CZAS WOLNY
UNESCO - Dumazedier, 1957: wszelkie zajęcia jakim może oddawać się jednostka z własnej ochoty bądź dla rozrywki, bądź dla rozwijania swoich wiadomości lub dla bezinteresownego kształcenia się, dobrowolnego udziału w życiu społecznym poza obowiązkami zawodowymi, rodzinnymi i społecznymi.
J.R. Kelly – Cz.w. znajduje się w opozycji do czasu pracy. Nie dostajemy za niego wynagrodzenia, nie jest też wynikiem wymogów innych. Nie jest to czas niezbędny do budowania swego statusu ani czas niezbędny do życia.
E. Wnuk-Lipiński – Czas pozostający do osobistej dyspozycji człowieka, po spełnieniu przez niego obowiązków zawodowych, rodzinnych, szkolnych, oraz zaspokojeniu potrzeb biologicznych organizmu.
A. Kamiński – Cz.w. jest to część budżetu czasu, która nie jest zajęta przez pracę zarobkową, ani przez systematyczne kształcenie się uczelniane, ani przez zaspokojenie elementarnych potrzeb fizjologicznych, ani przez stałe obowiązki domowe – i może być spożytkowane bądź na swobodne wczasowanie, bądź na życie rodzinne, obowiązki społeczne i aktywność przynoszącą doraźną korzyść.
Różnorodne rozumienie:
• psychologia (czas odprężenia, relaksu, walki ze stresem i zmęczeniem)
• socjologia (czas nawiązywania i podtrzymywania relacji społecznych)
• ekonomia (czas nieprzeznaczony na pracę i czynności zarobkowe).
Etymologia:
• ang. leisure i łac. licere (czas wolny)
• pol. czas wolny – free time (czas zegarowy) i leisure (czas wartości, uwolnienia od obowiązków i przymusów).
Teoretyczne podejścia do czasu wolnego:
a) klasyczne – Simson i Yoshioka (cz.w. to wartość kulturowa, czas poświęcony sztuce, kontemplacji, aktywności fizycznej), Arystoteles (troska o ciało musi wyprzedzać troskę o duszę, ćwiczenia fizyczne kształtują charakter – odwagę i honor, celem życia jest życie umysłowe, kontemplacja, bycie filozofem, mędrcem – to właśnie daje w życiu szczęście, „nic tak nie rujnuje człowieka jak ciągły bezruch”), nurt nowoczesnej filozofii – Pieper (cz.w. podobnie jak kontemplacja jest wyższym stanem ludzkiego bytu, wyzwala zdolność wznoszenia się ponad zwykłe szare życie, pozwala na samorealizację i odnalezienie sił życiowych), podobnie S. de Grazia (cz.w. angażuje duchową i psychiczną stronę jednostki, jest stanem wewnętrznego ukojenia, kontemplacji, spokoju i otwartości człowieka)
b) społeczne – Veblen, 1899; koncepcja cz.w. powiązana z przynależnością do określonej klasy bądź grupy społecznej; wprowadził pojęcie tzw. klasy próżniaczej
c) koncepcja cz.w. kładąca nacisk na obligatoryjność czynności i zachowań – Dumazedier; czynności wolne od obowiązków zawodowych, rodzinnych, społecznych, politycznych – zorientowana na osobisty rozwój i samorealizację; czas poza snem i czynnościami fizjologicznymi, przeznaczony na odpoczynek, zabawę i bezinteresowny rozwój osobowości; semi-leisure (czas na wpół wolny) – czynności z pewnymi przymusami ich wykonania
d) koncepcja cz.w. jako stan ducha i umysłu – Neulinger; dowolność czynności prowadzących do samorealizacji; czynności wykonywane dla nas samych; czas bycia sobą, doskonalenia talentów i umiejętności; podejście holistyczne – cz.w. można odnaleźć we wszystkich sferach działania człowieka; wszelkie rodzaje aktywności są częścią całości; duże poczucie autonomii
e) koncepcja cz.w. jako przeciwieństwa pracy – teoria kompensacji pracy cz.w. (Burch; aktywność w cz.w. jest przeciwstwna do czynności zawodowych); teoria odzwierciedlania pracy w cz.w. (silne powiązanie cz.w. z czasem pracy).
Cechy charakterystyczne cz.w.:
• kategoria złożona i wielowymiarowa,
• nie otrzymuje się wynagrodzenia,
• służy realizacji potrzeb autotelicznych,
• czas dyskrecjonalny (dla nas),
• wolność i swoboda wyboru aktywności,
• poczucie niezależności i przyjemności,
• wolność od zewnętrznych oddziaływań i zobowiązań (praca, rodzina, religia),
• sfera życia niezajęta przez pracę, dojazdy, czynności dnia codziennego czy sen.
Czas pusty – brak „programu” na zagospodarowanie cz.w. (Jodłowska)
Czas uwolniony – cz.w. wymuszony sytuacją osób bezrobotnych.
Czas dyspozycyjny – czas którym przedmiot może dowolnie dysponować bez ograniczeń. (Kargul)
Czas współbieżny, polichroniczny – czas na jednoczenie czynności „z różnych porządków”. (Hall)
REKREACJA – różnorodne formy aktywności, podejmowane poza obowiązkami zawodowymi, domowymi i społecznymi dla odpoczynku, rozrywki i samodoskonalenia.
Formy rekreacji:
• fizyczna (komponent ruchowy),
• twórcza (kreatywna strona osobowości),
• kulturalno-rozrywkowa,
• rekreacja przez działalność społeczną (wolontariat).
Motywacja a czas wolny
Motywacja indywidualna – zdrowie, dobra kondycja fizyczna, pozbycie się stresów, oderwania od zwykłego rytmu pracy, podtrzymywania kontaktów z innymi, realizowanie zainteresowań, zachowanie „nostalgiczne” - poszukiwanie miłych wspomnień i doznań.
Motywacje społeczne – zacieśnianie więzi z innymi ludźmi, szukanie wspólnych doznań, rywalizacja i współzawodnictwo, realizacja potrzeb ludycznych (zabawa); ekspresja własnej osobowości, socjalizacja, przeciwdziałania postawom egocentrycznym.
Formy aktywności w cz.w. a zadowolenie psychiczne – korzystanie z mass mediów, nawiązywanie i podtrzymywanie kontaktów społecznych, uprawianie indywidualnych i zespołowych dyscyplin sportowych, uczestnictwo w kulturze, kontakt z przyrodą i turystyką, realizowanie własnych zainteresowań.
Uwarunkowania aktywności wolnoczasowych – zachowania wolnoczasowe zależą od czynników:
• biologicznych (stan zdrowia, poziom sprawności fiz., typ budowy somatycznej, wiek),
• psychicznych (osobowość, temperament, poziom inteligencji, postawa człowieka do życia, potrzeby i zainteresowania),
• społeczno-demograficzne (płeć, wiek, wykształcenie, zawód),
• gospodarczo-ekonomiczne (sytuacja materialna, ilość wolnego czasu, dostępność urządzeń i obiektów rekreacyjnych).
FUNKCJE CZ.W.:
• bezpośrednie (zaspokojenie konkretnej potrzeby)
• pośrednie (rozwój fizyczny i psychiczny człowieka).
Klasyfikacja funkcji:
• społeczno-humanistyczne (podstawowe: edukacyjne, wychowawcza, kulturalna, kompensacyjne, rekreacyjna, integracyjne)
• gospodarcze.
Funkcje:
• edukacyjne (bezinteresowne, dobrowolne poszerzanie horyzontu intelektualnego; podnoszenie kwalifikacji zawodowych; zaspokojenie potrzeby poznawania, wiedzy i nowych doświadczeń; czas kształcenie nieformalnego),
• wychowawcze (kształtowanie: określonych norm postępowania, światopoglądu, idei, stylu bycia itp., systemu wartości i postaw moralnych),
• kulturalne (zaspokajanie potrzeb twórczych zgodnych z osobistymi zainteresowaniami i aspiracjami; rekompensata czynności wykonywanych w czasie pracy),
• rekreacyjne (usuwanie zmęczenia fizycznego i psychicznego, czynnik ruchowy),
• integracyjne (tworzenie więzi społecznych, integracja rodziny, powstawanie niesformalizowanych kontaktów, wzorotwórcza rola grup),
• specyficzne (osoby: niepełnosprawne – pokonanie społecznej izolacji, bezrobotne – rozwijanie lub zmiana kwalifikacji, emeryci i renciści – utrzymanie sprawności fizycznej i umysłowej).
Efekty społ. niepożądane:
• spadek społ. prestiżu,
• apatia,
• poczucie bezsensu życia osób bezrobotnych,
• brak umiejętności i brak możliwości korzystania z cz.w.,
• dążenie do „zabicia czasu” - zachowania negatywne i patologiczne,
• pracoholizm.
Współcześnie cz.w. - przestaje być uświadamiany jedynie z wypoczynkiem i rozrywką; jest sferą samorozwoju, samorealizacji człowieka; umozliwia korzystanie z efektów pracy.
Funkcje społ-wych dla dzieci i młodzieży wg Łukawskiej:
• socjologiczno-ekonomiczne (kontakty społ., szkoła – właściwa org. Zajęć),
• psychologiczne (zainteresowania, kształtowanie pozytywnych cech charakteru),
• fizjologiczno-zdrowotne,
• pedagogiczne (samodzielność w org. cz.w.)
Funkcje cz.w. wg Winiarskiego:
• kreatywne (samorealizacja, zainteresowania, aspiracja, postawy twórcze, kierowanie własnym rozwojem),
• rekreacja (wypoczynek, zabawa, rozrywka),
• kształcące (zainteresowanie nauką i techniką, postawy naukowo badawcze),
• opiekuńcze (zaspokojenie podstawowych potrzeb dzieci i młodzieży, przeciwdziałanie czynnikom zagrażającym życiu i zaburzającym rozwój, wyrównanie braków rozwojowych, ukierunkowanie drogi szkolnej i przeciwdziałanie negatywnym selekcjom),
• integracyjne (tworzenie więzi dzieci, młodzieży, dorosłych zamieszkałych w danym osiedlu,w mieście, we wsi),
• środowiskowe (inicjowanie współpracy placówek i instytucji środowiskowych zorientowanych na zaspokojenie potrzeb społeczności lokalnej, rozwój placówek wychowania poza szkolnego).
Formy spędzania cz.w. wg Wujka:
• rozwijające osobowość (poznanie i odbiór cudzej twórczości),
• doskonalące osobowość (zajęcia plastyczne , muzyczne, samokształcenie),
• przywracające i utrzymujące równowagę człowieka (zajęcia sportowo rekreacyjne, gry i zabawy ruchowe, spacer).
HISTORIA CZ.W.
Społeczeństwo prymitywne - brak kategorii cz.w.; wspólnoty wędrowne (rytuały i praktyki religijne), wspólnoty osiadłe (cz.w. „w formie czystej” - jedynie w święta); cz.w. regulowany cyklem życia człowieka
Starożytny Egipt - Babilończycy – klasy u uprzywilejowane (sztuka, sport, gimnastyka, walka na kije, wyścigi na rydwanach ; wykształcenie dzieci- czytanie pisanie ; szkoły wojskowe)
Starożytna Grecja – rozwój filozoficzno-cywilizacyjny; złoty wiek kultury Greckiej, rozkwit cywilizacji, sztuki, nauki; cz.w. to czas rozwoju jednostki; rozwój nauk (matematyka, astronomia, medycyna). Cz.w. : wolny obywatel (doskonalenie się w dziedzinie wojownika, artysty filozofa, męża stanu), arystokracja (uczty, rozmowy, gry planszowe, występy muzyków), walki przepiórek i kogutów, uroczystości religijne, rozrywkowe i sportowe (igrzyska olimpijskie), teatr i literatura.
Wychowanie – człowiek rodzi się z ukształtowanym charakterem ; do 10-go r.ż. zabawa i ćwiczenia fizyczne od 10 r.ż nauka czytanie i pisanie, od 13 r.ż kształcenie literackie, 18-20 r.ż szkolenie wojskowe
Cele wychowania Helleńskiego : wych. Fizyczne (wych. Gimnastyczne młodzieży – bieg, skakanie, rzut dyskiem, mocowanie się), wych. Moralne (wych. Fiz. - niewystarczy do doskonałości, musi być ze szlachetnością oraz pięknem moralnym, szacunek dla rodziców i starszych), wych. muzyczne – uroczystości (śpiew i nauka gry na lutni)
Wychowanie spartańskie – cenili siłę, dzieci – dobrzy żołnierze i gotowi do walki, nie ważne wartości umysłowe i estetyczne, po 7 r.ż. Dzieci pod opieką państwa, surowa dyscyplina, gimnastyka i nauka władanie bronią, po 18 r.ż. Ćwiczenia wojskowe i życie obozowe, po 20 r.ż okres służby wojskowej, umiejętność czytania tylko dla dzieci uczonych prywatnie
Wychowanie Ateńskie – ideał, człowiek wykształcony, dziedziny umysłowe, kulturalne, naukowe i artystyczne, ruchliwość, bystrość, ciekawość oraz zamiłowanie do piękna i fizycznej sprawności.
Starożytny Rzym – sztuka masowych imprez ( festiwale, fetowanie zwycięstw), aspekt rozrywkowy: (uczty, festyny, widowiska), uprawianie sportu i ćw. fiz., koloseum, 1 dzień w tyg. bez pracy, wykształcenie dzieci, wych. Wojskowe, jazda konna.
Średniowiecze – kult Chrześcijaństwa, kult pracy, to czas wolny = czas gorszy, jeśli nie wypełnia go modlitwa, pobożność celem wychowania, wychowanie rycerskie (turnieje), gry, muzykowanie, taniec, rozrywki klas niższych – festyny wiejskie i targowiska; cz.w. przywilejem klasy dobrze urodzonych.
Renesans – dbanie o wykształcenie, różne sztuki - taniec, teatr, gry sportowe, rozwój miast – zatrudnienie, przenikanie wzorów zagospodarowania cz. w. stanów niższych i wyższych, rozwój przestrzeni publicznej ( parki, ogrody).
Wychowanie – nowe zasady edukacji(kultura fizyczne łączona z umiejętnościami artystycznymi, edukacja moralna, rozwój sprawności fizycznej, wypoczynek na świeżym powietrzu, nauka języków obcych.
Koncepcja wych. I eduk. Johna Locke'a – zachęcanie do nauki przez zainteresowania ; elementy wychowania: wych. Fiz., moralne i umysłowe
Jan Jakub Rousseau – koncepcja wychowania naturalnego, krytyka teorii i praktyki ówczesnego wych. Domowego i szkolnego, cywilizacja to czynnik destrukcyjny dla człowieka, wychowanie zgodne z prawami natury, kontakt z przrodą, naturalne wychowanie dziecka spoczywa na rodzicach, założenie : człowiek z natury jest dobry i wolny, postępuje zgodnie ze swoimi uczuciami i wrodzonymi skłonnościami, wszyscy ludzie są równi.
Społ. Industralne – umasowienie cz.w. czasu pracy i po pracy, swobodna konsumpcja, instytucjonalizacja nowego rytmu życia. 1919r. 48Godzin pracy, 1939r – 40h, lata 50-te i 60-te skracanie godz. pracy i wolne soboty
Wiek XIX i XX – wzrost dobrobytu, rewolucja konsumencka, wynalazki techniczne – nadwyżka czasu kobiet- życie towarzyskie, kultura masowa(kino, literatura, prasa), 8 godzin pracy, wolne niedziele.
Wiek XX – w miastach dzilnice służące rozrywce, wypoczynek zoorganizowany, Polska 1945 – fundusz wczasów pracowniczych, 1949 – podporządkowanie cz.w. komunistycznym wzorcom, cz.w. ma należeć do państwa a nie do obywateli(państwo decyduje jak odpoczywa obywatel), kurorty(zakopane, sopot, mazury), gra w brydża(dla burżuazji), gra w szachy(dla robotników), masowy rozwój ośrodków wypoczynkowych, dziecięce i młodzieżowe domy kultury, komunizm promował aktywne formy wypoczynku, lata 60 /70 alkohol i telewizor synonimem cz.w., 1980 masy pracujące stały się masami wypoczywającymi.
Społeczeństwo poindustrialne – wydłużenie cz.w, realizacja inwidualnych potrzeb, urlop dodatkowy dlugi i płatny dla najlepszych kadr, umasowienie czasu wolnego cz.w.
PEDAGOGIKA – nauka o wychowaniu – o istocie, celach, treściach i metodach procesów wychowawczych.
Działalność wychowawcza – zabiegi i procesy mające na celu wpływanie na fizyczny, umysłowy i moralny rozwój młodych pokoleń, przekazywanie im doświadczeń społeczeństwa zakresu wytwórczości, dorobku kulturalnego.
Pedagogika a pedagogia:
– pochodzenie: paidagogos, czyli niewolnik grecki który prowadził syna swojego pana na ćwiczenia gimnastyczne;
– z czasem opiekun przekształcił się w nauczyciela-wychowawcę;
– czynności wychowawcy nazwano paidogogija;
– pedagog i paideia;
– paideia oznaczało wykształcenie w gramatyce, retoryce i dialektyce, oraz najwyższy ideał humanistycznego kształcenia;
– greckie paideia = łac. humnistas (humanistyczny, wszechstronny).
...
slonko456