Kazania o Bogu i ojczyźnie.pdf

ks. abp Józef Teodo rowicz

BIBUOTEUK

MISTRIO

WHOOnWW

KAZANIA O BOGU I OJCZYŹNIE

Warsza wa 1999

Oficyna Wydawnicza

VIATOR

+ AMDG+

~odsta~'a wydania: x. abp Teodorowicz, Na przełomie, Pr;l'molr;l'nia

I ka;amu Il'yhrQ/ll', Poznań.Warsza\lr'a-Wilno-Lublin. 1923.

SŁowO WSTĘPNE AUTORA

DO WYDANIA PIERWSZEGO

Na okładce wykorzystano fotografię Ks. Abpa Józefa Teodorowicza

pochodzącą ze zbiorów ArchiwumArchidiecezji Warszawskiej.

Kazania , które dziśwydaję, z wyjątkiem paru , nie były

zupełnie przeznaczone do druku . Zawdzięczały one po-

wstanie swoje chwili i okolicznościom, które je wywołały

i nie było wcale ich zadaniem przetrwać wielkie przeżycia

i utrwalić się. Wyznaję nawet, że było mi niemałą trudnością

powracać do tych szkiców nieraz po latach . gdy mi sięjawiły

odart e z tych poruszeń, prądów serca i czasu, w któr ych

powstały. Dlatego długo się wahałem z ogłoszeniem swoich

kazań narod owych. Ostatecznie jednak zwyciężył we mnie

wzgląd inny: prawie wszystkie kazan ia tu zeb rane, głoszone

były przeze mnie w tym wielkim okresie życia narodu i w tym

jego wielkim procesie historycznym, w którym od pęt

niewoli przechodził i przeszedł do wolności i zmartwych-

wstan ia. Jest to jedn a z najbard ziej wstrząsających tragedyj

wewnętrznych, przez jaką przechodzi Polska w tych kilku

latach ostatnich . Po jednej stronie szamo tanie się bezsilne

i gorączkowe narod u pośród największego zamętu i ciemno-

ści - a po drugiej stro nie działanie Boże w dziejach coraz

jaśniejsze i coraz to widoczniejsze. Stąd się powijale zmaga-

nie ciemności ze światłem, chao su z porządkiem, a prób

niezdarn ych na ślepo podejmowan ych, z nieubłaganą, za-

wsze sobie wierną, logiką wypadk ów.

Prawdziwie najwspan ialsza to Boska Komed ia, roze-

grana pomiędzy słabą wiarą, a nawet niewiarą, zwątpieniem

Za wiedzą Kurii Metropolitalnej Warszawskiej

IMPRIMATUR z dnia 12. 10. 1999Nr 4138/NK/99

Notariusz

ks. SrunMOr Py;el

Wikariusz Generalny

hp radeu.!; Pikus

l2.~56{O~

Oficyna Wydawnicza VIATOR. Warszawa 1999

ISBN83·85170-26-7

l/XX) eo JfJlf/5

wew~~trznym i rozbo leniem narodu. a przedziwnym planem

Boskiego ro zumu i zmiłowania Pańskiego. Tej histori i

wewnętrznych nastrojów. przejść i przeistocze ń nie utwierd zi

żadne piór o histo ryczne . -Są to bowie m d zieje najwewnętrz

niejsze. które mimo swego całego rea lizmu wymykają się

spod ścisłej obserwacji badacza . - Nie jest zadaniem histo rii.

ale raczej kaznodzi ejskiej literatury. ująć te dw a prądy

działania Bożego i ludzkiego ; odzwierciedlić.zespolić wzaje -

m nie i potomności przekazać. Każdy. ktokolwiek ka za l

w tych czasach , potwie rdzi własnym doświadczeniem moje

słowa. Przemawiając w ciągu tyc h lat pra wie we wszystkich

ważnych okolicznościach życia narodowego. glosilem p rzez

kazan ia mimo woli i mimowiednie historię wewnętrznych

dziejów narodu tej najpotężniejszej chwili. Stąd kaza nia

moje nie nabierały wartości. ja k to jest zwyczaj nie. z kaz-

nod ziejskiej wymow y. ile raczej zawdzięczały swą właściwą

wartość chwili , w kt órej były głoszone.

A ponieważ te chwile historyczne. dzięki o pa trzn ym

dziejom Bożym w na rod zie. zbiegały się w jednolitą myśl.

któ ra wypadkami kierowała. więc i oderwane. i luźne

kazania, któr e były tej chwil i wyrazem . tworzą pomim o

swego przy godnego c ha ra kteru jedn ak pewnącałość - i wła.

~ni.ewzgląd na ten cha~kter kazań nakazał mi przeewycię

zyc osobiste względy I sklonił m nie d o ich ogłoszenia

d rukiem . Dołączyłem do tyc h kazań i późniejsze. kt ó re

chociaż mają cha ra kter już inny . wiążą się jednak i splatają

z ta m tymi w pewien o rga niczny związek. Szczególni e o bo-

wiązany jestem za zachętę panu ministrowi Przesm yckiem u.

Osobn o winien jestem podziękowanie Siostrze Ma i.

gorzac ie Dąbrowskiej, ze Zgro ma dze nia SS. Zma rtw ych-

wstanek, bez której pomocy. i to bardz o ofiarnej i bard zo

wytrwałej. p rzy mych zajęciach nie bylb ym

DWIE EPOKI

MOl4'a "'TPO""~d:iDJw 14' r. 1913 14' archiJcaudru 114'O""sk~j

Ił' 5Q.' q rocznic( f'OIł's,anill63 r.

Cóż to TA miłość. która rada by d la siebie zabrać wszystko .

b y wszędzie zwycięsko królować? . ,

Co to za miłość. kt ó ra kołace do serca młodzieńca, gdy

on ro i i snuje plan y przyszłości.kołace m u do serca i mówi:

Wyrzecz się dla mnie wszystkiego. a sam pójdź za mną!

Co to za miłość zawistna. która ścigaczłowiekaaż do

jego pr o gó w i świątnic r~zinny~h i. ta m naw~t. gd~ie

szczęście swoje budował. gdzie w mm Się sa m roz~I~lmo.zy!

i utrwalił. tam nawet ona mu woła: ŻOnę porz uc I dZIeCI

swoje. i starych rodziców twoich . i dom twój . i zagon

rodzinny. a wszystko to dla mnie poświęć i ~jdź za mną!

I myślicie może. że na tym po przestanie? Chyba Jej

nie znacie . Jej tego wszystki ego nie dosyć. wszystkie o fiary.

jakich pożąda.są d la niej tylko wstępem i prologi~d.~ naj-

wyższej i już ostatniej. Tyieś mi dal - woła ta mdo~ po--

żądająca - a jednak niedostaje mi jeszcze jed nego ; med?"

staje mi ciebie sa mego; niedos taje mi jeszcze ~fiary z życia

twojego ; da j mi i to. daj mi je pr zede wszystkim!

O to miłość ojczyzny , nad którą tylko jed na miłość jest

wyższa, a ta jest jej korzeniem i zapr~wą - miłość Boża ".

I co za odpowiedź otrzyma o.JCZYZl1a na to swoje

wołanie o prawo takie bezwzględne i ta kie wszechstronne.

ta k ze wszystkiego grabiące i odzierające?

w możności

wydołać tej pra cy.

AUTOR

Pójdźmy, by umrzećmężnie za braciąnaszą - woła J ud a

M ach a bejczyk

daj swój ucisk i swoje kajd a ny. a my pra gniemy cię uwiel-

możyć wolnością. Pomrzemy. byleś ty żyła!

G dy by mi wol no było zakończyć to p rzem ówienie

hołdem. ja ki składam wespół z wa mi i nar od em bo haterst -

wu, jakżebym też ra d to uczynił i na tym urwał stewo moje

do was. Ale chwila dzisiejsza do ma ga się czegoś więcej

jeszcze od każdego. kt oko lwiek chce stać się jej tłumaczem.

N ar ód . którem u w sm utny m ud zia le przypadło kur -

ha ny i gro by przeszłościoblegać. do maga się. by z mogi l szlo

dlań światło. Za ubo gi on na to . aby w swoje rocz nice smutne

czy weselne czcić tylko pamięć swoic h bo ha terów . Wspo-

mnie nia umarłych muszą się obrócić w naukę d la żywych.

mogiły zaś przeszłości dr o gowsk azam i stać się mają na

przyszłość. Cóż d o pier o mówić o wspomnieni u dzisiejszym;

ta kie ono jes t jeszcze świeże. tak obciążone zaga d nienia mi .

a ta k znowu związane z p rzecz uciam i przyszłości. któ re aż

rozsadzają pierś narodu. Doprawd y nie wiedzieć. ku czemu

obrócić te wspom nienia. czy je w przeszłość skierować. czy

w dzisiejszą chwilę, też czy w przyszłość? Bo przeszłość

i przyszłość, jak i o becna c~wila. ró wne so bie do nich roszczą

prawa .

Niechajże więc hołd nasz złożony pamięci bo haterów

sta nie się przygrywką d la przędzy tyc h myśli. które się z tej

epo ki d ziejowej wysnuwają.

Lecz jakże trudno jest p rzed zim nym sądem historii

nie mrozićrozbolałych uczuć; tru dno to osądzać przeszłość.

trudno wydawać wyrok na rok 63. Ale gdy bym na wet stał

się nieubłaganym rzecznikiem hist ori i i gdybym wezwał

p rzed jej trybunał zamarlą przeszłość. to się nie za do wol i

tym słuchacz i jeszczeo dzisiejszą upomni sięchwilę.Rzeką

mi wted y: .Dlaczego to stajesz w pół d ro gi? Dlaczego

wspom nieli ubiegłych z dzisiejszą dobą nie połączysz?'

I nowa rod zi się tu dl a mn ie trudność. bo przecież chwi la

o becna ty le w so bie kryje wrażliwości, tyle niepo kojów . tyle

( I

Mch

10); odpowiedź to

za tysiące.

za wszystk ie wieki i za wszyst kie czasy .

Pójdźmy, by umrzeć!

Pat rzcie. jak a to odpowiedź kr ó tk a . N ie tar guje sięona

z wo la niem ojczyzny ; nie d aje jej części tylk o. żeby część

drugą so bie zachować; nie pieści się nawet swoją ofiarą; nie

ro ztk liwia się też sa ma nad sobą; odpowiedź to . w kt ó rej

pochowało się uczucie. skryła się wyobraźnia, w kt ó rej

ofiara wyrażona jest p rzez rozkaz, skiero wa ny d o siebie i d o

innyc h: Pójdżmy i umrzyjm y! Ot o miłość ta k niena sycon a .

ta ka bezwzględna. żądna krwi i tak a wszechwładna: Ski nie.

a w lot idziesz za nią. by wszystko swoje złożyć pod jej sto py.

A kied y przec hod zi przez po bojo wiska. kied y żegna po-

zdrowieniem ginących za nią, o ni jeszcze w gasnącym

wejrzen iu mają dl a niej uśmiech. o ni za starożytnym po-

wtarzają mędrcem: Slodko jes t umierać za ojczyznę!

Kiedyż mam wspominać na ta kie o fiarne poświęcenie.

jeśli nie d zisiaj'? I gdzież.jeśli nie na gro bach o fia r boh at e rs-

kich , ma m ciebie wynosić, o miłości ojczyzn y'?

To ty na m zabrałaś tyle młodzieży w 63 roku ; to ty tyle

po rywu szlac he tnego i szczyt nego obudzilaś; ty krwią w nie-

równej wa lce zabarwiłaś pola . już i ta k k rwi syte ; ty byłaś

tym wołaniem i

tym

o krzy kiem

ustac h

w zastępach

młodocianych: M aruuri te sałutant,

I jeszcze w tym jest os o bliwa miłość ojczyzny. że im

mniej ta ojczyz na daje , tym bar dzi ej pociąga ku sobi e.

Po lsk o! G dy piękną byłaś, wolną i wielmożną. gdy ku twej

ob ron ie wzywa li k ró lowie. iluż to się ociągało. iluż i ile razy

wolało o sob ie myśleć i o sporach d o mo wych, aniżeli o to bie.

a d op iero gdy jesteś bez k ra su , d opi e ro gdyś o kuta w kaj -

d an y. gdyś niewol na . cierpiąca. uciskiem tar ga na , syno wie

twoi oc ho tnie wołają: Wszystk o ci d a my! Dam y i pracę,

i poświęcenie. i życie nasze; po mieniamy się z tobą - ty nam

zmiesza nych o ba w i nad ziei. A jeszcze trud niej mi jes t biec

w przyszłość, którą tak ołowiane zasłoniły chm ury , w przy-

szłość tak burzliwą. gdzie wszystko trząść się zdaje w swych

posadach. wszystko wskazuje na wielkie przewroty.

A niechbym ja zno wu. aby siebie wykupić z tych

wszelkich trudności. pominął to , co razi. a rozdmuchiwał

jedy nie uczucie i wyobraźnię, toć wted y, choćbym wtórował

nawet i najśmielszym nad ziejom nar odu . czyż mi nie po wie-

cie: .. Toć to błyszczący. ta ni frazes, któr ym nas głaszczesz.

a le i zwodzisz . a tymcza sem na m zdro wej nauki pot rzeba!"

