Zniekształcenie szkieletu u dzieci i młodzieży,
ich przyczyny, zapobieganie i rehabilitacja.
mgr Piotr Król
Plan.
1.Opis anatomiczny układu szkieletowego.
1.1. Budowa szkieletu – podział kośćca.
1. Kości kręgosłupa.
2. Kości kończyny górnej.
3. Kości kończyny dolnej.
1.1.1. Kości stopy.
1.1.2. Stawy.
1.1.3. Substancje pokarmowe.
1.1.4. Wady kręgosłupa.
1.1.5. Wady kończyn dolnych.(Stopa szpotawa).
2. Boczne skrzywienia kręgosłupa.
2.1. Patomechanika bocznych skrzywień kręgosłupa.
2.2. Podział skolioz.
2.3. Teoria powstania i rozwoju idiopatycznych skrzywień kręgosłupa.
2.4. Zniekształcenia klatki piersiowej.
3. Postawa ciała.
3.1. Pojęcie postawy ciała.
3.2. Wady postawy ciała.
3.3. Cechy postawy prawidłowej (normy).
3.4. Okresy rozwoju wad postawy ciała.
3.5. Postawa a budowa ciała.
3.6. Podział i przyczyny wad postawy ciała.
3.7. Przeciwdziałanie wadom postawy ciała.
3.8. Program i zasady postępowania korekcyjnego. Program plecy okrągłe.
Literatura.
1. Wady postawy diagnostyka i leczenie. Tadeusz Kasperczyk. Kraków 1998.
2. Gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna w szkole. J. Kołodziej, K. Kołdziej, I. Momola. Rzeszów 1998.
3. Anatomia i Fizjologia człowieka. L. Dzwonkowskia. Michalik, W. Ramotowski, W. Sylwanowicz. PZWL Warszawa 1967.
4. Multimedialna Encyklopedia Powszechna – 1998.
5. Czasopismo „Lider”.
6. Notatki z wykładów.
1. Opis anatomiczny układu szkieletowego.
Kościec jest rusztowaniem całego ustroju, tworzy dla niego, jak również określa wielkość ciała ludzkiego i jego kształt. Niektóre kości łączą się ze sobą, tworząc jakby osłony, ochraniające zawarte w nich narządy: czaszka chroni mózgowie, kręgi – rdzeń kręgowy, klatka piersiowa – utworzona przez kręgi, żebra i mostek – ochrania płuca i serce. Wiele kości stanowi dźwignie, do których przytwierdzone są mięśnie powodujące poruszanie się całego kośćca lub też ruchy jednych kości w stosunku do drugich.
1.1. Budowa szkieletu.
1. Kościec podzielić można na:
Kości kręgosłupa i klatki piersiowej stanowiące kościec tułowia. Kręgosłup składa się z 33-34 kręgów, tworzących wydłużony słup kostny, który stanowi oparcie dla całego ciała. Leży pomiędzy podstawą czaszki a końcem tułowia. Dzieli się na następujące odcinki: szyjny – 7 kręgów, piersiowy – 12 kręgów, lędźwiowy – 5 kręgów, guziczny – 4 lub 5 kręgów. Klatka piersiowa składa się z 12 par żeber, 12 kręgów piersiowych i mostka. Żebra są to półkoliste listewki kostne łączące kręgosłup z mostkiem. Każde żebro składa się z części przedniej, chrzęstnej, zwanej chrząstką żebrową i części tylnej, kostnej – kości żebrowej. Ze względu na połączenie żebra z mostkiem dzielimy żebra na prawdziwe i rzekome. Mostek jest kością nieparzystą, płaską, ograniczającą od przodu klatkę piersiową. Składa się z trzech części: górnej zwanej rękojeścią mostka, środkowej – trzonu i dolnej wyrostka mieczykowatego.
Kręgosłup tworzy krzywizny występujące w płaszczyźnie strzałkowej. W części szyjnej widzimy krzywiznę szyjną, zwróconą wypukłością do przodu, dalej krzywiznę piersiową wypukłą do tyłu, następnie krzywiznę lędźwiową – zwróconą wypukłością ku przodowi. Krzywizny te pomocne są przy łagodzeniu wstrząsów czaszki.
Kifozą nazywamy krzywiznę zwróconą wypukłością ku tyłowi.
Lordozą nazywamy krzywiznę skierowaną wypukłością ku przodowi.
Skrzywienia boczne kręgosłupa – skoliozy.
2. Kości kończyn górnych.
Kościec kończyny górnej składa się z kości obręczy kończyny górnej i z kości kończyny wolnej. Do kończyny górnej należą obojczyk i łopatka. W skład kończyny wolnej wchodzą: kość ramienna, kości przedramienia (kość promieniowa, kość łokciowa), kości ręki (nadgarstek, śródręcze, palce).
Obojczyk jest kością długą, wygiętą w kształcie litery S, łopatka natomiast jest kością płaską o kształcie trójkąta.
3. Kości kończyn dolnych.
Składa się z kości obręczy i kości kończyny wolnej. Kość obręczy kończyny dolnej składa się z kości miedniczej (prawej i lewej), złączonej kością krzyżową – wszystko to tworzy miednicę. W skład kośćca kończyny dolnej wolnej wchodzą: kość udowa, rzepka, kości goleni (piszczelowa i strzałkowa). Kość udowa jest najdłuższa, składa się z trzonu i dwóch końców. Rzepka ma kształt zaokrąglonego pięciokąta o podstawie zwróconej ku górze i wierzchołkiem skierowanym ku dołowi. Kość piszczelowa w górnym końcu jest zgrubiała i szeroka tworzy tzw. kłykcie. Koniec dolny tworzy wyrostek zwany kostką przyśrodkową i wycięcie strzałkowe. Kość strzałkowa przedłuża się w górę w tępy wierzchołek. Trzon strzałki jest długi i cienki. Dolny koniec przechodzi w zgrubiałą kostkę boczną. Obie kości goleni dzieli przestrzeń międzykostna.
Kości stopy dzielimy na:
a) kości stępu,
b) kości śródstopia,
c) kości palców.
W skład kości stępu w odcinku tylnym wchodzą dwie kości piętowa i skokowa. Odcinek przedni stępu składa się z pięciu kości, a mianowicie: trzech kości klinowych, kości sześciennej i kości łudkowatej. Kość piętowa jest największa tworząca powierzchnie stawowe w górnej swej części. Kości śródstopia zaliczamy do kości długich. W każdej z nich odróżniamy trzon, podstawę i głowę. Palce stopy składają się z paliczków, lecz są słabiej rozwinięte. Kończyny dolne służą za oparcie dla całego ciała, sklepienie stopy znacznie podnosi stopień jej sprężystości i zwiększa elastyczność ruchów ciała podczas chodu czy biegu.
Stanowią ruchome połączenie kości. Główne jego składniki to:
1. powierzchnie stawowe łączące kości tworzące panewkę i główkę stawową,
2. chrząstki stawowe,
3. torebkę stawową otaczającą staw
4. jamę stawową.
Oprócz tych składników występują niestale; więzadła stawowe, krążki stawowe i obrąbki stawowe.
Wyróżniamy stawy:
1. jednoosiowe,
a) zawiasowe – skokowo-goleniowy,
b) obrotowe - ,
2. dwuosiowe,
a) eliptyczne,
b) siodełkowate,
3. wieloosiowe,
a) kuliste,
b) panewkowe - biodrowy,
Kość składa się ze ścisłej i twardej masy, zwanej istotą zbitą i z części zwanej istotą gąbczastą. Istota zbita znajduje się na powierzchni wszystkich kości, gąbczasta zaś wewnątrz wszystkich kości. Każda kość pokryta jest cienką i mocną błoną zwaną okostną, w której rozróżniamy dwie warstwy; zewnętrzną zbudowaną z tkanki łącznej zbitej mającej zadanie ochronne i wewnętrznej, zwanej kościotwórczą, w której przebiegają naczynia krwionośne, naczynia chłonne i nerwy. Powierzchnia okostnej przylegająca do kości pokryta jest warstwą komórek kościotwórczych osteoblastów. Powierzchnie dwóch przylegających do siebie kości pokryte są cienką warstwą chrząstki. Łączą się z częściami kostnymi jako pokryte cienką błoną zwaną ochrzęstną. Chrząstki wykazują zdolność przemieniania się w kość. Naczynia krwionośne wnikają w kość przez tzw. otwory odżywcze położone w bliskości środka trzonu. We wnętrzu jam szpikowych kości długich i w licznych jamkach istoty gąbczastej znajduje się silnie ukrwiona substancja zwana szpikiem. Występuje w dwóch postaciach; szpiku żółtego i szpiku czerwonego. U noworodków występuje tylko szpik czerwony. Szpik czerwony wytwarza krwinki czerwone (erytrocyty).
Wady kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej.
1.1.4.1. Pogłębienie kifozy piersiowej – plecy okrągłe,
a) Charakteryzują się nadmiernym wygięciem kręgosłupa ku tyłowi, osłabieniem mięśni grzbietu, wysunięciem do przodu głowy i barków, przykurczem mięśni klatki piersiowej, upośledzeniem funkcji oddechowej klatki piersiowej. Morze to być wadą wrodzoną lub nabytą w następstwie takich chorób jak: krzywica, gruźlica, choroba Scheuermanna, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Może też być spowodowane przeciążeniem statyczną pracą prostowników grzbietu.
1.1.4.2. Pogłębienie lordozy lędźwiowej – plecy wklęsłe,
a) Plecy wklęsłe mogą być wrodzone lub nabyte np. skutkiem dystonii mięśniowej. Wyróżniamy: pogłębianie fizjologicznej lordozy bez zmian lokalizacji, która w odcinku piersiowym ma tendencję do pogłębiania kifozy piersiowej, przemieszczanie szczytu lordozy, połączone najczęściej ze zmianami jej rozległości w związku tym wyróżniamy lordozę niską - krótką i lordozę wysoką – długą.
1.1.4.3. Pogłębienie kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej – plecy okrągło-wklęsłe,
a) Charakterystyczną cechą wady jest zwiększona lordoza lędźwiowa i kifoza piersiowa. Zmienione ukształtowanie kręgosłupa wpływa na stan mięśni i wiązadeł. Przykurczowi ulegają mięśnie prostownika grzbietu w odcinku lędźwiowym, mięśnie obręczy barkowej i klatki piersiowe. Rozciągnięciu ulegają mięśnie prostownika grzbietu odcinka piersiowego oraz mięśnie brzucha, które osłabiają mięśnie pośladkowe.
1.1.4.4. Brak fizjologicznych wygięć kręgosłupa – plecy płaskie.
a) Charakterystyczną cechą tej wady jest spłaszczenie lub brak fizjologicznych wygięć kręgosłupa. Poszczególne elementy kręgosłupa ulegają przeciążeniu i prowadzą do zmian zwyrodnieniowych, skłonność do bocznych skrzywień kręgosłupa oraz upośledzenia pojemności i ruchomości klatki piersiowej.
Jest to najczęściej wada wrodzona stopy, charakteryzująca się zmianą kształtu jak i upośledzeniem czynności stopy, przy zachowaniu jej części składowych. Jej charakterystyczne cechy to:
1. ustawienie końskie,
2. odwrócenie stopy powodujące skręcenie podeszwy do wewnątrz,
3. przywiedzenie stopy w stosunku do goleni jak i przywiedzenie przodostopia w stosunku do stępu,
4. wydrążenie sklepienia podłużnego stopy, często połączone z dodatkowym końskim ustawieniem przodostopia w stosunku do stępu.
Występuje częściej u chłopców, w pierwszych tygodniach życia, leczenie regresyjno gipsowe, później często uzupełniające leczenie operacyjne.
...
kasperpl