PIELĘGNIARSTWO JAKO NAUKA – DYSCYPLINA, WIEDZA, I DZIAŁALNOŚĆ PRAKTYCZNA
WPROWADZENIE W ZAGADNIENIA TEORII PIELĘGNIARSTWA
TEORIA PIELĘGNIARSTWA – oznacza usystematyzowania uogólnienia wyjaśniające fakty zjawiska istotne dla pielęgniarstwa niezbędne do oparcia praktyki zawodowej na zweryfikowanej wiedzy.
KATEGORIE TEORII:
· środowisko
· potrzeby
· systemy
· wzajemne oddziaływanie (interakcje)
· rozwój człowieka
POJĘCIA CENTRALNE – METAPARADYGMATY
· osoba
· zdrowie
· pielęgnowanie
MODEL PIELĘGNIARSTWA wg Florencji Nightingale (1960)
13 KANONÓW PIELĘGNIARSTWA
· czystość powietrza
· zdrowie domu (mieszkania, szpitala)
· światło
· hałas
· różnorodność (przeciwdziałanie monotonii)
· łóżko – jego wyposażenie, utrzymanie w czystości i zapewnienie wygody
· czystość pokoju, ścian
· czystość osobista
· żywienie (jakościowe i ilościowe posiłki dostosowane indywidualnie do pacjenta)
· podawanie posiłków (czas na spożywanie posiłków)
· „głupie” budzenie nadziei i doradzanie wbrew woli pacjenta (lepiej milczeć niż mówić rzeczy nieprawdziwe)
· obserwacja
· zarządzanie
NADRZĘDNE POJĘCIA PIELĘGNIARSTWA
OSOBA – łączy w sobie komponenty fizyczne, społeczne, umysłowe, emocjonalne i duchowe, jest czymś więcej niż sumą tych komponentów.
ZDROWIE – to nie tylko przeciwieństwo choroby, ale także bycie zdolnym do dobrego użytkowania tych wszystkich sił, którymi człowiek może dysponować.
CHOROBA – jest procesem naprawy, który zachodzi dzięki siłom naturalnym, jakimi dysponuje człowiek.
ŚRODOWISKO – człowieka tworzą te wszystkie czynniki jego otoczenia fizycznego, które mają istotne znaczenie zarówno w zapobieganiu choroby, jak i w procesie zdrowienia.
PIELĘGNIARSTWO
· jest to służba Bogu przez niesienie ulgi człowiekowi, zobowiązanie wszystkich kobiet do opieki nad czyimś zdrowiem po to by zapobiegać zachorowaniu.
· jako służenie człowiekowi choremu (pielęgniarstwo właściwe) jest zapewnieniem mu najlepszych warunków dla oszczędzania naturalnej energii koniecznej w procesie „reperacji”.
AKTYWNOŚCI PIELĘGNACYJNE jako sztuka pielęgnowania są ukierunkowane na zapewnienie człowiekowi: czystego powietrza, światła, ciepła, czystości, spokoju, pobudzenia aktywności, właściwego żywienia.
PROCES PIELĘGNOWANIA
· gromadzenie danych i określanie konkluzji z nich wynikającej
· planowanie
· wykonywanie
· ocenianie
KONKLUZJA (diagnoza pielęgniarska) – dotyczy reakcji pacjenta na te czynniki środowiska, które wywierają na niego wpływ dodatni lub ujemny.
PLANOWANIE – jest konkretnym ustaleniem interwencji jako tego, co kiedy i jak powinno być wykonane oraz zapewnianiem tych wszystkich uwarunkowań, które są konieczne dla dokładnego wykonania planu.
WYKONANIE – postępowania opiekuńczego zgodnie z planem powinno być zapewniane w sposób ciągły, a więc także wtedy, kiedy pielęgniarka jest nieobecna.
OCENIANIE – realizacji planu i jego efektów dla pacjenta winno być dokonywane przez obserwację symptomów pacjenta i przez obserwację środowiska – również w sposób ciągły.
MODEL PIELĘGNIARSTWA wg V. Henderson (1955)
DEFINICJA FUNKCJI PIELĘGNIARSTWA
Unikatową funkcją pielęgniarki jest asystowanie pojedynczemu człowiekowi zdrowemu albo choremu w podejmowaniu tych aktywności znaczących zarówno dla zachowania jak i przywracania zdrowia (albo dla spokojnego umierania), które mógłby on podejmować bez pomocy, gdyby miał potrzebną do tego siłę, wolę i wiedzę.
Pomoc ta jest zapewniona w taki sposób, aby mógł on odzyskiwać pełną niezależność tak szybko jak to jest tylko możliwe.
UWARUNKOWANIA OGÓLNE, które pielęgniarka powinna zawsze brać pod uwagę:
· wiek
· umieranie
· temperament, stan emocjonalny lub przemijający nastrój
· stan socjalny albo kulturowy
· właściwości fizyczne i intelektualne
STANY PATOLOGICZNE
· wyraźne zaburzenia gospodarki wodno – elektrolitowej
· ostry niedobór tlenu
· szok (wstrząs)
· zaburzenia świadomości
· narażenie na wpływy wysokiej temperatury
· ostre stany gorączkowe
· miejscowe uszkodzenia skóry, zranienia, infekcje
· stany zakaźności
· stany przedoperacyjne
· stany pooperacyjne
· unieruchomienie spowodowane chorobą lub leczeniem
· ból ciągły lub nieustępujący pomimo stosowanych środków.
14 FUNDAMENTALNYCH POTRZEB CZŁOWIEKA
· normalne oddychanie
· odpowiednie odżywianie i dostarczanie płynów
· wydalanie
· poruszanie się i zachowywanie właściwej postawy ciała
· sen i odpoczynek
· dobieranie odpowiedniej odzieży i bielizny
· utrzymywanie prawidłowej ciepłoty ciała
· utrzymywanie czystości i schludnego wyglądu oraz zabezpieczenie ciała przed urazami
· unikanie zagrożeń ze strony środowiska oraz unikanie ranienia innych
· komunikowanie się z innymi oraz wyrażanie emocji, potrzeb, lęków
· podejmowanie praktyk religijnych zgodnie z własnymi wierzeniami
· podejmowanie pracy zapewniającej zyskiwanie poczucia osiągnięć
· zabawa lub uczestniczenie w różnych formach rekreacji
· uczenie się, odkrywanie i zaspokajanie ciekawości poznania
POJĘCIA NADRZĘDNE
OSOBA – niezależna całość, cechująca się 14-ma uniwersalnymi potrzebami. Osobę ludzką cechują relacje pomiędzy ciałem i umysłem.
ZDROWIE – zdolność człowieka do niezależnego funkcjonowania w zaspokajaniu jego 14-tu podstawowych potrzeb zdrowotnych.
ŚRODOWISKO – znaczenie zdrowego środowiska i kultury, wpływ rodziny.
PROCES PIELĘGNOWANIA – stosowanie zasad logiki w rozwiązywaniu problemów, umożliwia zapewnianie zindywidualizowanej opieki.
· gromadzenie danych
· pisemne i szczegółowe opracowywanie planu opieki
· dokładne wykorzystywanie planu i dokonywanie w nim modyfikacji
· ocenianie osiąganych rezultatów
MODEL SAMOOPIEKI / DEFICYTU SAMOOPIEKI wg D. Orem (1960)
Na ten model składają się III odrębne teorie.
CZŁOWIEKA WYRÓŻNIA
· refleksyjność w stosunku do siebie i środowiska
· dążenie do samorealizacji
· człowiek jest zintegrowaną jednością
SAMOOPIEKA
· aktywności i zachowania człowieka, jakie on sam inicjuje i realizuje, aby zachować życie, utrzymać zdrowie i osiągnąć dobrostan
· samoopiekowanie jest wyuczone i świadome oraz rozważnie dobierane przez człowieka
TYPY ZAPOTRZEBOWANIA NA SAMOOPIEKĘ
· Uniwersalny
· Rozwojowy
· W dewiacjach (zaburzeniach zdrowia)
UNIWERSALNE TYPY ZAPOTRZEBOWANIA NA SAMOOPIEKĘ
· zapewnianie otrzymywania wystarczającej ilości powietrza
· zapewnianie otrzymywania wystarczającej ilości wody
· zapewnienie otrzymywania właściwego pożywienia
· zapewnienie opieki koniecznej w związku z procesami wydalania oraz usuwania odchodów
· zachowanie właściwego balansu aktywności i wypoczynku
· zachowanie właściwego balansu między samotnością a interakcją społeczną
· zapobieganie zagrożeniom ludzkiego życia, funkcjonowania i dobrostanu
· promowanie ludzkiego funkcjonowania i rozwoju w grupach społecznych
ROZWOJOWE TYPY ZAPOTRZEBOWANIA NA SAMOOPIEKĘ
· tworzenie i ciągłe zapewnianie takich warunków życia, jakie są niezbędne do promowania procesów rozwojowych, umożliwiających osiąganie coraz wyższego poziomu organizacji ludzkich struktur oraz ludzkiej dojrzałości.
TYPY ZAPOTRZEBOWANIA NA SAMOOPIEKĘ W DEWIACJACH
· zapewnienie odpowiedniego asystowania medycznego, pomocy w różnych stanach patologicznych.
· wykonywanie zleceń medycznych, diagnostycznych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych
· zapewnienie opieki umożliwiającej zapobieganie szkodliwym wpływom warunków.
DEFICYT SAMOOPIEKI TERAPEUTYCZNEJ, – kiedy zapotrzebowanie na samoopiekę terapeutyczną jest większe aniżeli to, czym człowiek dysponuje, a więc to, co stanowi jego własną agendę samoopieki (deficyt ten może być całkowity lub częściowy).
ZDROWIE – to pełny dobrostan człowieka pod względem fizycznym, psychicznym i społecznym, a nie tylko brak choroby lub ułomności.
· dobrostan jest przeżywaniem przez człowieka pełnego poczucia zadowolenia, przyjemności i szczęścia
· dobrostan osiąga się dzięki zapewnianej sobie samoopiece, lecz nie jest to jedyny warunek jego osiągania.
ŚRODOWISKO
· cechy środowiska fizyczne, chemiczne, biologiczne i społeczne
· człowiek i środowisko stanowią funkcjonalną jedność.
· służba społeczna zarówno niezbędna jak i społecznie pożądana
· sztuka unikatowej wiedzy
· dyscyplina praktyczna
· wyróżnia je troszczenie się o zdrowie tych ludzi, którzy nie są w stanie zapewnić sobie samoopiekowanie w sposób ciągły
TYPY AKTYWNOŚCI W PRAKTYCE PIELĘGNIARSKIEJ
· określające – są podejmowane dla celów rozpoznawania potrzeb zdrowotnych pacjenta
· produktywne – dotyczą zapewnienia pacjentowi takiej pomocy, jaka jest mu potrzebna
PODSTAWOWE TYPY SYSTEMÓW PIELĘGNIARSTWA
· w pełni kompensacyjny
· częściowo kompensacyjny
· wspierająco – uczący (rozwojowy)
· ustalenie diagnozy i reguł zapewnienia pomocy
· określenie systemu i planowanie pielęgnowania
· tworzenie i zarządzanie systemami pielęgniarstwa lub planowanie i kontrolowanie
MODEL ADAPTACYJNY wg Callista Roy
OSOBA / CZŁOWIEK
· istota biopsychospołeczna która pozostaje w ciągłej interakcji ze zmieniającym się środowiskiem (1976)
· holistyczny system adaptacyjny, wyposażony w podsystem regulacyjny i poznawczy dla utrzymania adaptacji w czterech zakresach: funkcji fizjologicznych, koncepcji siebie, pełnionych ról oraz współzależności (1984)
· na człowieka stale oddziałują bodźce pochodzące ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego
· pod wpływem oddziaływania bodźców człowiek uruchamia mechanizmy obronne (wrodzone i wyuczone)
PODSYSTEM ...
makrauhenia