Koestler Arthur - Gladiatorzy.pdf - Koestler Arthur - zbrozlo1

Arthur Koestler

Gladiatorzy

(The Gladiators)

Przekład Anna Żukowska– Maziarska

Kiedy minęliśmy bramę, nasunąłem kapelusz na oczy i po cichu zapłakałem; nikt tego nie

zauważył.

Silvio Pellico

Prolog

Delfiny

Wciąż jest ciemno.

Nie zapiał jeszcze żaden kogut.

Ale Kwintus Aproniusz, pierwszy pisarz sądu handlowego, dawno już nauczył się godzić

z faktem, że urzędnicy powinni budzić się wcześniej od kur. Postękując, wodzi stopami po

brudnej podłodze z desek, aż wreszcie odnajduje sandały. Znowu stoją nie tak jak trzeba,

obrócone nosami w stronę łóżka – oto pierwszy powód do irytacji w zaczynającym się dopiero

dniu. Ciekawe, ile jeszcze razy zostanie dzisiaj wytrącony z równowagi?

Szurając nogami, człapie w stronę okna i spogląda w dół, w głąb pięciopiętrowej studni

podwórza. Koścista, stara kobieta wchodzi po stromych, tylnych schodach. To jego gospodyni

i jedyna niewolnica, Pomponia, wnosi śniadanie i kubełek z gorącą wodą. Jest punktualna, nie da

się zaprzeczyć. Skrupulatna, stara i koścista.

Woda jest letnia, a śniadanie po prostu obrzydliwe – to już dziś drugi powód do irytacji. Ale

w tym samym momencie w myślach Kwintusa Aproniusza pojawiają się nagle Delfiny,

a zapowiedź tak pięknego zwieńczenia dnia wywołuje na jego twarzy uśmiech. Pomponia papląc

i gderając, krząta się po izbie, otrzepuje jego odzież i pomaga mu ułożyć skomplikowane fałdy

urzędowej togi. Kwintus Aproniusz ze znużoną godnością schodzi po stromych, tylnych

schodach, ostrożnie unosi skraj szaty, aby nie dotknąć brudnych szczebli. Nie ogląda się, ale wie,

że Pomponia z miotłą w dłoni patrzy za nim z okna.

Świta. Trzymając w ręku brzeg togi, pisarz przemyka się pod ścianami domów, bo wąską

ulicą sunie niekończący się sznur wozów ciągniętych przez woły i konie. Słychać hałaśliwy

łoskot kół i wrzaski woźniców.

Za dnia surowo zabrania się wszelkim pojazdom ruchu po ulicach Kapui.

Uliczką, która oddziela stragany sprzedawców wonności i balsamów od targu rybnego, zbliża

się ku niemu grupa robotników. To niewolnicy municypalni, prostacy o bezmyślnych,

zarośniętych twarzach. Zbliżają się, więc Kwintus Aproniusz prawie przykleja się do ściany

domu i podgarnia togę, mrucząc coś z pogardą. Niewolnicy podchodzą, a dwóch z nich,

wyzywająco i bezczelnie, spycha go na bok. Pisarz dygoce ze wściekłości, lecz nie ma odwagi

się odezwać. Są bez kajdan – kolejny dowód nowomodnego rozprzężenia – a ich dozorcy wloką

się gdzieś daleko z tyłu.

W końcu przeszli i Aproniusz może iść dalej, ale cóż z tego, skoro już popsuli mu dzień.

Wokół robi się coraz bardziej niebezpiecznie. Od czasu śmierci wielkiego dyktatora Sulli minęło

ledwie pięć lat, a świat znowu wypada ze swych kolein. Tylko Sulla potrafił zaprowadzić

porządek i żelazną stopą miażdżył hołotę. Jego rządy poprzedziło stulecie rewolucyjnych

niepokojów: bracia Grakchowie z ich szalonymi planami reform, straszliwe bunty niewolników

na Sycylii, terror motłochu rozpętany przez Mariusza i Cynnę, którzy uzbroili w Rzymie

niewolników,

podżegając

ich

przeciw

stronnictwu

arystokratów.

Podkopano

podstawy

cywilizacji i porządku: cuchnący i tępy motłoch, niewolnicy, byli o krok od przejęcia władzy

i już widzieli się w roli przyszłych panów. Ale oto pojawił się wybawiciel Sulla i mocno ściągnął

cugle. Zamknął gęby trybunom ludowym, kazał ściąć głowy buntownikom, a przywódców

stronnictwa ludowego zmusił do ucieczki na emigrację w Hiszpanii. Skończyło się hojne

rozdawanie zboża leniom i próżniakom. Ludowi narzucono nową, surową konstytucję – mogłaby

zapewnić tysiące lat spokoju. Niestety, Wielki Sulla został pożarty przez wszy. Nazywają tę

chorobę phthiriasis.

Działo się to zaledwie pięć lat temu – a jakże odległe wydają się dzisiaj tamte szczęśliwe

czasy! Nad światem znów zbierają się ciemne chmury i nadciąga niebezpieczeństwo. Tak jak

przedtem rozdają darmowe zboże włóczęgom i obibokom. Trybuni ludowi i demagodzy znów

mogą bez przeszkód wygłaszać swoje przerażające mowy. Pozbawiona przywódców arystokracja

waha się i szuka ugody, a motłoch raz jeszcze podnosi głowę.

Kwintus Aproniusz, pierwszy pisarz sądu handlowego, czuje, że cały ten dzień już mu

definitywnie popsuto; nie pociesza go nawet myśl o Delfinach, które miały być tak wspaniałym

zwieńczeniem dnia. Jego spojrzenie pada na drewnianą tablicę z ogłoszeniami; właśnie pojawia

się na niej nowa wiadomość. Pisarz przygląda się prawie gotowemu, ogromnemu ogłoszeniu:

u góry tablicy namalowano purpurowe słońce z rozchodzącymi się na wszystkie strony

promieniami. Poniżej dyrektor Lentulus Batiatus, właściciel największej szkoły gladiatorów,

donosi, że ma zaszczyt zaprosić łaskawą kapuańską publiczność na nadzwyczajne widowisko.

Odbędzie się ono pojutrze, bez względu na pogodę, bo dyrektor Batiatus, nie szczędząc

ogromnych wydatków, rozciągnie nad areną zasłony, które uchronią szanowną publiczność przed

deszczem, a także – rzecz jasna – przed słońcem. Ponadto w czasie przerw widownia będzie

skrapiana wonnościami.

„Pośpieszcie przeto, czcigodni obywatele Kapui, miłośnicy igrzysk; wy, którzy oglądaliście

wyczyny Pacidejanusa, zwycięzcy w stu sześciu walkach, i wy, którzy niegdyś podziwialiście

niezwyciężonego Carpophora, i nie zmarnujcie niepowtarzalnej okazji obejrzenia na własne

oczy, jak walczą i umierają słynni gladiatorzy ze szkoły Lentulusa Batiatusa...”

W tym miejscu zaczyna się długa lista uczestników widowiska, a jej najważniejszym

punktem ma być walka galijskiego gladiatora Kriksosa i trackiego mistrza Spartakusa.

Ogłoszenie zawiera także informację, że stu pięćdziesięciu debiutantów stoczy pojedynki ad

gladium, a więc z uzbrojonym przeciwnikiem, zaś stu pięćdziesięciu innych – ad bestiarium,

czyli ze zwierzętami. Podczas południowej przerwy, gdy będzie trwało czyszczenie areny,

odbędą się komiczne walki karłów, kalek, kobiet i klaunów. Bilety w cenie od trzech asów do

pięćdziesięciu sesterców można już kupować w piekarni Tytusa, w kąpielisku Hermiosa, a także

u upoważnionych do tego sprzedawców czekających przed wejściem do świątyni Minerwy.

Kwintus Aproniusz parska z irytacją; w Rzymie już od dawna wstęp na igrzyska jest

bezpłatny, bo koszty występów pokrywają ambitni politycy zabiegający o wyborców. Tylko

tutaj, w tej zacofanej i prowincjonalnej Kapui każdy sam musi płacić za odrobinę należnej mu

rozrywki.

Aproniusz postanawia, że poprosi dyrektora Lentulusa Batiatusa, którego przecież zna

z widzenia, o bezpłatny bilet. Organizator igrzysk, jeden z najszacowniejszych obywateli Kapui,

jest jednocześnie stałym bywalcem Delfinów. Już od pewnego czasu Aproniusz nosi się z myślą,

by zawrzeć z nim bliższą znajomość.

Złość mu więc z wolna przechodzi i Aproniusz kroczy dalej. Już po chwili dociera do celu –

jest nim przedsionek świątyni Minerwy, gdzie odbywają się sesje municypalnego sądu

handlowego.

Słońce wschodzi i zbierają się koledzy z sądu; najpierw zaspani pomniejsi urzędnicy, którym

się wydaje, że o ich pozycji świadczy arogancja. Stawiły się już obie strony – jacyś handlarze ryb

kłócący się o stragan na targowisku. Kazano im czekać na zewnątrz, póki nie zostaną wezwani

przez woźnego. Urzędnicy snują się sennie, ustawiają ławy i składają dokumenty na stole

przewodniczącego. Kwintus Aproniusz cieszy się sporym respektem wśród swych kolegów – po

części z racji siedemnastoletniego stażu, częściowo zaś dzięki piastowanemu stanowisku

Koestler Arthur - Gladiatorzy.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: