PROGRAM PRACY LOGOPEDYCZNEJ
„Duża żaba nad sadzawką napotkała żuka”
"Dziecko jest pergaminem
szczelnie zapisanym drobnymi hieroglifami,
których część tylko zdołasz odczytać,
a niektóre potrafisz wytrzeć
lub tylko zakreślić i własną wypełnić treścią".
J. Korczak
Opracowała: mgr Marta Palacz
SPIS TREŚCI:
1. Wstęp.
2. Założenia programowe i cele pracy logopedycznej.
3. Treści programowe.
4. Formy i metody pracy.
5. Procedury osiągania celów.
6. Ewaluacja.
7. Literatura.
8. Załączniki do programu.
9. Scenariusze zajęć.
1. Wstęp
Mowa w dużej mierze wpływa na ogólny rozwój dziecka i jego osiągnięcia w nauce.Stanowi narzędzie w zdobywaniu informacji, pozwala na wyrażanie swoich myśli, opinii, odczuć.Ogromną rolę w procesie kształtowania mowy dziecka odgrywają rodzice i najbliższe otoczenie- to oni są jego pierwszymi nauczycielami mowy poprzez wspólne zabawy, czytanie książeczek, ich opowiadanie i śpiewanie piosenek. Istotne znaczenie w zakresie wspomagania i rozwoju mowy ma także działanie nauczyciela pracującego z dzieckiem w przedszkolu, gdzie zabawa stanowi dominujący sposób nauki. Jest kluczem do poznawania nowych słów, ćwiczy oddech, głos, słuch i wymowę. Doskonali formy gramatyczne uwzględniając przy tym akcent, melodię i rytm mowy. Poprzez zabawę możemy stymulować rozwój wszystkich funkcji, od których zależy prawidłowy rozwój mowy.Wyniki badań pedagogicznych, a także moja własna obserwacja dowodzą, że rozwój mowy dzieci w wieku przedszkolnym jest bardzo zróżnicowany, u wielu dzieci występuje oprócz wad wymowy, opóźniony rozwój wymowy lub niechęć do mówienia, zaburzenia słuchu fonematycznego, analizy i syntezy słuchowej.Występowanie tych zaburzeń ma istotny wpływ na przebieg procesu nauczania w okresie wczesnoszkolnym, za słuszne więc uważam wprowadzenie dodatkowych zabaw, mających na celu rozbudzanie aktywności słownej dzieci, wpływających na rozwój mowy dziecka.
2. Założenia programowe i cele pracy logopedycznej
Zajęcia logopedyczne organizuje się dla dzieci z zaburzeniami mowy, które powodują zaburzenia komunikacji językowej oraz utrudniają naukę; zajęcia prowadzą logopedzi. Zajęcia specjalistyczne mogą być prowadzone indywidualnie lub grupowo. Natomiast zajęcia z zakresu profilaktyki logopedycznej prowadzą nauczyciele w przedszkolu i logopeda.
Zgodnie z wymienionym zarządzeniem do zadań logopedy należy w szczególności:
1) przeprowadzanie badań wstępnych, w celu ustalenia stanu mowy uczniów, w tym mowy głośnej;
2) diagnozowanie logopedyczne oraz – odpowiednio do jego wyników – organizowanie pomocy logopedycznej:
3) prowadzenie terapii logopedycznej indywidualnej i w grupach dzieci , u których stwierdzono nieprawidłowości w rozwoju mowy głośnej:
4) organizowanie pomocy logopedycznej dla dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu przy ścisłej współpracy z nauczycielami prowadzącymi zajęcia z zakresu profilaktyki logopedycznej,
5) organizowanie i prowadzenie różnych form pomocy psychologiczno – pedagogicznej dla dzieci, rodziców i nauczycieli;
6) wspieranie działań wychowawczych i profilaktycznych nauczycieli.
Program jest zgodny z podstawą programową wychowania przedszkolnego, która w zakresie wspomagania rozwoju mowy zakłada, że dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:,,1) zwraca się bezpośrednio do rozmówcy, stara się mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i składniowym;2) mówi płynnie, niezbyt głośno, dostosowując ton głosu do sytuacji;3) uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty i formułuje dłuższe wypowiedzi o ważnych sprawach”.
Program pracy logopedycznej zakłada objęcie opieką logopedyczną dzieci 3-6 letnich w zakresie eliminowania zaburzeń mowy. Nastawiony jest na wspieranie edukacyjne dzieci z problemami logopedycznymi, ze zwróceniem uwagi na zakres zaburzeń, potrzeby i ich możliwości. Koncepcja programu eksponuje działalność skierowaną na prawidłowy rozwój mowy, który wpływa na rozwój emocjonalny, społeczny i poznawczy dziecka, zaspokojenie potrzeby akceptacji i sukcesów, poczucie własnej wartości, budowanie więzi i kontaktów z rówieśnikami. Opieką logopedyczną objęte zostaną dzieci z zaburzeniami wymowy – po przeprowadzeniu rozmów z nauczycielami, rodzicami oraz przeprowadzeniu badań wstępnych przy użyciu odpowiednich narzędzi badawczych. Proces ten mysi być zaplanowany, zorganizowany a efekty pracy systematycznie kontrolowane. Podstawą działań jest wytworzenie atmosfery życzliwości i zaufania.
W programie uwzględniono zasady, metody, formy i środki swoiste dla terapii logopedycznej. Program powinien być wykorzystany w interesie rozwijającego się dziecka , a pomocne w jego realizacji powinny być – oprócz metod logopedycznych - metody wspierające ogólny rozwój dziecka.
Program ten – oprócz funkcji terapeutycznej - pełni również funkcję profilaktyczną. Jego elementy mogą wprowadzać nauczyciele na zajęciach dydaktycznych lub wyrównawczych celem wspierania terapii logopedycznej oraz rozwijania mowy i myślenia dzieci. Program zakłada współpracę z nauczycielami, rodzicami, laryngologiem i lekarzami innych specjalności
( porady dla nauczycieli i rodziców, konsultacje, zgłaszanie problemów logopedycznych ).
Materiały zawarte w programie powinny być wprowadzone na zajęciach logopedycznych oraz częściowo wykorzystane podczas zajęć w przedszkolu i pracy dziecka w domu – celem rozszerzenia i przedłużenia procesu terapii i profilaktyki logopedycznej.
Każdy nauczyciel w przedszkolu otrzyma zestaw materiałów logopedycznych przeznaczony do codziennych ćwiczeń. Zaproponowane ćwiczenia aparatu artykulacyjnego, oddechowe, ortofoniczne, logorytmiczne, historyjki obrazkowe, zabawy i gry logopedyczne – można stosować w pracy indywidualnej, grupowej i zbiorowej. Ich celem jest usprawnienie mowy, myślenia i ogólnego rozwoju dzieci.
Nauczyciel przedszkola, który dba o rozwój mowy swoich podopiecznych powinien:
Przedszkole to najlepsze miejsce dla najpełniejszego rozwoju mowy dziecka. Wykorzystując umiejętnie sytuacje naturalne w przedszkolu możemy w bardzo znaczący sposób pomóc swoim wychowankom.
Logopedia zajmuje się kształtowaniem mowy, zapobieganiem zaburzeniom mowy i ich usuwaniem, troską o kulturę żywego słowa. Terapia logopedyczna obejmuje oddziaływania korekcyjne w zakresie zaburzonych czynności mowy. Zbiór przedstawionych poniżej celów wyznacza jednocześnie program terapii.
Cele pracy logopedycznej:
1. Wykrywanie i usuwanie wad wymowy.
2. Kształtowanie prawidłowej mowy poprzez korygowanie zaburzeń.
3. Stymulowanie opóźnionego rozwoju mowy.
4. Doskonalenie mowy już ukształtowanej.
5. Wdrażanie do praktycznego wykorzystania nawyków poprawnej wymowy
przyswojonej w toku ćwiczeń.
3. Treści programowe
Zajęcia logopedyczne są środkiem pomocy dziecku. Ich treść, formy, metody muszą być maksymalnie dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka i skierowane na wyeliminowanie wykrytych w mowie nieprawidłowości.
Zajęcia prowadzone są przez nauczycieli i logopedów w formie zajęć indywidualnych lub grupowych.
Objęcie dziecka zajęciami logopedycznymi wymaga zgody rodziców. Po badaniu mowy rodzice powinni być powiadomieni o stanie mowy dziecka. Jest to konieczne ze względu na współpracę. Codzienne ćwiczenia są niezbędne do uzyskania pożądanego efektu logopedycznego.
Zajęcia te organizowane są w krótkich odstępach czasu w atmosferze życzliwości, zaufania, zrozumienia i konsekwencji. W pracy z dzieckiem wychodzi się od treści znanych i łatwych.
Podstawową pracy są ćwiczenia w formie zabaw i gier.
Na jakość i skuteczność działań terapeutycznych wpływają:
- odpowiedni dobór metod i środków,
- systematyczność wykonywania ćwiczeń,
- indywidualne podejście do problemu,
- atmosfera zajęć,
- sprawna organizacja zajęć ,
- stopniowanie trudności,
- rozpoczynanie od czynności łatwych,
- kompleksowe podejście do problemu logopedycznego.
Ogólny plan pracy logopedycznej
1. Prace organizacyjne: przygotowanie gabinetu do podjęcia terapii logopedycznej, zebranie pomocy dydaktycznych.
2. Diagnoza logopedyczna.
3. Ćwiczenia logopedyczne.
- Oddechowe: wyrabianie oddechu dla mowy, ćwiczenia oddechu przeponowego, wydłużanie fazy wydechowej, ćwiczenia emisyjne, ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza umiejętności synchronizowania pauz oddechowych treścią wypowiedzi.
- Głosowe: wyrabianie właściwej tonacji, ćwiczenia umiejętności modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach, naśladowanie głosów.
- Słuchowe: usprawnianie odbioru bodźców akustycznych, rozpoznawanie wrażeń słuchowych, ćwiczenia poczucia rytmu, rozróżnianie głosek dobrze źle wypowiadanych,
- Artykulacyjne: usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy, wywołanie głosek w izolacji, utrwalenie ich poprawnej realizacji w logotomach, wyrazach, zdaniach, nauka wierszy, piosenek z nasileniem głoski ćwiczonej.
- Leksykalne: rozwijanie mowy poprzez opowiadanie historyjek
obrazkowych , opowiadanie ilustracji, przeczytanego tekstu, udzielanie
odpowiedzi na pytania, gry i zabawy ortofonicznie.
4. Współpraca z wychowawcą grupy, pedagogiem, psychologiem.
Instruowanie o sposobie korekcji mowy, pokaz ćwiczeń, informowanie o
postępach.
Diagnoza logopedyczna
Warunkiem prawidłowego przebiegu terapii logopedycznej w każdym zaburzeniu mowy jest właściwa diagnoza, od ustalenia której rozpoczynamy pracę z dzieckiem. Diagnoza logopedyczna kształtuje się przez wielokrotny kontakt z dzieckiem, jego opiekunami oraz - w uzasadnionych przypadkach -specjalistami z innych dziedzin ( laryngolog, pedagog, psycholog, audiolog ). Kwalifikowanie dzieci do zajęć logopedycznych odbywa się po konsultacji z wychowawcą i zapoznaniu się z orzeczeniami psychologiczno –pedagogicznymi oraz wynikami badań specjalistycznych.
Celem diagnozy logopedycznej jest ustalenie:
- nieprawidłowo realizowanych głosek oraz sposobu ich wymowy,
- przyczyn wadliwej artykulacji,
- wpływu wady na przebieg procesu porozumiewania się,
- rodzaju wady i jej wpływu na funkcjonowanie dziecka.
Proces diagnozy logopedycznej przebiega według określonego schematu i ulega modyfikacjom w zależności od rodzaju zaburzenia.
Schemat badania logopedycznego:
1.Badania wstępne
- wywiad
- obserwacja
- orientacyjne badanie mowy
2. Badania podstawowe
- badanie rozumienia
- badanie mówienia
- badanie czytania i pisania
3. Badania uzupełniające
- badanie stanu i sprawności narządów mowy w obrębie jamy ustnej (budowa
języka, podniebienia, stan uzębienia i zgryz), jamy gardłowej i nosowej
- badanie stanu i funkcjonowania narządu słuchu:
badanie słuchu fonematycznego
orientacyjne badanie słuchu
badanie pamięci słuchowej
4. Badania specjalistyczne (wg potrzeb)
- laryngologiczne
- ortodontyczne
- psychologiczne
- pedagogiczne
- audiologiczne
- neurologiczne
Badania wstępne i podstawowe mają na celu wyodrębnienie problemu. Badania uzupełniające pozwalają na ustalenie przyczyny wady wymowy. Z kolei badania specjalistyczne służą uzupełnieniu danych zebranych w badaniu podstawowym i uzupełniającym oraz rozpoczęciu leczenia, gdy zachodzi taka konieczność. Brak leczenia często uniemożliwia terapię logopedyczną.
Terapia logopedyczna
Na podstawie ustalonej diagnozy rozpoczynamy postępowanie
terapeutyczne obserwując osiągane efekty. Terapia logopedyczna obejmuje
działania zmierzające do usunięcia wszelkich zakłóceń procesu
porozumiewania się i składa się z dwóch podstawowych etapów:
1) wywołania prawidłowego wzorca artykulacyjnego danej głoski,
2) utrwalenia tego wzorca w ciągu mownym.
Terapia logopedyczna wymaga sformułowania zasad postępowania, jakimi powinien kierować się logopeda, aby zrealizować zamierzone cele.
Zasady terapii logopedycznej:
1. Zasada wczesnego rozpoczynania terapii.
Należy jak najszybciej rozpocząć terapię logopedyczną, gdyż wczesna
interwencja skraca jej czas i zwiększa efektywność.
2. Zasada indywidualizacji.
Program terapii powinien być opracowany dla konkretnego dziecka i pod
kątem jego problemu.
3. Zasada wykorzystywania wszelkich możliwości dziecka.
W procesie terapii należy angażować maksymalna liczbę zmysłów i
wykorzystywać posiadane przez dziecko umiejętności.
4. Zasada kompleksowego oddziaływania.
Zaburzeniom mowy towarzyszą często inne zaburzenia. Istnieje wówczas
potrzeba prowadzenia równolegle do terapii logopedycznej również terapii
zaburzeń emocjonalnych, zaburzeń zachowania, terapii pedagogicznej,
...
biechomik