W tym trudnym dla mnie zadaniu chcędziś odważyć

me słowo na wadze prawdy Bożej i interes u narodu, wedle

moich sił słabych i mego rozumi enia. modląc się. bym na

wzór

wypa dk ów , ja k i do waszego młodocianego zapału. do

waszych rojeń wiośnianych, a stamtąd zawrócilibyście się

i przypa dli do dzisiejszej chwili. ażeby zawołać: Jakież

bolesne zestawie nie! T yle ob udzo nych nadzie i. a tyle po nich

rozczaro wan ia! T yle siejby ofiary i krwi. a ta k straszli we

żniwołez,cierpień i ra n. A wszyst ko to dla tego , że posiew był

przedw czesny. więc i żniwo zmarniało. I westchnęlibyście

głęboko i mówilibyście przez łzy wasze: Ach! gdy by się to

dal o dzisiaj odrobić. co się wó wczas stało! Albo gdyby się to

było przed do byciem miecza wspomniało na radę i prze-

strogę mędrca: Mąż ; lud cierpłiwy tepszyod mocn ego i ten.

kló ry się posiada . od zdooywcy miast (Prz 16.32), Jednym

tchem wyrywają mi się te słowa sądu i krytyki . choć je

ubieram we wspom nienia wasze. lecz ledwo z ust wypusz -

czo ne, a już rad bym je z drogi zawrócić. M uszę jed nak

mówić, choćby przeciw serc u sa mem u, choć żal mi się rob i

szlac hetnego i ofia rnego porywu, który się dawał w calo-

pa len iu i miłosnej ofierze. Lecz nie rozpaczam ; bo jeśli nie

można przed surową krytyką obronić szczytnej miłości. to

można ją jednak wyrozumieć i wytłumaczyć. Ci. którzy do

boju nierównego dali się nieopatrznie porwać.jeśli zgrzeszy-

li, to zgrzeszyli tylko przez nadm ia r miłości.

W przysłowiach inn ych nar od ó w trzeźwy zmysł broni

się pr zed wszela kim na dmie rnym po rywem : Ne quid nimi s

_ mówił Rzymia nin; pod o bne też przysłowie mial G rek.

miały je inne narody.

Myśmy ta kich przysłów nie zna li. My mieliśmy raczej

przysłowia. które wyrachow aniu przeciwstawiały poświę

cen ie i zapal. Poezja romantyczna utrafiała w psychologię

na rodu . kied y kazała mierzyć siły na zam iary, albo gdy

wołała, że czucie silniej mó wi do niej. niż mędrca szkiełko

i oko ,

Ma rdoch eusza

m ówii to . co należało ku

pokojowi

narodu swego ( Est 10, 3).

Łatwo i tru d no jes t mówić o ro ku 63-im. Łatwo - bo

sąd już o nim wydała historia; trudno - bo trudn o osądzić

szlachetne i szczytne porywy. Wszakże to wówczas . w imię

porywu wołano: Ba gneto m przeciwstawimy kije. armatom

- bagnety. Czyż w tym jednym haśle nie tkwi i symbo l

i cha rak ter cały 63-go roku? Był wówcza s poryw miłości

ojczyzny. któ ry aż wyzywał wszela kie o bliczenie i rachu ne k

i lekceważył sob ie wszystkie przygotow ani a i potrzebę

poręcze ń u sojuszników . I oto ma cie już tu osądzenie histo rii.

Właśnie w tym. w czym zapałpociąga! naj bar dziej. bo swoim

nadmiarem. w tym tkwiło i zarzewie wszystkich katastrof

i nieszczęść; w tym też kryła się straszna

tragedia

ca lego

na rod u i tych. co się dlań odda li.

Do was się zwrócę, wy czcigod ni wetera ni. o ko leni

aureolą miłości i męczeństwa dl a ojczyzny. G dybym niejed -

nego z was zapytałdziś, kiedy wspomni enia młodzieńcze ta k

żywo się budzą z pomrok u przeszłości. gd ybym się zapytał,

co o ne wam mówią? Bieglibyście pamięcią waszą do owych

Jakież łatwo w podobnyc h skłonnościach na rod owej

d uszy o nieopatrzność i przesadę! Jakże łatwo. zwłaszcza

tam . gdzie niewola i ucisk budziły pyta nie: Dlaczegóżby nie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: