dr Dariusz Kuncewicz

dkuncewicz@swps.edu.pl

MECHANIZMY I ZJAWISKA W PSYCHOTERAPII

Wykład (24 godz.)

rok akademicki 2011/2012; studia niestacjonarne, semestr letni

OPIS ZAJĘĆ:

W pierwszej części wykładu zostaną przedstawione różne sposoby rozmienia kluczowych czynników zmiany psychoterapeutycznej. Następnie będą omówione następujące czynniki zmiany: 1) nastawienie pacjenta; 2) relacja terapeutyczna; 3) oddziaływanie na emocje, poznanie i zachowanie pacjenta; 4) podejmowanie wyborów. Wyjaśnianie niniejszych zjawisk przekroczy ramy pojęciowe poszczególnych szkół terapeutycznych i posiłkować się będzie podstawową wiedzą psychologiczną (m.in. pochodzącą z teorii przywiązania, regulacji emocji, tożsamości narracyjnej). Kolejnym krokiem będzie analiza właściwości osobowościowych terapeutów, procesów umysłowych zachodzących w trakcie pracy z pacjentem, jak też elementy warsztatu terapeutycznego. W końcowej części wykładu omówione zostaną kwestie ewaluacji zmiany psychoterapeutycznej oraz etyczne aspekty prowadzenia psychoterapii.

CELE:

1.      Poszerzenie wiedzy o mechanizmach i zjawiskach psychologicznych, stojących u podstaw zaburzeń psychicznych, zmiany psychoterapeutycznej oraz oddziaływań psychoterapeutycznych

2.      Integracja wiedzy o koncepcjach psychoterapeutycznych w kontekście podstawowej wiedzy psychologicznej

3.      Uwrażliwienie na etyczne aspekty prowadzenia psychoterapii

WARUNKI ZALICZENIA:

Zaliczenie kursu wymaga uzyskania pozytywnego wyniku z egzaminu testowego, obejmującego zagadnienia przedstawione w ramach wykładu oraz zawarte w literaturze obowiązkowej (treści wykładu i literatury obowiązkowej nie pokrywają się ze sobą!) Przykłady pytań testowych zostaną zaprezentowane i omówione na wykładach w ramach podsumowania poszczególnych bloków tematycznych.

TEMATYKA WYKŁADÓW:

1.      Perspektywy rozumienia zmiany psychoterapeutycznej

a.       Perspektywa historyczno-ideowa: czynniki specyficzne i niespecyficzne

b.      Perspektywa empiryczna: czynniki wspólne

c.       Perspektywa teoretyczna: podejście integrujące neuronauki, psychologii poznawczej i narracyjne

d.      Perspektywa transteoretyczna: meta-procesy prowadzące do zmiany

2.      Kluczowe czynniki sprzyjające zmianie psychoterapeutycznej

a.       Nastawienie pacjenta

i.  Oczekiwania wobec psychoterapii oraz motywacja do uzyskiwania korzyści terapeutycznych i pozaterapeutycznych

ii.                       Efekt placebo w psychoterapii

iii.                    Nadzieja i metody jej wzmacniania na różnych etapach psychoterapii

b.      Relacja terapeutyczna

i.  Specyfika relacji terapeutycznej w pracy z parą, rodziną i grupą

ii.                       Metody pracy bezpośrednio bazujące na relacji terapeutycznej (praca z przeniesieniem oraz „tu i teraz”)

iii.                    Metody pracy bezpośrednio oparte na relacjach: partnerskich (wykorzystywanie zjawiska koluzji), rodzinnych (detriangulacja) oraz nawiązanych w grupie terapeutycznej (wykorzystywanie procesów grupowych)

c.       Koncentracja na: przeżywaniu emocji, aktywności poznawczej i regulacji zachowań

i.  Przeżywanie emocji (katharsis, doświadczenia korektywne, adaptacyjne formy regulacji emocji)

ii.                       Aktywność poznawcza (wgląd, narracyjna strukturalizacja doświadczeń, transformacja znaczeń)

iii.                    Regulacja zachowań (eksperymentowanie z nowymi zachowaniami, odgrywanie ról, znaczenie rytuałów)

d.      Podejmowanie wyborów

i.  Jawne i niejawne wybory pacjenta

ii.                       Rozpamiętywanie krzywdy a podejmowanie decyzji o zmianie

iii.                    Przesłanki decyzji o rozwiązywaniu konfliktów intrapsychicznych i interpersonalnych

3.      Aktywność terapeuty sprzyjająca zmianie psychoterapeutycznej

a.       Zmienne osobowościowe terapeuty

b.      Elementy pracy umysłowej terapeuty

i.  Myślenie heurystyczne i metaforyczne

ii.                       Formułowanie wrażeń diagnostycznych i analiza przeciwprzeniesienia

iii.                    Poszukiwanie wzorców

c.       Bezpośrednie sposoby oddziaływania terapeutycznego

i.  Procedury organizacyjne (zasady organizacji terapii, diagnoza i kontrakt terapeutyczny)

ii.                       Interwencje słowne (zadawanie pytań, klaryfikowanie, konfrontowanie, interpretowanie)

iii.                    Techniki pomocnicze (techniki relaksacyjne i wyobrażeniowe, genogramy, zadania do wykonania poza sesjami)

d.      Dostosowywanie stylu pracy terapeutycznej do pacjenta

i.  Strategie terapeutyczne a specyfika zaburzeń pacjenta

ii.                       Dopasowywanie interwencji do sposobów funkcjonowania pacjenta

iii.                    Odsłanianie się terapeuty

4.      Ocena zmiany psychoterapeutycznej

a.       Badania nad skutecznością psychoterapii a badania nad mechanizmami zmiany

b.      Ewaluacja zmiany psychoterapeutycznej na użytek pacjenta i terapeuty

5.      Aspekty etyczne prowadzenia psychoterapii

a.       Ochrona autonomii pacjenta oraz relacji pacjent – terapeuta

b.      Kontakt terapeuty z innymi profesjonalistami oraz podejmowanie działalności publicznej

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:

Cozolino, L. J. (2004). Neuronauka w psychoterapii. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo. [Część I: Neuronauka i psychoterapia: przegląd – s. 18-59].

Prochaska, J. O., Norcross, J. C. (2006). Systemy psychoterapeutyczne. Analiza transteoretyczna. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia PTP

[rozdział 7: Terapie interpersonalne – s. 225- 271;

rozdział 12: Terapie uwzględniające różnice związane z płcią i kulturą – s. 457-500;

rozdział 13: Terapie konstruktywistyczne: skoncentrowane na rozwiązaniu i narracyjne – s. 501-524].

Drat-Ruszczak, K., Drążkowska-Zielińska, E. (red.) (2005). Podręcznik pomagania. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.

[rozdział 5: Pierwsza próba – s. 53-67].

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

Alford, B. A., Beck, A. T. (2005). Terapia poznawcza jako teoria integrująca psychoterapię. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Beck, A. T., Freeman, A., Davis, D. D. i wsp. (2005). Terapia poznawcza zaburzeń osobowości...