HORMONY.docx

HORMONY

Układ dokrewny:

-szyszynka              -przysadka mózgowa              -tarczyca              -grasica                            nadnercza              -trzustka              -gonady

Hormon- to związek chemiczny wydzielany przez gruczoły zbudowane z komórek dokrewnych do otaczającego je środowiska lub na zakończeniach nerwowych, transportowanych do komórek docelowych, z którymi reaguje przez swoiste receptory i wywołuje reakcję fizjologiczną, morfologiczną lub biochemiczną nie podlegając zużyciu. Jest substancją czynną biologicznie.

Działanie hormonów:

·         Działają na komórki wydzielające (autokrynnie), sąsiadujące (parakrynnie) lub komórki docelowych tkanek i narządów (endokrynnie)

·         Oddziałują przez swoiste receptory i wpływają na czynności metabolizmu i morfologię innych narządów i tkanek

·         Nie podlegają zużyciu jako substraty albo związki energetyczne   !

Uwalniania i działanie     !

Ø      Autokrynnie

Ø      Endokrynnie

Ø      Neuroendokrynnie

Ø      Parakrynnie

Podział hormonów:

·         Działanie: - miejscowe (autakoidy), - tkankowe, - ogólne

·         Budowa chemiczna: - aminokwasowe, - polipeptydowe, - steroidowe

Różnią się rozpuszczalnością, a zatem przenikaniem przez błony komórkowe i barierę krew- mózg.

1.       Hormony peptydowe: składają się z łańcuchów aminokwasowych od 3-20, łatwo rozpuszczalne w H2O

a.       Insulina

2.       Hormony pochodne aminokwasów- pochodne tyrozyny

a.       Dopamina

b.       Noradrenalina

c.       Adrenalina

d.       Katecholaminy

e.       Trójjodotyronina                            }rozpuszcalne

f.        Tetrajodotyronina                             }w tłuszczach

3.       Hormony steroidowe: pochodne cholesterolu, rozpuszczalne w tłuszczach

a.       Kortyzol

b.       Kortykosterol

Kontrola wydzielania:

·         Regulacja odbywa się dzięki czynności układu autonomicznego np. odruch neurohormonalnej regulacji wydzielania prolaktyny

·         Regulacja odbywa się dzięki statyną i liberyną podwzgórza, dzięki hormonom tropowym przysadki oraz pozostałym hormonom o działaniu głównie na zasadzie sprzężenia zwrotnego dodatniego lub ujemnego w długich, krótkich i ultrakrótkich pętlach regulacyjnych

Mechanizm działania hormonów:

·         Przez receptory błony

·         Receptory ‘ruchome’- cytoplazmatyczne i jądrowe

Transport przez błonowy hormonów:

·         Transport bierna

·         Dyfuzja ułatwiona

·         Dyfuzja aktywna

·         Egzocytoza

·         Pinocytoza

Podwzgórze

Jest częścią międzymózgowia

Jego jądra dzielą się na 3 grupy:

·         Gr. przednia: j. nadwzgórzowe i przykomorowe

·         Gr. środkowa: j. lejka, brzuszno- przyśrodkowe, grzbietowo- przyśrodkowe, guzowo- suteczkowe, boczne guza

·         Gr. tylna: j. suteczkowe

Liberyny:

·         TRH- hormon uwalniający tyreotropinę

·         GnRH- -||- gonadotropiny

·         GH-RH- -||- hormon wzrostu

·         CRH- -||- hormon adrenokortykotropowy

·         PRH- -||- prolaktynę

·         MSH-RH- -||- melanotropinę

Statyny:

·         SRIF- hormon hamujący uwalnianie somatostatyny= hormonu wzrostu

·         PIH- -||- prolaktyny

·         MRIH- -||- melanotropiny

Wazopresyna= hormon antydiuretyczny= VP= ADH

- syntetyzowana w jądrze nadwzrokowym podwzgórza w postaci prohormonu (VP+ neurofizyna) i transportowany przez aksony w postaci ziarnistości. We krwi transportowana na globulinach.

Czynniki pobudzające wydzielanie:

·         Wzrost ciśnienie osmotycznego krwi i płynu mózgowo- rdzeniowego (→ obkurczenie osmodetektorów j. nadwzrokowego → ↑ impulsacji w aksonach → uwalnianie)

·         Obniżenie objętości krwi (przez wolumo i baroreceptory przedsionków serca, aorty i zatoki szyjnej)

Hamowanie wydzielania:

·         Wzrost objętości krwi

·         Alkohol ( bo zwiększa diurezę)

Efekty biologiczne:

·         Hamuje wydzielanie H2O bo wpływa na kanaliki dalsze ( aktywacja cAMP), ↑ ilość akwaporyn w ścianie kanalika= ↑ resorpcja H2O         !!

·         Obkurcza naczynia i inne mm. gładkie (w dużych stężeniach)

·         Wraz z  cAMP ↑ wydzielanie ACTH

·         Usprawnienie procesów pamięciowych

·         Hamuje wydzielanie reniny

Oksytocyna

-potrzebuje globulin α i β jako transportera

-cykliczny nanopeptyd z mostkiem S-S, różnie się od VP 2 aminokwasami, syntetyzowany okresowo w jądrze przykomorowym

Pobudzany do wydzielania przez:

·         Drażnienie mechanoreceptorów w brodawkach sutkowych i szyjce macicy

·         Estrogeny poprzez wpływ na syntezę

·         Słabe działanie czynników uwalniających VP

Efekty biologiczne:

·         Skórcz macicy (musi być Ca2+ w odpowiednim stężeniu, bo wpływa na metabolizm prostaglandyn)

·         Wydzielanie mleka

·         Wzmacnianie kurczliwości mm. nasieniowodów

·         Zwiększa wydzielanie prolaktyny, gonadotropiny, tyreotropiny

·         Hamuje procesy pamięciowe

Przysadka

-część przednia: gruczołowa:

·         Stanowi 75% gruczołu

·         Składa się z części guzowej, obwodowej i pośredniej

·         Są tu komórki: γ-barwnikooporne 50%, α 35%i β (15%)- barwnikochłonne, komórki α kwasochłonne wydzielają GH i PRL, komórki β zasadochłonne wydzielają LH, FSH, TSH, ACTH, POMC (rozkładany enzymatycznie do ACTH i LPH), MSH i β- endorfiny

-cz. nerwowa (tylna)

Somatotropina GH, HGH, STH

- polipeptyd łańcuchowy z dwoma mostkami S-S, syntetyzowany w postaci pro hormonu w komórkach kwasochłonnych przedniego płata przysadki według rytmu dobowego, który ulega zmianie w ciągu życia osobniczego

Pobudzany do wydzielania przez:

·         Liberyna

·         Sen (stadium nREM)

·         Hipoglikemia

·         Insulina

·         Glukagon

·         Wazopresyna

·         Głód

·         Enkefaliny

Hamowana:

·         Hiperglikemia

·         ↑ stężenia WKT w osoczu

·         Somatostatyna (dla PRL, TSH, insuliny, glukagonu, gastryny [też powstaje w podwzgórzu, komórkach D żołądka, jelita i trzustce])

·         Kortykosteroidy

Efekty:

·         Tkanki docelowe: wątroba, tkanka tłuszczowa, kości

·         Różnicowanie i dojrzewanie