Wirki
Przywry
Płazińce
Tasiemce
Żyją w środowisku wodnym. Są drapieżnikami, a ich ciała okrywają nabłonki z rzęskami, w nabłonkach tych umieszczone są rabdity wyrzucane w czasie ataku (ziarnisty twór w kształcie drobnej pałeczki, z chwilą wyrzutu gwałtownie pęcznieją i śluzowacieją w kontakcie z wodą, krępując ruchy potencjalnego napastnika).
Cechą systematyczną jest budowa układu pokarmowego i nerwowego.
Wśród wirków wyróżnia się:
wirki bezjelitowe (formy pasożytnicze, morskie);
wirki prostojelitowe (morskie, jelito nie ma rozgałęzień);
wirki trójjelitowe (trzy odgałęzienia jelita) np. wypławek biały;
wirki wielojelitowe (od gardzieli odchodzi promieniście wiele odgałęzień jelita).
Wypławki morskie mają wielkość do 20 cm i są jaskrawo ubarwione. W razie braku pokarmu, mogą zjadać własne komórki, nie doznając uszczerbku na poprawnym działaniu organizmu. Stają się tylko coraz mniejsze i nie rozmnażają się (układ rozrodczy pochłonięty jako pierwszy).
Pasożyty o ciele płaskim, nieczłonowanym, opatrzonym przyssawkami: gębową i brzuszną.
Do najgroźniejszych należą: motylica wątrobowa (Fasciola haepatica), motyliczka (Dicrocoelium lanceatum), pasożytujące w przewodach żółciowych przeżuwaczy, królików, świń i człowieka, oraz przywry pasożytujące we krwi, których postacie dorosłe żyją w naczyniach krwionośnych pęcherza moczowego i jamy brzusznej człowieka (bilharcjoza). Obecność przywr w drogach żółciowych, jelicie grubym lub pęcherzu moczowym jest znaczącą przyczyną zachorowań na nowotwory tych narządów.
2 podgromady:
· przywry wnętrzniaki
· przywry zewnętrzniaki
· trójwarstwowce
· dwubocznie symetryczne
· grzbietowo-brzusznie spłaszczone
· bez jam ciała
· przestrzenie między ścianą ciała a narządami wew. wypełnione parenchymą
· acelomata - zwierzęta parenchymatyczne
· robaki drapieżne, niebezpieczne
Wypławek biały Pseudoceros dimidiatus
pasożyty wew., przechodzą złożony cykl rozwojowy ze zmianą żywicieli. Żywicielami pośrednimi są bezkręgowce lub kręgowce, natomiast ostatecznymi z reguły kręgowce, u których żyją głównie w przewodzie pokarmowym. Pierwszym stadium larwalnym jest onkosfera zaopatrzona w 6 haczyków embrionalnych lub orzęsiona larwa koracidium (u Pseudophyllidea); drugie stadium larwalne może mieć rozmaitą postać.
ciało składa się ze skoleksu (główki), szyjki i proglotydów tworzących tzw. strobilę. Na skoleksie występują narządy czepne w postaci bruzd przyssawkowych (u tasiemca bruzdogłowca) lub przyssawek (u tasiemców uzbrojonych i nieuzbrojonych) oraz kurczliwego ryjka opatrzonego hakami (u tasiemca uzbrojonego). Szyjka jest strefą wzrostową i na ogół w ciągu całego życia tasiemca odrastają od niej nowe człony.
powierzchnia ciała pokryta jest mikrokosmkami i pośredniczy w pobieraniu pokarmu, tasiemce nie mają bowiem układu pokarmowego i chłoną związki odżywcze z otoczenia.
Układ rozrodczy obojnaczy, dochodzi do samozapłodnienia.
- budowa: ciało można podzielić na przód (bez wyodrębnionej głowy), tył, stronę brzuszną i grzbietową. Pokryte jest jednowarstwowym nabłonkiem ektodermalnym, u wirków pokryty jest rzęskami, u pasożytów komórki nie są orzęsione i zlewają się w jedną warstwę zwaną syncytium. Pasożyty posiadają dodatkowo nabłonek pokryty oskórkiem, który chroni przed strawieniem przez enzymy gospodarza. Pod nabłonkiem znajdują się mięśnie gładkie pochodzenia mezodermalnego, u wirków tworzące kilka warstw, u pasożytów mają postać pojedynczych włókienek. Nabłonek oraz mięśnie tworzą wór powłokowo-mięśniowy nadający kształt. Wewnętrzna jama ciała wypełniona jest parenchymą.
- brak układu oddechowego, do wymiany gazowej dochodzi bezpośrednio przez powierzchnię ciała. Pasożytów wew. np. tasiemiec podstawowym procesem dostarczającym energii jest oddychanie beztlenowe. Wirki i skrzelowce oddychają tlenowo.
- brak kładu krążenia: substancje odżywcze rozprowadzane są przez płyn znajdujący się w parenchymie. U niektórych transport ułatwia jeszcze silnie rozgałęzione jelito.
- układ wydalniczy protonefrydialny składa się z kanalików znajdujących się w parenchymie zakończonych protonefrydiami, do których uchodzą komórkami płomykowymi.
Główną funkcją tego układu jest jednak nie tyle usuwanie ubocznych produktów metabolizmu (których z powodu małej intensywności metabolizmu jest niewiele), ale osmoregulacja. Świadczy o tym między innymi brak układu wydalniczego u niektórych wirków morskich. Kanały wydalnicze większości pozostałych wirków tworzą dwa podłużne ciągi uchodzące na zewnątrz jednym lub kilkoma otworkami po grzbietowej stronie ciała. Układ wydalniczy pozostałych płazińców ma podobny plan budowy.
- układ nerwowy: prosta budowa, zbudowany z 2 zwojów nerwowych położonych zazwyczaj w przedniej części ciała oraz z odchodzących pni nerwowych połączonych poprzecznymi spoidłami.
U wolno żyjących wirków najsilniej rozwinięte są dwa pnie położone po brzusznej stronie ciała. Występują u nich także dość dobrze wykształcone narządy zmysłów, wśród których spotykamy zarówno receptory chemiczne, dotykowe, jak i proste oczka (fotoreceptory) w liczbie od jednej do kilkunastu par. Niektóre morskie wirki mają też statocysty.
Pasożyty, w związku z prowadzonym trybem życia, mają słabo rozwinięty układ nerwowy i właściwie pozbawione są wyspecjalizowanych narządów zmysłów. Występują u nich jedynie komórki czuciowe i proste receptory chemiczne.
- rozmnażanie: hermafrodytyzm, najczęściej zapłodnienie krzyżowe; u wirków rozwój prosty, u pasożytów rozwój złożony. Wolno żyjące wirki składają około 200 w ciągu swojego życia, a u wewnętrznych pasożytów liczy się je w milionach sztuk.
Larwa Mūllera (protrochula) - występuje u form morskich wirków; ma kształt jajowaty, owalny. Na szczycie znajduje się narząd zmysłowy z pękiem witek - chemoreceptor. W równiku jest 8 długich płatowych wyrostków orzęsionych na brzegach. Otwór gębowy mieści się na dolnej stronie ciała (prowadzi do workowatego jelita). Jelito otoczone jest parenchymą. Larwa prowadzi planktonowy tryb życia, po czym opuszcza się na dno i przekształca w wirka.
Larwa Gotta - posiada tylko cztery płaty orzęsione.
Cykle rozwojowe:
Bruzdogłowiec szeroki: pierwszym stadium rozwoju jest koracidium, które żyje w środowisku wodnym - pierwszym żywicielem pośrednim jest skorupiak z rzędu widłonogów, (w którego organizmie uwalnia się onkosfera i przekształca się w procerkoid), drugim ryba kostnoszkieletowa (larwa przyjmuje kolejne stadium rozwojowe – plerocerkoid, osiedla się w mięśniach), ostatecznym jest ssak (osiedla się w jego jelitach i osiąga postać dorosłą)
Motylica wątrobowa: Żywiciel pośredni: ślimaki – błotniarka moczarowa lub wędrowna, Żywiciel ostateczny: bydło
Jaja pasożyta dostają się do przewodu pokarmowego żywiciela ostatecznego wraz z żółcią a następnie są wydalane razem z kałem. Poza organizmem żywiciela zachowują żywotność od 2 do 6 miesięcy. W zbiornikach wodnych wylęga się z nich pierwsze pokolenie larwalne tzw. miracidium (dziwadełko). Miracidium mające dość dobrze rozbudowany układ nerwowy, a nawet dwie plamki oczne, aktywnie wnika do ciała wodnego ślimaka, gdzie przekształci się w następny typ larwy sporocystę. Następnie namnażają się kolejne stadium larwalne - redia (na drodze rozmnażania bezpłciowego), a następnie cerkarie. Cały proces trwa ok. 2 miesiące i prowadzi do wytworzenia do 2000 cerkarii z jednego jaja.
Cerkarie (mają dwugałęziste jelito, dwie przyssawki oraz długi ogonek) aktywnie opuszczają ślimaka. Jeżeli w ciągu doby nie zostaną połknięte przez żywiciela ostatecznego, to tracą ogonek i przymocowują się do roślin wodnych, gdzie otaczają się osłonką (cysta). Następnie cerkarie tracą ogony, otorbiają się i przekształcają w formę inwazyjną - metacerkarię. W tej postaci są w stanie przetrwać nawet przez pół roku w temperaturach spadających poniżej -15 °C.
Po zjedzeniu przez żywiciela ostatecznego metacerkarii (razem z trawą, na której osiadły) dostają się one do jego przewodu pokarmowego. W jelicie roślinożercy cysta otaczająca metacerkarię zostaje strawiona, uwolniona larwa przebija ścianę jelita i wraz z krwią dostaje się do przewodów żółciowych, gdzie dorasta i osiąga dojrzałość płciową.
Fascioloza
Tasiemiec bąblowcowy: Dojrzały tasiemiec pasożytuje w jelicie cienkim psowatych: psa, wilka, szakala, lisa, rzadziej u innych mięsożernych ssaków (np. kota). Postaci dojrzałe tasiemców są małe, mają od 2,5 do 6 mm długości. Posiadają kulisty skoleks z podwójnym wieńcem 30-36 haczyków. Na strobilę składają się tylko trzy proglotydy: jałowy, hermafrodytyczny i najdłuższy maciczny. Oderwane proglotydy wydostają się samodzielnie przez odbyt na powierzchnię skóry żywiciela ostatecznego. Jaja znajdujące się w sierści zwierzęcia stanowią źródło inwazji dla żywiciela pośredniego, także dla ludzi. W żołądku lub jelicie żywiciela pośredniego z jaja wydostaje się onkosfera, która czynnie przedostaje się do krążenia i z prądem krwi dostają się do narządów wewnętrznych, głównie drogą żyły wrotnej do wątroby, ale także do płuc, mięśni, kości, mózgu, oka, śledziony, nerek, tkanki podskórnej. W narządzie onkosfera przekształca się w kolejne stadium rozwojowe, jakim jest bąblowiec (echinococcus).
echinokokoza (żywiciel ostateczny) lub hydatidoza (żywiciel pośredni)
Tasiemiec uzbrojony, soliter żywicielem pośrednim tasiemca uzbrojonego jest świnia i jego larwa cysticerkus posiada na skoleksie dodatkowy wieniec haczyków. W związku z tym tasiemcem uzbrojonym można się zarazić zjadając niedogotowaną wieprzowinę, pochodzącą od zakażonej świni. Oprócz przewodu pokarmowego tasiemiec uzbrojony może się osadzić w mięśniach i narządach wewnętrznych człowieka jako larwa wągier. Szczególnie niebezpieczne są przypadki osadzenia larwy w mózgu i gałce ocznej. Ucisk mózgu może ona wywoływać objawy podobne do padaczki oraz bóle głowy, nudności i zaburzenia zachowania. Z kolei osadzenie w oku może doprowadzić do ślepoty.
tenioza (zarażenie wągrami) oraz cysticerkoza (jaja inwazyjne)
riochin