Czy wiesz co jesz.doc

CZY WIESZ CO JESZ?

Odżywianie się jest jednym z koniecznych warunków utrzymania się przy życiu. Podobnie bowiem jak inne organizmy, również i człowiek musi:

·          uzupełniać zużywające się składniki komórek, tkanek czy płynów ustrojowych oraz uzyskiwać nowe składniki niezbędne do wzrostu i rozwoju czerpiąc je z pożywienia,

·          otrzymywać substancje, które ulegając przemianie wewnątrz ustroju wyzwalają energię niezbędną do funkcjonowania poszczególnych części i całego organizmu, do ruchu, pracy itp.,

·          otrzymywać dostateczną ilość składników, które nie będąc ani materiałem budulcowym, ani energetycznym, warunkują swoją obecnością przebieg wielu procesów zachodzących               w organizmie.

Odżywianie się jest więc nie tylko warunkiem, ale i przejawem życia. Decyduje ono zarówno  o jego utrzymaniu, jak również o zdrowiu człowieka.

Prawidłowe żywienie uważa się obecnie za jeden z najważniejszych czynników warunkujących stan zdrowia ludności, a coraz więcej chorób trapiących ludzi ma ścisły związek z odżywianiem. Tak dziś rozpowszechnione choroby jak otyłość, nadciśnienie, miażdżyca, wiele chorób serca, są w znacznym stopniu spowodowane niewłaściwym odżywianiem.

Z drugiej strony odpowiednie żywienie nie tylko zapobiega powstawaniu wielu chorób, ale stanowi także ważny element w leczeniu niektórych zaburzeń zdrowia. Zalecane przez lekarzy specjalne zestawy pokarmów, czyli diety, są niczym innym jak racjonalnym żywieniem dostosowanym do zmienionych chorobą potrzeb organizmu człowieka – np. w cukrzycy, chorobach wątroby, żołądka czy okresach rekonwalescencji po przebytych chorobach itd.

Dlatego tak ważna jest wiedza o tym, co jemy i co powinniśmy jeść. Wiadomości na temat składników odżywczych,  ich znaczenia dla organizmu oraz pokarmów, w których te składniki występują, powinniśmy zdobywać już na poziomie szkoły podstawowej.

Prócz tych niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu substancji, w pokarmach spotyka się coraz więcej związków mających na celu poprawę smaku, wyglądu czy zapachu produktów spożywczych, a które nie pozostają obojętne dla naszego zdrowia, mogą nawet przyczynić się do jego utraty. Znajomość tych substancji, wiedza o ich występowaniu           w pokarmach i omijanie ich w codziennej diecie z pewnością przyczyni się do zachowania zdrowia na długie lata.

Informacje tu przedstawione mogą być wykorzystane już w klasie czwartej,  a także podczas realizacji ścieżki prozdrowotnej.

Analiza składu chemicznego produktów spożywczych wykazała, że zawierają one nie tylko składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ale również wiele innych substancji. Bez nich pieczywo bardzo szybko by sczerstwiało, produkty zawierające tłuszcz zjełczałyby, a większość konserwowanych owoców i warzyw straciłoby kolor i jędrność. Wiele dodatków do żywności to substancje naturalne, inne to środki syntetyczne. Oba rodzaje eliminują ryzyko zatruć pokarmowych, ułatwiają przetwarzanie żywności, poprawiają jakość i wygląd produktu, często podnoszą też walory smakowe.

Jednakże pośród setek tych związków są również i takie, które mogą być niebezpieczne dla zdrowia – niektóre wywołują alergie, inne są rakotwórcze.

Dlatego już od najmłodszych lat należy zwracać uwagę na skład chemiczny żywności             i kupować tylko bezpieczne produkty.

Substancje dodawane do żywności dzieli się na następujące grupy:

·          barwniki

·          konserwanty

·          antyutleniacze.

·          emulgatory

W Europie wszystkie dodatki do żywności noszą symbol E + numer.

W niniejszej pracy zostaną przedstawione tylko te substancje, które są zabronione lub niebezpieczne dla zdrowia.

1.    Barwniki  (E 100 ...)

Dodaje się je do żywności dla atrakcyjniejszego wyglądu, a także do przywracania produktom koloru utraconego podczas obróbki kulinarnej. Wiele barwników spożywczych otrzymuje się           z produktów, w których występują naturalnie, np. czerwień buraczana, szafran   i kurkuma.

ù        Barwniki zabronione:   

    E 103,  E 105,  E 111,  E 121,  E 125,  E 126, E 130,  E 152, E 161g, E 180,  E 181.

ù        Barwniki rakotwórcze: 

     E 131 – drażetki; kolor niebieski,

     E 132 – drażetki cukiernicze; kolor niebieski

    E 142 – słodycze; kolor zielony

·           Barwniki niebezpieczne:

ù        Barwniki podejrzane:

     E 122 – dżemy,  marmolady, budynie, lody, napoje, polewy; k. czerwony

E 141 – groszek konserwowy;  kolor zielony

     E 151 – tanie odmiany kawioru, galaretki, wyroby żelowe;  kolor czarny                                             

2.    Konserwanty  (E 200 ...)

Są to związki chemiczne, zapobiegające psuciu się żywności lub opóźniające ten proces. Większość konserwantów działa na drożdże i pleśnie, a tylko niektóre (E 210 – E 215) chronią przed bakteriami. Często istnieje więc konieczność zastosowania jednorazowo więcej niż jednego środka konserwującego.

Najczęściej stosowanymi konserwantami są azotany i siarczany oraz inne związki siarki.

ù        Konserwanty zabronione:  E 222, E 223, E 224, E 232, E 234, E 241

ù        Konserwanty rakotwórcze:  

     E 210 - E 219 (kwas benzoesowy i jego związki) – napoje gazowane,  majonezy,   sałatki,   marynaty,   

                                                                                       konserwy   owocowe   i  warzywne.

     E 239 – różne produkty

     E 249 - E 252 – wędliny, sery podpuszczkowe i topione

ù        Konserwanty niebezpieczne:

E 226 – różne produkty

E 231 – owoce cytrusowe

     E 233 – banany, owoce cytrusowe

3.    Antyutleniacze, antyoksydanty (E 300 ...)

Są to związki chemiczne, które przeciwdziałają utlenianiu się produktu lub wzmacniają działanie przeciwutleniające innych składników. Najpopularniejszym skutkiem utleniania jest jełczenie tłuszczów, niszczenie witaminy A i C w pokarmach.

ù        Antyutleniacze niebezpieczne:

E 310 – E 312 – płatki ziemniaczane, błyskawiczne puree ziemniaczane, guma do żucia;

                           mogą powodować wysypki.

E 320 – biszkopty,  rosoły w kostce,  łuskane orzechy,  tłuszcze piekarskie;           

             powoduje zaburzenia pracy wątroby, wpływa na rozkład witaminy D; niedozwolony dla dzieci.

E 321 – guma do żucia;   może  powodować  zaburzenia  pracy  wątroby, u alergików wywołuje wysypkę

             na skórze;  niedozwolony  dla  dzieci.

    E 330 (kwas cytrynowy) – różne produkty;  przez niektórych uważany za  rakotwórczy.

4.    Emulgatory, zagęszczacze (E 400 ...)

To związki chemiczne, których zadaniem jest poprawa konsystencji produktów. Zapobiegają one rozdzielaniu się emulsji, mogą też sprawiać, że produkt, w którym występują, wygląda na bardziej pożywny niż jest w rzeczywistości. Są one potrzebne do produkcji takich produktów, jak majonezy, margaryny, oraz niskotłuszczowe produkty do smarowania pieczywa, stosowane zamiast masła. Występują też w zupach, sosach, pieczywie, ciastach i ciastkach, czekoladzie czy w deserach w torebkach.

Jeden z szeroko stosowanych emulgatorów – lecytyna,  występują w soi.

W zasadzie nie stwierdzono szkodliwego działania emulgatorów, jedynie związki celulozy (E 460) mogą zakłócać proces trawienia.

5.    Inne dodatki (E 500 ...)

              Do tej grupy należy szereg substancji naturalnych i syntetycznych, pełniących różna funkcje. Niektóre z nich to regulatory kwasowości (związki węgla) – E 500 – E 504, inne to wzmacniacze smaku (E 620, E 621, E 627,  E 631, E 635).

E 951 to substancja słodząca, tzw. aspartan, używany zamiast cukru. Niestety, w ostatnim czasie badania wykazały, że  słodziki są szkodliwe dla naszego organizmu, a dodatkowo utrwalają słabość do słodyczy.

SCENARIUSZE  LEKCJI  PRZYRODY  W  KLASIE  IV

SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Temat 1: Czym się odżywiamy?

Cel główny lekcji: Jakie składniki odżywcze występują w pokarmach?

Cele operacyjne lekcji (w kategorii ucznia):

Po lekcji uczeń:

-          wymienia składniki pokarmowe znajdujące się w potrawach (białka,  tłuszcze, cukry, wodę i sole 

      mineralne oraz witaminy);

-          dzieli składniki pokarmowe na budulcowe (białka i sole mineralne),  energetyczne (cukry i tłuszcze),

      regulujące różne procesy (witaminy,  woda);

-          podaje co najmniej po trzy przykłady produktów spożywczych, które są  źródłem poszczególnych

      składników pokarmowych;

-   wymienia choroby związane z nieprawidłowym odżywianiem się   (próchnica, otyłość, krzywica,

    choroba wieńcowa);

-   analizuje piramidę zdrowego żywienia;

-       wyjaśnia, dlaczego prawidłowe odżywianie jest konieczne dla  normalnego funkcjonowania

     organizmu człowieka.

Metody i techniki pracy: metaplan, analiza piramidy zdrowego żywienia, dyskusja, prezentacja metaplanu.

Formy pracy: grupowa, indywidualna.

Środki dydaktyczne: plansza z piramidą zdrowego żywienia, podręczniki, arkusze papieru, kolorowe 

                                    mazaki.

Czas realizacji: 45 minut

...