Doliny Himalajów oprac Kazimierz Widera.pdf

(1608 KB) Pobierz
1042492382.004.png
 
 
  Przedmowa
Jeżeli przeciętnemu człowiekowi zadamy pytanie: co wie o Himalajach? To na pewno
odpowie, że zna Mt. Ewerest, najwyższą górę Ziemi. Może co dziesiąty zapytany
odpowie, że zna jeszcze inne szczyty. Bo tylko szczyty są znane. Nikt nie słyszał o
jakichś dolinach, a przecież góry muszą się składać z dolin i szczytów. Co dziwniejszego
doliny himalajskie i rzeki w nich płynące są starsze od gór. Istniały już one zanim
zaczęła się orogeneza Himalajów, czyli co najmniej 20 milionów lat temu. Dowodem na
to są rzeki, które przełamują się przez Himalaje, jak na przykład Satledż, Karnali, Kali
Gandaki, Manas, Subansiri i inne.
W dolinach himalajskich powstała cywilizacja, która rozlała się po całym subkontynencie
indyjskim i poza nim aż do Indonezji, Chin i Japonii. Tam 35 wieków temu powstało
pismo i hymny wedyjskie oraz komentarze do nich jak, brahmany, aranjaki i
upaniszady. Gdy w Polsce zapisano w XIII wieku pierwsze zdanie „daj ut ja pobrusza a
ti pocziwaj” w dolinach himalajskich już od tysiąca lat czytano Mahabharatę i
Ramajanę. Napisane zostały Purany hinduskie i Sutry buddyjskie. Powstawały pagody,
których styl w kształcie wielopiętrowych dachów dotarł do Chin i do Japonii. W
podhimalajskiej Kangrze działała szkoła malarska, rozsławiona w całych Indiach.
W Skandzie Puranie zapisano, że „ kto myśli o Himalajach jest większy od tego, który
spełnił wszystkie ofiary w Waranasi ”. Tam jest siedziba bogów hinduskich. Na górze
Kajlaś mieszka bóg Śiwa wraz małżonką Parwati. Siedzi on na tygrysiej skórze,
1042492382.005.png
pogrążony w głębokiej medytacji, dzięki której utrzymuje świat w istnieniu. Tam
również są aśramy gdzie w zaciszu medytują jogini, sadhu i sanjasini. Do nieba Indry
droga prowadzi po lodowcu himalajskiej góry Kedar. Również w Himalajach miał swą
siedzibę bóg Kubera, władca cennych metali, minerałów, klejnotów i wszelkiego
bogactwa. Mieszka on tam w mieście Alaka, w pobliżu góry Kajlaś i ma pod swymi
rozkazami zastęp gnomów (guhjaka) i półboskich duchów (jaksza). Przedstawia się go
zwykle jako karła z wielkim brzuchem.
Każde wzgórze czy góra były w pewnym stopniu święte. Szczególnie dotyczy to
Himalajów, które leżały u podnóża góry Meru, stanowiącej środek wszechświata.
Wokół Meru, na górach sięgających samego nieba, mieszkali bogowie. Święte również
były rzeki wypływające z Himalajów, jak: Ganges, Saraswati, rzeka podziemna i
Jamuna. W Himalajach także  znajduje się święte jezioro Manas (Manasarowar), będące
od wieków celem pielgrzymek.
Zachwyt Himalajami nie ominął także literatury, której wybitny przedstawiciel Kalidasa
(IV­V wiek) opisał Himalaje w swym poemacie „Narodziny boga wojny”.
W części północnej znajduje się boski Himalaja’
władca gór,
sięgający od wschodniego do zachodniego Oceanu,
niewzruszony jak pręt do mierzenia ziemi...
 
Tam półbogowie przebywają w cieniu chmur,
Przepływających nad łańcuchem górskich wierzchołków,
Lecz gdy wygoni ich deszcz’
Uciekają ku słonecznym szczytom...
 
Przez całą noc światłonośne trawy
Niby lampy, którym nie trzeba oliwy,
Przyświecają miłości
Dziewcząt leśnych i ich kochanków...
1042492382.006.png
 
A wiatr kołyszący cedrami
Niesie wilgoć z nad potoków Gangesu
I orzeźwia górskiego łowcę,
Rozwiewając jego pióra pawie.
 
 
 
Wstęp
Himalaje otoczone są przez cztery doliny, utworzone przez trzy rzeki. Brahmaputra,
zwana w Tybecie Cangpo lub Jarlung Cangpo utworzyła od północy dolinę o długości
1350 m, a od południa, gdzie nazywana jest Siang lub Dihang, wyżłobiła dolinę o
długości 800 km.Od południa również otacza Himalaje dolina Gangesu, która osiąga
długość, licząc od Haridwaru do delty 1800 km. Wreszcie trzecią doliną otaczającą
Himalaje jest dolina Indusu, która biegnąc od podnóży góry Kailas do niziny
pendżabskiej rozciąga się na długości 1500 km.
Oprócz tych rzek owijających się wokół Himalajów istnieją rzeki, które dzielą w
naturalny sposób te góry, przełamując się przez nie z północy na południe. Są to rzeki:
Satledź, która płynąc przez wąwóz Sipki oddziela zachodnie Himalaje od centralnych;
Karnali, zwana w dolnym biegu Ghogrą przełamuje się w okolicach szczytów Saipal i
Gurla Mandhata; Kali Gandaki, która przełamując się między Annapurną i Dhaulagiri
rozdziela te dwa masywy; rzeka Arun, która na wschód od Makalu wyodrębnia Himalaje
wschodnie od centralnych i strumień Manas oddzielający Himalaje Bhutanu od grupy
górskiej Namcze Barwa. Na samym wschodzie wreszcie  rzeka Subansiri przebija się
przez główny grzbiet Himalajów.
Uwagi na marginesie
Źródła. I tak Indus wypływa z "paszczy lwa" (Senge­Khamba), Brahmaputra z "pyska
konia"(Tamczok­Khambab), Satledż z "pyska słonia" (Lanczen­Khanbab) oraz jeszcze
Karnali tryska ze źródła zwanego "dziób pawia" (Mapczu­Khambab).
1042492382.007.png 1042492382.001.png 1042492382.002.png
Nazwa Himalajów pochodzi od sanskryckich słów  hima i alaja,  które oznaczają śnieg i
dom, czyli Himalaje to "dom śniegu", ale  alaja  to też spichlerz lub skarbiec.  Rozciągają
się one na długości 2500 km, i przeciętnej szerokości 170 km, od Nanga Parbat (8126 m
n.p.m.) w Kaszmirze do Namcze Barwa (7756 m), we wschodnim Tybecie. Znajduje
się w nich 10 masywów o wysokości powyżej ośmiu tysięcy metrów i około 140
szczytów siedmiotysięcznych. Cztery potężne rzeki wypływają z Himalajów lub z
Transhimalajów; są to Ganges mający swe źródła w Garhwalu oraz Brahmaputra, Indus
i Satledż, które wypływają spod Góry Kajlas w Tybecie.   
 Kolizja kontynentów
Przeciętna grubość skorupy ziemskiej wynosi 35 km, ale w Himalajach jest ona dwa
razy grubsza, czyli od 60 do 70 km. To jest zagadka, którą trzeba wyjaśnić.
Przeszło ćwierć miliarda lat temu istniał jeden superkontynent zwany Gondawana, z
którego później powstały obecnie istniejące kontynenty: Australia, Afryka, Ameryka
Południowa i Antarktyda oraz subkontynent Indii. Między Gondawaną a starym
kontynentem rozpościerał się Ocean Tetydy.
Powstałe kawałki podryfowały na południe (Antarktyda); na zachód ( Afryka i część
Ameryki Pd.); na wschód (Australia) oraz na północ (Indie). Naciskały one na Azję, tak
że na styku starego kontynentu zaczęło się wypiętrzanie gór. Około 60 mln lat temu
subkontynent indyjski , płynąc na północ z prędkością około 15 cm/rok, zderzył się z
azjatyckim.
Tajemnica mechanizmu kolizji Indii i Azji kryje się pod powierzchnią Ziemi. Aktualnie
istnieje 7 gigantycznych płyt, dryfujących po powierzchni Ziemi. Obecnie one
przesuwają się, zderzając lub osuwając się wzajemnie z prędkością od 1­20 cm/rok. Na
przykład Decan, płaskowyż indyjski, posuwa się 2 cm/rok w kierunku północnym.
Siłami, które napędzają go, są prądy konwekcyjne gazów i cieczy wewnątrz Ziemi.
Od 80 mln lat płyta indyjska kontynuuje zderzanie się z południową Azją i Tybetem.
Dno oceanu na północ od Indii i ciągnie subkontynent indyjski za sobą na północ.
Kolizja płyt z zatopionym dnem oceanu generuje wulkany w południowym Tybecie,
ponieważ skała na wierzchu opadającej płyty topi się od nacisku i wielkiego ciśnienia
zderzenia. 25 milionów lat temu szybko poruszający się kontynent indyjski zamknął
prawie całkowicie ocean Tetydy wyciskając osady ponad dno oceanu. Ponieważ te
osady były lżejsze, zamiast iść na dół wypiętrzyły się one w postaci łańcucha górskiego
Himalajów.
Przez 10 milionów lat temu te dwa kontynenty zderzały się bezpośrednio a kontynent
Indyjski z powodu nadzwyczajnej lekkości skały bogatej w kwarc był niezdolny do
opadania razem z pozostałą płytą Indyjską.
1042492382.003.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin