Terapia zajęciowa z osobami z niepełnosprawnością sensoryczną
Etiologia:
Czynniki wywołujące wadę wrodzoną:
- czynniki genetyczne
- czynniki działające na dziecko w okresie życia płodowego bądź w czasie porodu (różyczka, kiła, złe warunki zdrowotne i psychiczne, zatrucie, konflikt serologiczny, antybiotyki ototoksyczne)
Czynniki wywołujące wadę nabytą:
- ostre lub przewlekłe choroby ucha
- choroby zakaźne
- choroby wysokogorączkowe (zapalenie opon mózgowych)
- antybiotyki
- urazy chemiczne, mechaniczne lub psychiczne (głuchota psychogenna)
Klasyfikacja:
A). Ze względu na czas wystąpienia wady mówimy o osobach z wadą słuchu:
- prelingwalną, gdy uszkodzenie wystąpiło przed okresem nabycia mowy ustnej;
- interlingwalną, gdy dziecko zaczęło uczyć się mowy, ale nie opanowało jeszcze struktury gramatycznej języka;
- postlingwalną, gdy uszkodzenie słuchu nastąpiło po opanowaniu mowy. Osoby z tym uszkodzeniem określa się jako ogłuchłe.
B). Ze względu na stopień uszkodzenia określamy osoby jako:
- niesłyszące – głuche. Są to osoby z tak znaczną wadą słuchu, która uniemożliwia odbieranie mowy za pomocą słuchu, w sposób naturalny. Niesłyszący odbiera informacje głównie drogą wzrokową. Dużą pomocą są urządzenia wzmacniające dźwięki, tzw. aparaty słuchowe. Najpoważniejszym następstwem głuchoty jest niemożność opanowania mowy ustnej drogą naturalną, tj. przez naśladownictwo słyszanej mowy otoczenia. Osoby niesłyszące mają trudności w kontaktach z ludźmi słyszącymi. Trudności te powodują tendencje izolacyjne i tworzenie się grup „mniejszości językowej” posługujących się głównie językiem migowym lub miganym.
- niedosłyszące, słabo słyszące. Są to osoby, u których wada słuchu ogranicza odbiór mowy drogą słuchową. Odbiór informacji słownej jest pełniejszy przy stosowaniu aparatu słuchowego. Słabo słyszący w odróżnieniu od niesłyszących mogą opanować mowę ustną drogą naturalną, poprzez słuch. Wada ta nie jest tak wielka, aby uniemożliwiała korzystanie ze słuchu w nauce, pracy i zabawie, ogranicza jednak i zniekształca odbieraną mowę ustną. Osoby słabo słyszące w zależności od stopnia uszkodzenia mają pewne trudności w kontaktach słownych, korzystaniu z radia, wykonywaniu zawodu wymagającego dobrego słuchu. W zależności od stopnia uszkodzenia i osiągniętego stopnia rewalidacji osoby te zbliżają się do słyszących lub głuchych
C). Ze względu na dodatkowe (sprzężone) uszkodzenia rozróżniamy:
- głuchoniewidomych,
- osoby z wadą słuchu i z upośledzeniem umysłowym,
- z wadą słuchu i kalectwem narządu ruchu.
E). Ze względu na czas występowania przyczyny powodującej wadę słuchu rozróżniamy wadę:
- wrodzoną
- nabytą
Cele pracy:
przywracanie sprawności uszkodzonego zmysłu słuchu przez umożliwienie korzystania z posiadanych resztek słuchowych tzw wychowanie słuchowe
przywracanie sprawności psychicznej przez usprawnianie procesów poznawczych, zaburzonych wskutek ograniczenia percepcji bodźców słuchowych, w tym mowy dźwiękowej,
przygotowanie osób z wadą słuchu do funkcjonowania w warunkach życiowo zmienionych wskutek istniejącej wady i do możliwie samodzielnego życia,
metody porozumiewania się:
Osoba z dysfunkcją narządu słuchu powinna brać udział w każdej z form terapii zajęciowej.
Osoby posługujące się mową dźwiękową należy zachęcać do jej używania
Podczas zajęć z muzykoterapii lub odtwarzania dźwięków należy umożliwić podopiecznemu doznanie drgań ( np. dotykanie głośnika)
NIEWIDOMI
Osoby z uszkodzonym wzrokiem dzieli się na dwie grupy:
niewidomych i niedowidzących od urodzenia i wczesnego dzieciństwa (przyjmuje się wiek do pięciu lat);
ociemniałych - osoby które całkowicie lub w znacznym stopniu straciły wzrok w ciągu życia.
Przyczyny:
1. Czynniki genetyczne. 2. Wady wrodzone analizatora wzrokowego i uszkodzenia okołoporodowego-gdy uszkodzenie wzroku powstaje w okresie płodowym i jest spowodowane głównie chorobami matki w czasie ciąży, zatruciami, spożywaniem przez matkę alkoholu i wcześniactwem3. Choroby analizatora wzrokowego .tj jaskra ,zaćma, 4. Choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą oraz nowotwory. 5. Chorób ogólnych: cukrzyca, zapalenie opon mózgowych6. Urazy mechaniczne, termiczne, chemiczne. 7. Awitaminoza (brak witaminy A)8. Zmiany starcze
Brak wroku powoduje:
Trudności w poszczególnych obszarach funkcjonowania, takich jak:
orientacja przestrzenna i poruszanie się,
poznawanie rzeczywistości i zjawisk,
rozumienie pojęć,
wykonywanie czynności dnia codziennego,
sfera emocjonalna, zubożałe doznania uczuciowe, ograniczona możliwość uczenia i przystosowania społecznego przez naśladownictwo,
funkcjonowanie społeczne
ograniczenie samodzielności,
- ograniczone zaspokojenie potrzeb psychicznych,
- uczucie osamotnienia,
- blokadę potrzeb poznania, niezależności
Następstwa i skutki psychologiczne utraty wzroku: 1. U dziecka – od urodzenia rozwija się szereg wadliwych postaw poznawczych, emocjonalnych i społecznych. Takie dziecko później rozgląda się dookoła, później unosi główkę, obraca nią. Później chwyta przedmioty, czołga się, opóźniony jest ruch poprzez naśladownictwo. W wyniku tego stale narasta napięcie psychiczne w oczekiwaniu rzeczy i zjawisk nieznanych. To trwałe napięcie w każdej fazie życia wyniszczające. 2. Świadomość niebezpieczeństw sprawia, że osoby niewidome stają się mniej aktywne, ograniczają ruchy, to sprawia, że żyją w hipokinezie, która jest dzmęczenia, patologicznych zahamowań, ograniczeniem ruchów pewnych grup mięśni, tików, blindizmów.Blindizmy – to zespoły tików, odruch obrony, póz i gestów będących reakcją na niezidentyfikowane obiekty oraz braku mimicznej kontroli własnych zachowań ukierunkowanych na środowisko. 3. Brak wzroku powoduje: skrzywienia kręgosłupa, wadliwe postawy, wyciągnięcie ramion do przodu, cofnięcie głowy i tułowia tzw. „koguci chód”. Drażliwość, zmęczenie, zaczerwienienie. 4. Brak wzroku powoduje zubożenie odbioru informacji, to powoduje, że człowiek podejmuje złe decyzje. Osoba niewidoma kompensuje wzrok innymi analizatorami: węchem, słuchem, dotykiem. Konsekwencje psycho – społeczne ślepoty- zaburzone poczucie własnej wartości - zaburzona klasyfikacja zdarzeń dobrych i złych, które pooprawiają lub zagrażają i obniżają poczucie własnej wartości. - zaburzone motywowanie do działań, których celem jest poprawianie własnej wartości
Co jest ważne dla terapeuty:
Terapeuta musi znać aktualny stan wzroku podopiecznego, prognozę medyczną oraz sposób funkcjonowania w sytuacjach życiowych.
Musi poznać metody i techniki pracy nie oparte na wzroku a słuchu i dotyku
Pamiętać o kilku zasadach:
• Podopieczny w pracowni powinien mieć stałe miejsce
• Musi poznać dokładnie układ pracowni i budynku (nie powinniśmy zabraniać samodzielnego poruszania się po ośrodku)
• Aby uniknąć urazów nie powinno się zmieniać miejsca przedmiotów
• Drzwi do pracowni powinny być całkowicie otwarte lub zamknięte
• Dla słabowidzących dbać o prawidłowe oświetlenie
•
Rehabilitacja:
Termin rehabilitacji wzroku pojawił się stosunkowo niedawno, gdyż kiedyś uważano, że osłabiony wzrok należy oszczędzać.
Ważną kwestią procesu rehabilitacji jest wyposażenie niewidomych i słabowidzących w odpowiedni dla nich sprzęt rehabilitacyjny i nauczenie sprawnego posługiwania się nim.
Do sprzętu pomocnego należą:
• Pomoce służące do orientacji przestrzennej: białe laski, elektroniczne wykrywacze przeszkód, psy-przewodniki , urządzenia wykrywające przeszkody
• Urządzenia pomagające posługiwania się pismem: maszyny brajlowskie, rysiki, tabliczki umożliwiające samodzielne pisanie, rysunki wypukłe (?)
Różnorodne pomoce optyczne: lupy, lunety optyczne, monookulary, powiększalniki telewizyjne itp. są przydatne dla słabowidzących
Oraz dodatkowe pomoce tj: sprzęt z lektorem, oznaczniki kolorów, przyrządy do pomiaru cieczy, deska z klipsem, okienko,
Pomoce:
Cele terapii zajęciowej dla osób niewidomych: 1. Akceptacja straty wzroku, potem akceptacja edukacji zmierzającej do posługiwania się sprzętami dla niewidomych. (laska) 2. Nauka lub doskonalenie i utrzymanie umiejętności pisania dotykowego systemem Braill’a, 3. Nauka i utrzymanie umiejętności orientacji i samodzielnego poruszania się: - nauka technik ochraniających - ustalanie kierunku marszu - poznawanie właściwości otoczenia - korzystanie z pomocy przewodnika - odnajdywanie upuszczonych przedmiotów - posługiwanie się laską -chodzenie po schodach - korzystanie ze środków komunikacji drogowej. 4. Kształtowania nawyków prozdrowotnych w celu podwyższania stanu zdrowia fizycznego i kondycji psychofizycznej. 5. Nauka i utrzymanie umiejętności wykonywania czynności życia codziennego., obejmująca: - utrzymanie higieny osobistej i dbałości o wygląd zewnętrzny - prace domowe np. pranie, sprzątanie - udzielanie opieki innym - sposób zachowania się w różnych sytuacjach życiowych np. posługiwanie się pieniędzmi.
Metody prowadzenia terapii zajęciowej dla osób niewidomych i niedowidzących:- socjoterapia-biblioterapia -arteterapia-kinezyterapia -logorytmika - wszystkie formy mogące przynieść podwyższanie stanu zdrowia fizycznego i kondycji psychofizycznej podopiecznych. Ważne jest, aby osoba niewidząca znajdowała się pod odpowiednią opieką pedagogiczną i psychologiczną, i aby tok zajęć dostosowany był do jej potrzeb i możliwości. W wielu ośrodkach dba się o opanowanie wielu zwykłych, codziennych czynności, takich jak sprzątanie czy łączenie kolorów w ubiorach. Są to umiejętności dla zdrowego człowieka oczywiste, natomiast dla osób niewidomych mogą stanowią poważną trudność. Dla osób, które tracą wzrok w wieku późniejszym, ważnym elementem terapii w szerokim znaczeniu jest pomoc psychologa. Dla osoby ociemniałej największą obawą jest to, że zostanie sama. Potrzebne jest wtedy towarzystwo i oparcie. Po udanej rehabilitacji, włączające terapię zajęciową, osoby niewidome mogą w dużym stopniu poczuć się niezależne od pomocy innych ludzi
Jako osoba z dysfunkcją narządu wzroku ( umiarkowany, znaczny stopień niepełnosprawności) ma prawo:
odpowiednio przystosowanego stanowiska pracy
dodatkowej 15-minutowej przerwy w pracy wliczanej do czasu pracy
dodatkowego 10-dniowego urlopu wypoczynkowego
zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w przypadku wykonywania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających
ala61-61