błona śluzowa z porowatym, łatwo przepuszczalnym śródbłonkiem naczyń. Na depozycję leku w obrębie

małżowiny nosowej środkowej i przewodu nosowego środkowego wpływają dwa elementy - postać leku oraz technika

jego aplikacji.

W Polsce dostępne są następujące postaci leków stosowanych donosowo:

krople w opakowaniach z aplikatorem (fot. 3.)

roztwory wodne w aerozolu (opakowanie z pompką lub bez pompki; fot. 4.)

aerozole w opakowaniach ciśnieniowych (fot. 5.)

żele donosowe (fot. 6.).

5 z 10

2013-06-24 00:25

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: