Wykład 1 24.02.2012 r.
Podręcznik:
Ochrona konkurencji i konsumentów Skoczny 2007 r.
Egzamin w formie testu wielokrotnego wyboru.
Źródła prawa ochrony konkurencji:
· mała zmiana w porównaniu do poprzedniej regulacji
· nie dotyczy kwestii konsumenta, czemu poświęcona jest odrębna regulacja
3. Rozporządzenie Rady (WE) Nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw
4. Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 Traktatu
Konkurencja – mechanizm sterujący rynkami, prawami rynków; brak normatywnej definicji choć to pojęcie pojawia się w ustawie; proces rywalizacji przedsiębiorców na rynku, którzy konkurują o odbiorców, kontrahentów.
Sfera publicznoprawna
· ochrona mechanizmu konkurencji (prawo antymonopolowe)
Sfera prywatnoprawna (delikty)
· czyny nieuczciwej konkurencji
· nieuczciwe praktyki rynkowe
- prawo ochrony konkurencji (instytucje, które mają na celu ochronę konkurencji)
- prawo pomocy
publicznej
(generalny zakaz)
- art. 107-109
TFUE
Pierwszą ustawą antymonopolą był Sherman Act, która została przyjęta w 1890 r. po serii połączeń, jakie miały miejsce wśród wielkich korporacji. Zawiera ona dwa wyraźne postanowienia. Pierwsze, w części pierwszej ustawy, która za nielegalne uznaje „każdą umowę, związek w formie trustu lub innej oraz porozumienie tajne w celu ograniczenia produkcji lub handlu pomiędzy stanami lub innymi państwami”. Drugie, w części drugiej ustawy, które stwierdza, że „każda osoba, która będzie działać monopolistycznie albo zawierać tajne porozumienia z inną osobą lub osobami w celu monopolizacji jakiejkolwiek części produkcji lub innymi państwami, winna będzie przestępstwa”. Pierwsza część ustawy zakazuje jakiejkolwiek formy współdziałania, która ogranicza konkurencję, a część druga zakazuje monopolizacji lub jakichkolwiek działań w celu uzyskania pozycji monopolu.
Jak chronić konkurencję, za pomocą jakich środków?
Polityka konkurencji – 3 szkoły, 2 koncepcje:
· szkoła austriacka – przedstawiciel Friedrich August von Hayek
- wolność konkurowania jest największą wartością konkurencji
- czynniki decydujące o konkurencji można odkryć dopiero po ich wystąpienie konkurencja jest więc procesem odkrywania, elementem zabezpieczającym
· szkoła harwardzka
- środki przepływają swobodnie
- funkcja redystrybucji dochodów, która nagradza efektywnych a eliminuje nieefektywnych
- możliwość wyboru cena zbliża się do optimum (wszyscy są zadowoleni)
- org. antymonopolowe utrzymują w miarę wysoką liczbę uczestników rynku i czuwają nad tym, aby ta liczba się drastycznie nie zmniejszyła
- klasyfikacja: rynki konkurencji doskonałej (praktycznie nie występują), rynki oligopolistyczne (uznawane za najbardziej efektywne), rynki monopolistyczne (nieefektywne; prowadzą do dyktatu jednego podmiotu; prawo antymonopolowe wino im zapobiegać)
· szkoła chicagowska
-w opozycji do szkoły harwardzkiej
- konkurencja jest procesem nieprzewidywalnym, trudno przewidzieć kiedy przynosi plusy, a kiedy minusy, tak więc wszystkie założenia można wyrzucić do kosza
- dopuszcza w pewnym etapie monopol, jeżeli prowadzi to do rozwoju
- przeciwnicy ingerencji w konkurencję; org. antymonopolowe winny kierować się wyłącznie celem dobra konsumenta
Wykład 2 02.03.2012 r.
Zakres regulacji prawa o ochronie konkurencji i konsumentów:
Ø Zakres podmiotowy (kto jest zobowiązany do stosowanie zakazów i nakazów przewidzianych w prawie antymonopolowym)
· Art.1. ust.2 ustawy: Ustawa reguluje zasady i tryb przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję oraz praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów, a także antykonkurencyjnym koncentracjom przedsiębiorców i ich związków, jeżeli te praktyki lub koncentracje wywołują lub mogą wywoływać skutki na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
· Przedsiębiorcy i ich związki – podmioty zobowiązane do stosowania ustawy
· Ustawa zawiera własną definicję przedsiębiorcy, która nawiązuje do definicji zawartej w u.s.d.g. (art.4.pkt.1 ustawy: przedsiębiorcy - rozumie się przez to przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, a także:
a) osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej,
b) osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu,
c) osobę fizyczną, która posiada kontrolę, w rozumieniu pkt 4, nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji, o której mowa w art. 13,
d) związek przedsiębiorców w rozumieniu pkt 2 [izby, zrzeszenia i inne organizacje zrzeszające przedsiębiorców, jak również związki tych organizacji] - na potrzeby przepisów dotyczących praktyk ograniczających konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów)
Jedyną wadą definicji przedsiębiorcy z uokik, którą zarzuca doktryna jest fakt, że uzależnia rozumienie pojęcia przedsiębiorcy od aktualnego stanu rozumienia pojęcia przedsiębiorcy na gruncie u.s.d.g., a to rozumienie zmienia się w czasie. Funkcja definicji przedsiębiorcy w uokik (ma na celu reglamentację swobody dział. gosp. w celu ochrony mechanizmu konkurencji) jest odmienna niż funkcja definicji przedsiębiorcy w u.s.d.g. (ma na celu uregulowanie podstawowych obowiązków przedsiębiorców związanych z podjęciem dział. gosp., jej zarejestrowaniem i dokonaniem innych czynności z tym związanych). Zakres regulacji prawa antymonopolowego i odniesienia reguł prawa antymonopolowego jest nieco szerszy i odmienny niż w u.s.d.g. co przełożyło się na rozszerzenie def. przedsiębiorcy w uokik.
Postuluje się nowelizację uokik i zdefiniowanie przedsiębiorcy odrębnie (na użytej tej ustawy), co wynika z faktu, że na gruncie def. dział. gosp. zawartej w u.s.d.g. istnieje spór czy tzw. usługi użyteczności publicznej są dział. gosp. czy nie są. U.s.d.g. wymaga, aby dział. gosp. prowadzona była w celu zarobkowym. Natomiast sfera użyteczności publicznej (regulowana przez ustawę o gospodarce komunalnej – art.1. ust.2 ustawy: Gospodarka komunalna obejmuje w szczególności zadania o charakterze użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych) obejmuje realizowanie zadań własnych, obowiązkowych.
Dr Będkowski uważa, że działalność jednostek samorządu terytorialnego jest dział. gosp. o nieco odmiennym charakterze, a def. z u.s.d.g. nie można odnosić literalnie do wszystkich rodzajów dział. jakie mogą być prowadzone. Niewątpliwie jest to dział. o specyficznym charakterze rządzącą się odmiennymi regułami.
Ad. a) Sfera użyteczności publ. jest poddana regułom konkurencji bez względu na jej zakwalifikowanie (bardzo bogate orzecznictwo w tej kwestii, np. lokalny rynek usuwania odpadów – efekt dźwigni, rynek usług pogrzebowych, rynek refundacji usług lekarskich – NFZ).
Ad. b) Wynik niedbalstwa ustawodawcy, def. przeniesiona z poprzednio obowiązującej uokik, gdzie prawo dział. gosp. nie traktowało dział. zawodowej jako dział. gosp. To powtórzenie nie było potrzebne.
Ad. c) Os. fizyczna, która sama nie prowadzi dział. gosp. ale posiada kontrolę nad co najmniej jednym przedsiębiorcą (posiada akcje lub udziały – pakiet kontrolny – albo inny tytuł prawny, który gwarantuje jej możliwość powoływania ponad połowy składu org. zarządzającego i rady nadzorczej jakiegoś przedsiębiorcy) jest traktowana na gruncie przepisów uokik jako przedsiębiorca, ale w odniesieniu do jednej sytuacji, gdy podejmie działania podlegające kontroli koncentracji (obowiązek zgłoszenia zamiaru nabycia pakietu udziałów lub akcji gwarantujących kontrolę nad przedsiębiorcą do organu antymonopolowego). Jeden właściciel, który decyduje o wszystkich sprawach tych przedsiębiorstw i kierunkach ich funkcjonowania – zjawisko koordynacji zachowań.
Ad. d) Związek przedsiębiorców może dopuszczać się ograniczeń konkurencji, np. uchwała związku przedsiębiorców może skutkować naruszeniem reguł konkurencji (przykład z orzecznictwa: uchwała Krajowej Izby Notarialnej odnoszącą się do nowego kodeksu etyki zawodowej, która wyłączała konkurencję na rynku usług notarialnych poprzez wprowadzenie ceny sztywnej). Art. 8 ust.1 ustawy - 4 przesłanki warunkujące wyłączenie; art.101 ust.3 TFUE – 4 przesłanki.
Ø Zakres przedmiotowy
· 3 niezależne kwestie:
- praktyki ograniczające konkurencję (objęte normą zakazu);
2 rodzaje praktyk:
o porozumienia ograniczające konkurencję (art. 6 ustawy i art. 101 TFUE) – zakaz względny, przewidziane 3 wyjątki:
§ porozumienia bagatelne – art. 7 ustawy i obwieszczenie Komisji Europejskiej
§ porozumienia objęte wyłączeniem grupowym (rozporządzenie Rady Ministrów – poziom krajowy lub rozporządzenie Rady – poziom unijny) – art. 8 ust. 1 ustawy i art. 101 ust.3 TFUE
§ wyłączenie na podstawie indywidualnej samooceny
o nadużywanie pozycji dominującej (art. 9 ustawy i art. 102 TFUE) – zakaz bezwzględny
- koncentracje przedsiębiorców (kontrola prewencyjna: art. 13 i następne uokik – poziom krajowy – oraz Rozporządzenie Rady (WE) Nr 139/2004 – poziom unijny)
- praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów (objęte normą zakazu: art. 24 uokik, brak odpowiednika na poziomie unijnym)
Ø Zakres terytorialny
Wykład 3 09.03.2012 r.
Pojęcie rynku właściwego
Jedna z kluczowych kwestii w prawie antymonopolowym. Problem z definiowaniem rynku właściwego warunkuje w ogóle prawidłowość całego postępowania antymonopolowego, a w szczególności wszystkich wniosków, które org. antymonopolowy wyprowadza. Pierwszym etapem post. antymonopolowe jest wyznaczenie rynku właściwego.
Rynek właściwy to rynek, na którym funkcjonują przedsiębiorcy. Jeżeli mówimy o stosunkach konkurencji na rynku to bierzemy pod uwagę przede wszystkim udział tych przedsiębiorców w tym rynku. Udział przedsiębiorców w rynku liczy się poprzez wolumen sprzedaży towarów lub usług na danym rynku określony procentowo. Stosunki konkurencji występują tylko tam gdzie mamy rywalizujących ze sobą przedsiębiorców, a więc zakładamy, że interesować nas zawsze będą rynki, na których działają przedsiębiorcy konkurujący, a więc tacy którzy oferują podobne towary czy usługi.
Rynek właściwy definiuje art. 4 pkt. 9 ustawy, zgodnie z którym rozumie się przez to rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji.
Dwa podstawowe el. wyznaczające rynek właściwy:
1. Kryterium produktowe
· Wyznaczane w oparciu o przesłankę substytutywności, czyli substytuty z punktu widzenia nabywców.
Zasadniczym kryterium jest substytutywność towarów czy usług po stronie konsumentów. Tak długo jak określone towary czy usługi są traktowane jako substytuty tak długo przynależą do jednego i tego samego rynku właściwego. Jeśli nie są substytutami, konsumenci rozróżniają te towary czy usługi, uznają że zaspokajają inne potrzeby nie są towarami czy usługami należącymi do tego samego rynku właściwego.
2. Kryterium geograficzne
· Dany rynek właściwy tworzy obszar, na którym panują zbliżone warunki konkurencji (wpływa na to szereg czynników, przede wszystkim bariery wejścia i zejścia z rynku, np. bariery administracyjne wejścia na rynek, bariery fiskalne) stąd też często granicami rynku właściwego są granice państwa (różny porządek prawny, różna wysokość podatków sprawia, że trudno mówić o zbliżonych warunkach konkurencji).
· Może się jednak zdarzyć, że dany rynek będziemy definiować szerzej. Integracja europejska sprzyja większej integracji rynków i zbliżeniu się warunków prowadzenia dział. gosp., stąd też w bardzo wielu przypadkach i w wielu sektorach przyjmuje się, że działalność prowadzona jest nie wyłącznie na rynku krajowym, ale ma zasadniczo wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorców na rynku unijnym (rynku wewnętrznym UE). Z drugiej strony są towary i usługi, które są oferowane zasadniczo na rynkach lokalnych i te rynki nie są ze sobą w żaden sposób powiązane, np. rynek prasy.
Czasem w postępowaniach antymonopolowych bierze się pod uwagę trzecie kryterium, które nie jest wymienione w ustawie, ale powszechnie uznawane jako kryterium wyznaczenia rynku właściwego, mianowicie kryterium czasowe. Kryterium czasowe ma znaczenie przy produktach sezonowych. Pewne dobra i usługi są oferowane sezonowo bądź występuje na nie sezonowe zapotrzebowanie (np. rynki nawozów sztucznych, rynki sprzedaży maszyn rolniczych). Kryterium czasu może mieć znaczenie dla oceny stosunków konkurencji np. w przypadku targów różnego rodzaju, bo targi mają tendencję do trwania w ograniczonym przedziale czasu i ewentualne relacje konkurencji będą oceniane tylko w tym przedziale czasu. Jest to kryterium posiłkowe, rzadziej stosowane.
W ramach danego rynku właściwego należy wyznaczyć poszczególne szczeble rynku. Nie wszyscy przedsiębiorcy na danym rynku właściwym pozostają bezpośrednio w relacjach konkurencji. Dla oceny stosunków konkurencji na rynku mają znaczenie nie tylko powiązania konkurent-konkurent, ale także konkurent-kontrahent. Każdy rynek można przedstawić jako drabinę bądź swoisty łańcuch (mówi się o łańcuchu gospodarczym) od surowca, aż do finalnego produktu. Konkurentami są wyłącznie przedsiębiorcy działający na tym samym szczeblu obrotu. Relacje pomiędzy przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu będą miały bardzo duże znaczenie dla stosunków konkurencji w szczególności w przypadku porozumień ograniczających konkurencję.
Wyróżniamy 2 rodzaje porozumień:
1. Porozumienia horyzontalne (poziome) – porozumienia pomiędzy konkurentami. Mają one tendencję do szybkiego i gwałtownego ograniczenia konkurencji, stąd też przez długi czas prawo antymonopolowe interesowało się tylko i wyłącznie relacjami horyzontalnymi (np. kartel pomiędzy producentami).
2. Porozumienia wertykalne (pionowe) – porozumienia pomiędzy przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu. W ich wyniku może dochodzić do ograniczeń konkurencji i to bardzo szybko (np. zawarcie przez dostawcę surowca porozumień opatrzonych klauzulą wyłączności ze wszystkimi producentami wykorzystującymi ten surowiec i tym samym wykluczy z rynku swoich konkurentów). Podobnie jest w systemach wyłącznej dystrybucji gdzie może dojść do sytuacji, w której dystrybutor 2 i 3 nawet gdyby chciał rozprowadzać produkty producenta 1 będzie miał zamknięty dostęp do takiej możliwości. Wszelkie klauzule wyłączności terytorialnej, asortymentowej powodują ograniczenie konkurencji stąd też dość szczegółowo analizuje się obecnie na gruncie prawa antymonopolowego tego typu przypadki (bogate orzecznictwo i szereg regulacji szczególnych).
Porozumienia zawarte między przedsiębiorcami działającymi na różnych rynkach właściwych nie powodują jakichkolwiek naruszeń konkurencji.
Zakaz porozumień ograniczających konkurencję (art. 6. ust. 1. ustawy i art. 101. ust.1 TFUE) – jedna z dwóch praktyk ograniczających konkurencję obok nadużywania pozycji dominującej
Zgodnie z art. 6 zakazane są poro...
UKSW.Prawo