UKŁAD MOCZOWY
(opracowała Aneta Dembek na podstawie Krechowieckiego, Sylwanowicza&Michajlika&Ramotowskiego)
1. Funkcje:
-wydalanie z ustroju niepotrzebnych produktów przemiany materii oraz substancji szkodliwych
-utrzymanie stałości składu płynów ustrojowych
2. Narządy moczowe:
NERKA jest o narząd parzysty (wyróżniamy nerkę prawą i lewą) o kształcie zbliżonym do ziarna fasoli o długości ok. 11cm, szerokości ok. 5cm i grubości ok. 3cm. Nerka waży ok. 150g. Spoczywa obok kręgosłupa na części lędźwiowej przepony (od XI kręgu piersiowego do III kręgu lędźwiowego), przy czym nerka prawa jest położona nieco niżej dosięgając aż do IV kręgu lędźwiowego.
W nerce wyróżniamy powierzchnie przednią i tylną, koniec górny i dolny oraz dwa brzegi boczny(wypukły) oraz przyśrodkowy, w którego środkowym odcinku znajduję się wgłębienie tzw. wnęka nerkowa. Przez tą wnękę wchodzą do zatoki t. nerkowa i nerwy, wychodzą zaś żyły, naczynia chłonne oraz moczowód. Wszystkie te narządy tworzą razem korzeń nerki.
Podstawową jednostką funkcjonalną nerki jest nefron. Liczba nefronów w nerce wynosi około 1,5mln.
Budowa nefronu:
· Ciałko nerkowe
-kłębuszek nerkowy (Malpighiego) pętla naczyń włosowatych. Siec naczyń włosowatych kłębka tworzy siec dziwną tętniczo-tętniczą.
-torebka ciałka nerkowego (Bowmana)
· Układ kanalikowy
- kanalik kręty I rzędu (proksymalny)
-pętla nefronu (Henlego) z wyróżnionymi dwoma ramionami: zstępującym i wstępującym (każde ramię można podzielić natomiast na odcinek bliższy-wąski i dalszy-szeroki)
-kanalik kręty II rzędu (dystalny) uchodzący do cewki zbiorczej, która następnie wraz z pozostałymi cewkami przechodzi w przewody brodawkowe otwierające się do kielichów nerkowych.
Na przekroju podłużnym nerki widnieją dwie warstwy miąższu:
-zewnętrzna tzw. kora nerki (jaśniejsza), zawiera ona ciałka nerkowe oraz kanaliki kręte I i I rzędu
-wewnętrzna tzw. rdzeń nerki (ciemniejszy), który stanowią piramidy nerkowe (trójkątne pola skierowane podstawami na zewnątrz, ich wierzchołki określane są jako brodawki nerkowe gdyż posiadają ujścia przewodów brodawkowych). Pomiędzy piramidami nerkowymi znajdują się słupy nerkowe utworzone z kory. Rdzeń zawiera części główne nefronu, pętle i przewody brodawkowe.
Powierzchnia zewnętrzna nerki pokryta jest łącznotkankową torebką włóknistą, która zawiera włókna mięśniowe gładkie. Na zewnątrz od tej warstwy znajduje się warstwa tkanki tłuszczowej tzw. torebka tłuszczowa.
Unaczynienie: t. nerkowa (od aorty brzusznej)
Unerwienie: włókna współczulne odchodzące od zwojów trzewnych i n. trzewnego
mniejszego,
włókna przywspółczulne odchodzące od n. błędnego.
DROGI WYPROWADZAJĄCE MOCZ:
Kielichy nerkowe to lejkowate obwodowe odcinki miedniczki nerkowej, do których wpuklają się wierzchołki piramid nerkowych. Są to tzw. kielichy mniejsze (8-10szt), gdzie każdy obejmuje wierzchołek jednej lub niekiedy dwóch piramid.
Do kielichów mniejszych otwierają się otwory brodawkowe stanowiące ujście przewodów brodawkowych.
Kilka kielichów mniejszych połączonych ze sobą tworzy kielichy nerkowe większe (2-3szt).
Miedniczka nerkowa powstaje z połączenia kilki kielichów nerkowych większych. Ma kształt spłaszczonego lejka i leży w obrębie zatoki nerkowej. Jej koniec wystaje z wnęki nerki i przechodzi bez wyraźnej granicy w moczowód.
Moczowód to spłaszczony przewód o dł. około 30cm. Wyróżnia się w nim:
-część brzuszną biegnącą ku dołowi na m. lędźwiowym większym krzyżując się od tyłu z naczyniami jądrowymi lub jajnikowymi
-część miedniczą leżącą przy bocznej ścianie miednicy mniejszej przed tętnicą biodrową wewnętrzną, zagina się ku przodowi i środkowi.
Ø U mężczyzn krzyżuje się ona z leżącym przed nią nasieniowodem i dalej biegnie miedzy tylną ścianą pęcherza a szczytem pęcherzyka nasiennego.
Ø U kobiet biegnie między blaszkami więzadła szerokiego miednicy, krzyżuje się z t. maciczną i dochodzi do pęcherza między jego tylną ścianą a przednią ścianą pochwy.
Ściany dróg wyprowadzających mocz są zbudowane z:
-błony śluzowej (kształt gwieździsty) pokrytej nabłonkiem przejściowym
-błony mięśniowej (3warstwy kolejno od wnętrza: włókna podłużne, okrężne, podłużne)
-błony zewnętrznej łączno-tkankowej
Unaczynienie: gałęzie moczowodowe (od t. nerkowej, t. jądrowej lub jajnikowej, u mężczyzn od t. nasieniowodowej, t. odbytniczej górnej, a u kobiet od t. macicznej).
Unerwienie: włókna współczulne i przywspółczulne biegnące od splotów krezkowego
dolnego, jądrowego i miedniczego tworzące w ścianie splot moczowodowy,
włókna czuciowe biegnące drogami dwóch ostatnich nerwów piersiowych i
pierwszego lędźwiowego.
PĘCHERZ MOCZOWY leży poza spojeniem łonowym u mężczyzn przed odbytnicą, a u kobiet przed dolną częścią macicy i górną częścią pochwy. Jego pojemność wynosi ok. 350-700cm3.
W pęcherzu rozróżnia się:
-dno przechodzące ku dołowi w cewkę moczową (tzw. szyja pęcherza). Do tylnej części dna dochodzą moczowody.
-trzon kończący się u góry szczytem pęcherza
Kształt pęcherza zmienia się z zależności od jego wypełnienia. Błona śluzowa w pustym pęcherzu jest siatkowato pofałdowana z pominięciem trójkątnego odcinka dna tzw. trójkąta pęcherza. Podstawę tego trójkąta tworzy niekiedy silnie wystający fałd błony śluzowej zwany fałdem międzymoczowodowym. Wierzchołek tego trójkąta przechodzi w ujście cewki moczowej wewnętrznej. Przy tym ujściu błona śluzowa twarzy fałd tzw. języczek pęcherza wyraźnie zaznaczony u mężczyzn.
Pęcherz w prawidłowym ułożeniu utrzymują:
-więzadło pępkowe pośrodkowe
-okoliczne narządy
-parzyste więzadła łonowo-sterczowe (u kobiet zamiast niego występuje więzadło łonowo-pęcherzowe)
-parzyste więzadła odbytniczo-pęcherzowe (u kobiet więzadło pęcherzowo-maciczne)
Wszystkie wyżej wymieniowe więzadła wzmocnione są pasmami mięśni gładkich.
Błona mięśniowa pęcherza układa się w 3warstwy:
-wewnętrzna włókna o przebiegu podłużnym
-środkowa włókna okrężne
-zewnętrzna włókna podłużne
Unaczynienie: szczyt i górna cz. trzonu – t. pęcherzowe górne (od t. pępkowej), cz. dolna trzonu i dno- t. pęcherzowa dolna (od t. biodrowej wew.)
Unerwienie: włókna współczulne pochodzące z piersiowych i lędźwiowych odcinków rdzenia (Th11-L3),
włókna przywspółczulne z odcinka II do V segmentu krzyżowego.
Cewka moczowa kobieca o dł. około 3-5cm i średnicy ok. 5-7mm, jej ujście zewnętrzne znajduje się w obrębie przedsionka pochwy. Jej błona śluzowa na drobne śluzowe gruczoły cewki moczowej układające się w podłużne fałdy (fałd ściany tylnej jest przedłużeniem języczka pęcherza i nazywany jest grzebieniem cewki moczowej). Błona mięśniowa cewki zbudowana jest z mięśni gładkich- włókna wew. podłużne i zew. okrężne.
Unaczynienie: t. cewki moczowej (gałąź t. sromowej)
Unerwienie: włókna splotów pęcherzowych (zwieracz cewki unerwia n. sromowy)
Cewka moczowa męska o dł. około 17,5-20cm, przy wzwodzie prącia odpowiednio się wydłuża. Wyróżniamy następujące części:
-sterczową dł. około 3cm przebijającą gruczoł krokowy
-błoniastą dł. około 2cm przechodzącą przez przeponę moczowo-płciową
-gąbczastą dł. około 1-15cm przebiegającą w ciele gąbczastym prącia
Średnica cewki moczowej męskiej nie jest jednakowa na całym jej przebiegu:
-najszersza cz. sterczowa
-najwęższa cz. błoniasta
W cz. błoniastej włókna mięśniowe przechodzące z przepony moczowo-płciowej na cewkę moczową tworzą w jej ścianie mięsień zwieracz cewki.
Cz. gąbczasta tworzy w części końcowej rozszerzenie – dół łódkowaty.
Cewkę moczową męską wyścieła bł. śluzowa okryta nabłonkiem wielowarstwowym walcowatym.
Delightful93