Stanisław Salmonowicz - Sylwetki spod gilotyny.pdf - Historia - kama2e

SYLWETKI SPOD GILOTYNY

STANISŁAW SALMONOWICZ

SYLWETKI

SPOD

GILOTYNY

Państwowe Wydawnictwo Naukowe

Warszawa 1989

okładkę projektowała

EWA ŁUKASIK

redaktor

ANNA KIŻYS

redaktor techniczny

GRZHGORZ BĄCZKOWSKI

korektor

LWA ŁUKASIK

Państwowe Wvdawnictwo Naukowe

Wars/a wa 19X9

Państwowe Wydawnietwo Naukowe

Wydanie I. Nakład 15.000 + 300 egzemplarzy.

Ark. wydawniczych 11.00. Ark. drukarskich 10.00.

Papier ilustr. kl. III. 80 g 61X86 cm.

Oddano do składania w sierpniu I9XX r.

Podpisano do druku w lipcu 19X9 r.

Druk ukończono w sierpniu 19X9 r.

Zamówienie 645/1 l()0/8X. S-2

ISBN X3-01-09024-3

Łódzka Drukarnia Dziełowa

Łódź. ul. Rewolucji 1905 r. nr 45

I. OKRUCIEŃSTWO HISTORII

I LOS JEDNOSTKI

Wielkość epoki jest na miarę olbrzymów [...], ale też żąda

ona niezwyczajnych ofiar. Ostatecznie jestem przekonany,

iż mogę jej wszystko ofiarować, co zażąda, jeżeli tylko moja

miłość ludzkości będzie uratowana...

Georg Forster w listopadzie 1793 r. w Paryżu

Nie wyrusza się na wojnę domową z adwokatami, sędziami

i kodeksami postępowania karnego w bagażach...

George Bernanos. Les Cimetières sous la lune

Przed nami 200-lecie wielkich wydarzeń Rewolucji Francuskiej. His-

toriografia tego fenomenu, badania nad Rewolucją Francuską, mają już

za sobą długą i skomplikowaną tradycję/Jesteśmy dziś coraz dalej w rewo-

lucyjnej historiografii nie tylko od Alphonse Aularda, umiarkowanego

przedstawiciela elit III Republiki doby sprzed 1914 r., ale i od robespierry-

sty i człowieka francuskiej lewicy dwudziestolecia między wojnamjj—

Alberta Mathieza, choć dorobek tego ostatniego, mimo wszelkich zastrze-

żeń, otworzył drogę do nowoczesności w historiografii rewolucyjnej/Dziś

idziemy — cieniując coraz subtelniej i różnicując nasze ustalenia — dro-

gami wytyczonymi przez bardziej wszechstronne spojrzenie takich autorów

jak Georges Lefebvre i Jacques Godechot. W okresie powojennym Gode-

chot po raz pierwszy ujął wydarzenia rewolucyjne w instytucjonalne

ramy. jak i ukazał bogactwo porównawczych refleksji nad ruchami rewo-

lucyjnymi Europy i Ameryki XVIII/XIX w. Albert Soboul i Walter Markov

ukazywali . óżnorodność ruchów ludowych miast i wsi epoki rewolucyj-

nej, a zwłaszcza bogactwo dziejów sankiuloterii paryskiej^Za nimi po-

szła cała plejada badaczy dziejów społecznych rewolucji, rekrutujących

się z różnych krajów świata. Ostatnie lata przyniosły wreszcie godne

uwagi próby nowych przewartościowań, stawiania pytań o charakterze

zasadniczym. Czasami bowiem w badaniach kwantytatywnych i podsta-

wowych zagubiono jakby człowieka epoki z jego namiętnościami, uczu-

ciami i tragediami. Te ostatnie wielokrotnie lekceważono. (Tstnieje więc

potrzeba zerwania z ustalonymi schematami, wracania do tematów, które

malowali swoimi świetnymi piórami tacy klasycy rewolucyjnej historio-

grafii jak Jules Michelet i Jean Jaurès.)

Jednostronność badań historycznych w okresie powojennym wynikała

z faktu, iż historiografia rewolucyjna w dużej mierze identyfikowała się

bez reszty z obrazem jakobińskiej dyktatury, jaki sobie wytworzyła. Rzeczą,

wielce charakterystyczną był fakt. iż w każdym razie w historiografii

francuskiej epoka lat 1795—1799 była generalnie rzecz biorąc zaniedby-

wana na rzecz studiów nad epoką lat 1793—-L794. Studia te jednakże podle-

gały nadal utrzymującym się schematom./Ponieważ pisano dzieje rewo-

lucyjne piórem nazbyt jednostronnie jakobińskim, to na przykład ciekawa

i sympatyczna a tragiczna sylwetka Bjjssota_jte _Waj^ville pozostawała

nadal przedmiotem ocen równie sumarycznych, co mało obiektywnych,

a jego sylwetka intelektualna okresu sprzed 1789 r. pomijana była milcze-

niem. Podobnym był casus Condorceta. którego jedynie historycy myśli

filozoficznej traktowali z należytym respektem: na kartach dzieł o epoce

terroru pojawiał się jedynie jako niezręczny politykj który przegrał '.

Przykłady można by mnożyć, podobnie jak i znaki zapytania. Przedsta-

wiciele najnowszego pokolenia badaczy z Francois Furet na czele wskazali

na konieczność stawiania pytań o rzeczy wydawałoby się przesądzone,

a kwestionowali z góry i od dawna ustalone odpowiedzi. Polemiki, jakie

się toczą w ostatnich latach w najnowszej historiografii Rewolucji Fran-

cuskiej, świadczą, iż nie jest to epoka przebrzmiała bez echa, martwa

i daleka współczesnemu czytelnikowi. I stąd idea zebrania w niniejszym

tomie esejów pisanych w różnym czasie, częściowo w innej wersji już

publikowanych, które zebrane wraz z tekstami nowymi tworzą całość,

która winna skłaniać czytelnika do refleksji.

Był okres, gdy historię pojmowano nade wszystko jako widownię, na

której działali wielcy ludzie, zdobywcy, królowie, despoci. W XX w. nad-

szedł czas. iż dla każdego działania, dla każdego sporu politycznego szu-

kano uporczywie uzasadnienia w ideologii epoki i w klasowym interesie

grup społecznych. Niesłusznie zapominano o ogromnej roli dążeń wąskich

nawet grup politycznych i jednostek. Ich walka o władzę, jedno z odwiecz-

nych marzeń człowieka, maskowana była zazwyczaj jakimś frazesem

ideologicznym. Zapominano, iż głoszone hasła także bywają w historii

rezultatem przeróżnych manipulacji, również i personalnych. Tożsamość

interesów klasowych w łonie głównych grup społecznych popierających

nowy rewolucyjny porządek nie wykluczała, jak się miało okazać, krwa-

wych walk w obozie rewolucyjnym, w którym drugorzędne nieraz różnice

w strategii czy taktyce rewolucyjnej, bądź w stosunku do stosowanych

1 Por. kr\i \c 7T i c uwagi o stanowisku Mathieza i historiografii jakobińskiej wobec Con-

dorcet: .!. Dagen. L'Histoire de l'Esprit Humain dans la pensée française de Fontenelle à Con-

dorcet. Paris 1977. s. 613.

Stanisław Salmonowicz - Sylwetki spod gilotyny.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: