Zagr_Hałas infradźwiękowy w pracy.doc

1

Hałas infradźwiękowy

Zgodnie z konwencją Międzynarodowej Organizacji Pracy nr 148 z 1977 r. - dotyczącą ochrony pracowników przed zagrożeniami zawodowymi w miejscu pracy spowodowanymi zanieczyszczeniem powietrza, hałasem i wibracją - określenie “hałas” oznacza każdy dźwięk, który może doprowadzić do utraty słuchu albo może być  szkodliwy dla zdrowia  lub niebezpieczny z innych względów. Ujemne oddziaływanie hałasu na organizm człowieka w warunkach narażenia zawodowego obejmuje:

              - wpływ hałasu na narząd słuchu

              - pozasłuchowe działanie hałasu na organizm (układy, narządy i zmysły człowieka).

Szkodliwy wpływ hałasu na narząd słuchu wiąże się z następującymi jego cechami i okolicznościami narażenia:

-     równoważny poziom dźwięku A przekraczający  80 dB (słabsze bodźce nie uszkadzają narządu słuchu nawet przy  długotrwałym, nieprzerwanym działaniu)

-     długi czas działania hałasu (skutki działania hałasu na narząd słuchu kumulują  się        w czasie; zależą od dawki energii akustycznej przekazanej do organizmu w określonym przedziale czasu)

-     ciągła ekspozycja na hałas (bardziej szkodliwa niż ekspozycja przerywana - nawet krótkotrwałe przerwy umożliwiają procesy regeneracyjne słuchu)

-     hałas impulsowy (szczególnie szkodliwy - mechanizmy obronne narządu słuchu zapobiegające wnikaniu energii akustycznej do ucha nie zdołają zadziałać)

-     hałas o widmie z przewagą składowych o częstotliwościach średnich i wysokich (bardziej niebezpieczny niż hałas o widmie, w którym maksymalna energia zawarta jest w zakresie niskich częstotliwości, ponieważ czułość ucha ludzkiego jest największa w zakresie częstotliwości 3-5 kHz)

-     szczególna, osobnicza podatność na uszkadzający wpływ hałasu (zależy od cech dziedzicznych oraz nabytych, np. w  wyniku przebytych chorób).

Skutki działania hałasu na organ słuchu dzieli się na:

-     uszkodzenia struktur anatomicznych narządu słuchu (perforacje i ubytki błony bębenkowej), będące zwykle wynikiem jednorazowych i krótkotrwałych ekspozycji na hałas o szczytowych poziomach ciśnienia akustycznego  powyżej  130-140 dB

-     upośledzenie sprawności słuchu w postaci podwyższenia progu słyszenia w wyniku długotrwałego narażenia na hałas o równoważnym poziomie dźwięku A przekraczającym 80 dB.

              Podwyższenie progu słyszenia  może być odwracalne (tzw. czasowe przesunięcie progu) lub trwałe (trwały ubytek słuchu). Rozwój trwałego ubytku słuchu ujawniają badania audiometryczne. Średni trwały ubytek słuchu, wynoszący 30 dB przy częstotliwości 1000, 2000       i 4000 Hz po stronie ucha lepszego, po uwzględnieniu fizjologicznego ubytku związanego        z wiekiem, stanowi tzw. ubytek krytyczny, będący kryterium rozpoznania i orzeczenia zawodowego uszkodzenia słuchu jako choroby zawodowej.

Zawodowe uszkodzenie słuchu (w konsekwencji utrata zdolności odbioru i rozumienia  mowy, czyli społecznej wydolności słuchu), trwałe, nie dające się rehabilitować inwalidztwo znajduje się od  lat na czołowym miejscu na liście chorób zawodowych. Wnosi ono do krajowej statystyki chorób zawodowych ok. 3 tys. nowych przypadków rocznie, co stanowi ok. 1/3 wszystkich rejestrowanych przypadków.

              Pozasłuchowe skutki działania hałasu nie są jeszcze w pełni rozpoznane. Anatomiczne połączenie nerwowej drogi słuchowej z korą mózgową umożliwia bodźcom słuchowym oddziaływanie na inne ośrodki w mózgowiu (zwłaszcza ośrodkowy układ nerwowy i układ gruczołów wydzielania wewnętrznego), a w konsekwencji na stan i funkcje wielu narządów wewnętrznych.

              Doświadczalnie wykazano, że wyraźne  zaburzenia funkcji fizjologicznych organizmu mogą występować po przekroczeniu poziomu ciśnienia akustycznego równego 75 dB. Słabsze bodźce akustyczne (o poziomie 55-75 dB) mogą powodować rozproszenie uwagi, utrudniać pracę i zmniejszać jej wydajność.

              Pozasłuchowe skutki działania hałasu są uogólnioną odpowiedzią organizmu na działanie hałasu jako stresora przyczyniającego się do rozwoju różnego typu chorób (np. choroby ciśnieniowej, choroby wrzodowej, nerwic).

              Wśród pozasłuchowych skutków działania hałasu należy również wymienić jego wpływ  na zrozumiałość i maskowanie mowy oraz dźwiękowych sygnałów bezpieczeństwa. Utrudnione porozumiewanie się ustne w hałasie (o poziomie 80-90 dB) i maskowanie sygnałów ostrzegawczych nie tylko zwiększa uciążliwość warunków pracy i zmniejsza jej wydajność,  lecz może być również przyczyną wypadków przy pracy.

Wartości dopuszczalne

Wartości NDN hałasu zawarto w załączniku nr 2 do rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Zgodnie z tym rozporządzeniem hałas w środowisku pracy jest charakteryzowany przez:

-     poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy i odpowiadającą mu ekspozycję dzienną lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do tygodnia pracy i odpowiadającą mu ekspozycję tygodniową (wyjątkowo w przypadku hałasu oddziałującego na organizm człowieka w sposób nierównomierny w poszczególnych dniach w tygodniu)

-     maksymalny poziom dźwięku A

-     szczytowy poziom dźwięku C.

              Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy (LEX,8h) lub tygodnia pracy (LEX,w) jest wielkością stosowaną do scharakteryzowania hałasu zmieniającego się w czasie lub zmiennej ekspozycji na hałas. Definiowany jest jako równoważny (uśredniony energetycznie) poziom dźwięku A, w dB, wyznaczony dla czasu ekspozycji na hałas równego znormalizowanemu czasowi pracy (tj. dla 8-godzinnego dnia pracy lub tygodnia pracy) i określony wzorem:

gdzie:

              LAeq, Te - równoważny poziom dźwięku A wyznaczony dla czasu ekspozycji Te, w dB

              To  - czas odniesienia = 8 h = 480 min = 28800 s 

              i - kolejny dzień roboczy w rozważanym tygodniu

              n - liczba dni roboczych w rozważanym tygodniu (może być różna od 5).

              Odpowiednikiem poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do dnia lub tygodnia pracy jest wielkość zwana dzienną lub tygodniową ekspozycją  na  hałas EA,Te, , tzw. “dawka hałasu”, wyrażana w Pa2×s. Między ekspozycją na hałas a poziomem ekspozycji istnieje następujący związek:

EA,Te = 1,15×10 -5×10

              Maksymalny poziom dźwięku A (LAmax) oznacza maksymalną wartość skuteczną poziomu dźwięku A, a szczytowy poziom dźwięku C (LCpeak) maksymalną wartość chwilową poziomu dźwięku C. Wielkości te służą do oceny hałasów krótkotrwałych i impulsowych o dużych poziomach.

              Dopuszczalne ze względu na ochronę słuchu (kryterium szkodliwości) wartości poziomu ekspozycji na hałas: odniesionego do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy lub tygodnia pracy, maksymalnego poziomu dźwięku A i szczytowego poziomu dźwięku C, podane w tabeli 1, obowiązują jednocześnie.

Tabela 1. Wartości hałasu dopuszczalne ze względu na ochronę słuchu

              Należy zdawać sobie sprawę, że przestrzeganie tych wartości nie zabezpiecza wszystkich pracowników przed szkodliwym wpływem hałasu. Można przyjąć, że nieprzekraczanie NDN powinno chronić średnią populację pracowników przed ubytkami słuchu przekraczającymi       2 dB po 40 latach zawodowej ekspozycji na hałas.

              Zgodnie z dokumentem ISO 1999, przy narażeniu na hałas o równoważnym poziomie dźwięku A wynoszącym 85 dB dziennie w ciągu 40 lat pracy w tym środowisku, ryzyko utraty słuchu wynosi 10%, co oznacza, że 10% narażonych może doznać uszkodzeń słuchu. W grupie tej znajdują się głównie osoby o szczególnej osobniczej podatności na szkodliwy wpływ działania hałasu.

              Podane wyżej wartości NDN hałasu obowiązują dla ogółu pracowników, jeśli inne szczegółowe przepisy nie określają wartości niższych.

              Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym wzbronione jest zatrudnianie młodocianych na stanowiskach pracy, na których poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy przekracza wartość 80 dB.

              Zatrudnianie młodocianych w czasie nauki zawodu w środowisku pracy, w którym poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8‑godzinnego czasu pracy jest większy od podanej wyżej wartości, jest dozwolone  pod warunkiem ograniczenia czasu ekspozycji na hałas zgodnie ze wzorem:

gdzie:

              Lzm - zmierzony poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy

              Ld - dopuszczalny poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy (80 dB), lub na podstawie danych zawartych w tabeli 2.

              Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie wykazu prac wzbronionych kobietom , nie wolno zatrudniać kobiet w ciąży w środowisku, w którym poziom ekspozycji na hałas, odniesiony do 8-godzinnego dnia pracy, przekracza wartość 65 dB.

              Jak wynika z obowiązującej normy polskiej PN-N-01307:1994, wartości dopuszczalne hałasu ze względu na możliwość realizacji przez pracownika jego podstawowych zadań (a więc po uwzględnieniu pozasłuchowych skutków działania hałasu - kryterium uciążliwości) nie powinny przekraczać wartości podanych w tabeli  3.

Tabela 2. Dopuszczalny czas ekspozycji na hałas w zależności od przekroczenia dopuszczalnej wartości poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy (stanowisko młodocianego)