12. Zasiłki rodzinne i inne świadczenia - zmiany i koncepcje w świecie.pdf - W. Muszalski - Ubezpieczenia społeczne - monikapiotr21

12. Zasilki rodzinne

i inne swiadczenia

, ..

zmiany

i koncepcje

w sWlecle

12.1. Zasilki

rodzinne

Europa.

W krajach

europejskich

funkcjonuja

ubezpieczeniowy

lub zaopatrze-

niowy sposób zabezpieczenia

rodzinnego.

Zaden

z nich nie ma na celu dokony-

wania

redystrybucji

pionowej

zamozniejszych

grup

ludnosci

rzecz

ludnosci

biednej,

jak w przypadku

pomocy

spolecznej.

Chodzi

o redystrybucje

pozioma

w tych

samych

grupach

dochodowych.

Zadaniem

ich,

aczkolwiek

w ograniczonym

zakresie,

jest

wyrównywanie

poziomu

zycia rodzin

obarczo-

nych utrzymaniem

dzieci z poziomem

zycia rodzin

nieobarczonych

takim

obo-

wiazkiem.

Zasada

równej

placy za równa

prace

wymusza

korekty

realizowane

poprzez

system zasilków

rodzinnych.

Rozwiazanie

polegajace

na regulacji

po-

datku

dochodowego

jest

mniej

odpowiednie,

zarówno

wzgledu

jego

sztywnosc, jak i zakres.

Systemy zasilków rodzinnych

i porodowych,

aczkolwiek bardzo zróznicowa-

ne, dzialaja we wszystkich krajach

Unii Europejskiej.

W latach

dziewiecdziesia-

tych w dziewieciu

z nich udzial

wydatków

na zasilki rodzinne

wzrastal

w sto-

sunku

do produktu

krajowego

brutto

i byl wyraznie

uzalezniony

od liczby uro-

dzen. Zasilki rodzinne

sa wyplacane

po urodzeniu

pierwszego

dziecka

(wyjatek

stanowi

Francja,

gdzie wyplacane

sa po urodzeniu

drugiego)

az do osiagniecia

przez

nie

18 lat, z mozliwoscia

przedluzenia

tego

okresu

w wiekszosci

krajów

w przypadku

dalszej nauki.

W skrajnym

przypadku

- w Austrii

i Niemczech

27 roku

zycia i sa traktowane

jako

srodek

lagodzacy

bezrobocie.

Natomiast

w krajach

anglosaskich

Anglii

i Irlandii

zasilki

te sa wyplacane

16 lat,

z mozliwoscia

przedluzenia

tego

czasu tylko o 3 lata. W biedniejszych

krajach

poludniowej

Europy

(Portugalia,

Hiszpania,

Wlochy,

Grecja)

sa uzaleznione

od dochodu

rodziny. W wielu przypadkach

wysokosc zasilków rodzinnych

zalezy

od liczby dzieci lub ich wieku. Podlegaja

one waloryzacji

w stosunku

do cen ar-

tykulów

konsumpcyjnych.

W krajach

o znacznej

liczbie

pracowników

cudzo-

ziemskich,

których

rodziny

odznaczaja

sie wieksza

dzietnoscia

niz ludnosc

ro-

152

dzima, mozna zaobserwowac

tendencje

(ze wzgledów politycznych)

do minima-

lizowania

roli tych swiadczen,

w celu ograniczenia

preferencji

w stosunku

tych

pracowników

kosztem

miejscowej

ludnosci.

tego

powodu

doszlo

w 1978 r. do zmian

w zakresie

przyznawania

zasilków

rodzinnych

we Francji,

gdzie odtad

wykorzystuje

sie w tej mierze

elementy

o charakterze

pomocy

spo-

lecznej.

Na Wegrzech,

które

przeszly

od 1990 r. na system zasilków zaopatrze-

niowych

uzaleznionych

obywatelstwa,

obserwuje

sie ich wplyw na wzrost

przyrostu

naturalnego

wsród ludnosci

cyganskiej.

Rozwiazania

typu polskiego

Funduszu

Alimentacyjnego

(który zostal zlik-

widowany z dniem

1 maja 2004 r.), choc róznie zorganizowane,

istnieja

równiez

w Austrii,

Danii, Finlandii,

Francji,

Holandii

i Szwecji. Urlop wychowawczy, a w

niektórych

krajach

rodzicielski,

przysluguje

w wielu krajach

Unii Europejskiej

z wyjatkiem

Belgii, Irlandii,

Wielkiej

Brytanii,

zwykle z gwarancja

zachowania

miejsca

pracy,

a niekiedy

z uprawnieniem

do swiadczenia

pienieznego.

W Ho-

landii

role

urlopów

wychowawczych

spelnia

szeroko

rozpowszechniona

praca

kobiet

w niepelnym

wymiarze

czasu pracy.

W Rosji z budzetu

federalnego

sa finansowane

zasilki dla dzieci. Do 1993 r.

wyrózniano

ich az 17 rodzajów, nastepnie

uproszczono

ten system, wprowadzajac

zasilek rodzinny

w zaleznosci

od wieku dziecka

(do 6 lat i od 6 do 16 lat) o wy-

sokosci odpowiednio

70% i 60% placy minimalnej,

który jest wraz z nia walory-

zowany, oraz pewne inne swiadczenia

lacznie nazwane

rekompensatami.

Zasilek

wychowawczy nadal jest wyplacany z Funduszu

Ubezpieczen

Spolecznych.

Stany Zjednoczone.

Zupelnie

inaczej przedstawia

sie sytuacja w Stanach

Zjed-

noczonych

Ameryki,

gdzie do niedawna

nie istnialo

ani stanowe,

ani federalne

ustawodawstwo

pracy chroniace

macierzynstwo.

Nie bylo tez systemu

zasilków

rodzinnych

w rozumieniu

europejskim.

Dopiero

w 1993 r. weszla w zycie ustawa

federalna

o mozliwosci

korzystania

ze zwolnien

z wykonywania

pracy z powo-

dów rodzinnych

i medycznych.

Przewiduje

ona moznosc

uzyskania

urlopu

bez-

platnego

w razie

urodzenia

dziecka.

Natomiast

w ramach

pomocy

spolecznej

istnieje,

zgodnie

z doktryna

liberalna,

stosunkowo

dobrze

rozbudowany

system

pomocy

dla dzieci samotnych

matek

pozostajacych

bez dochodu.

Wywodzi

sie

on z ustawy o zabezpieczeniu

spolecznym

z 1935 r. Jest to rozwiazanie

najbar-

dziej kontrowersyjne

i dyskusyjne w zakresie

zabezpieczenia

spolecznego

w tym

kraju. Dotyczy ludnosci murzynskiej,

ale nie tylko, i ma charakter

polityczny. Po-

woduje

w istotnej

mierze

dziedzictwo

ubóstwa

z pokolenia

na pokolenie.

1975 r. panstwo

zaangazowalo

sie w egzekwowanie

naleznosci

alimentacyjnych.

W polowie

lat dziewiecdziesiatych

co siódme

dziecko

otrzymywalo

zasilek,

wraz z ich opiekunami

daje 14 mln osób utrzymujacych

sie z zasilków. Za rzadów

prezydenta

Billa Clintona

doszlo na tym tle do zasadniczego

starcia miedzy par-

tia demokratyczna

i republikanska.

W rezultacie

zaostrzono

warunki

wyplaty

swiadczen,

zwlaszcza w stosunku

do matek

nieletnich,

ograniczono

swiadczenia

dla imigrantów,

podjeto

próby aktywizacji zawodowych

osób otrzymujacych

za-

silki. Sprawa

pozostaje

nadal

otwarta.

153

12.2. Zasilki chorobowe

W zakresie

zasilków chorobowych

warto

zwrócic uwage na pewne

charakterys-

tyczne

zmiany, jakie

nastapily

w okreslonych

krajach

europejskich.

W Niem-

czech

(w RFN)

w 1969 r. dokonano

podzialu

ponoszenia

ryzyka choroby

pra-

cownika.

Obok

ubezpieczenia

chorobowego

obciazono

nim

pracodawców,

a wiec podobnie

jak to uczyniono

w Polsce w 1995 r. Pracodawcy

zostali

obcia-

zeni

obowiazkiem

wyplaty

pelnego

wynagrodzenia

za pierwsze

6 tygodni

nie-

zdolnosci

do pracy robotnika

z powodu

choroby,

a tym samym odciazono

ubez-

pieczenie.

Z utrzymania

prawa

do wynagrodzenia

w takich

przypadkach

po-

przednio

korzystali

tylko

pracownicy

umyslowi

(podobnie

jak

w Polsce

1975 r., to jest do ostatecznego

zrównania

w uprawnieniach

obu tych grup pra-

cowniczych

przez kodeks

pracy).

Po tym okresie

przyslugiwal

pracownikom

za-

silek z ubezpieczenia

w wysokosci

80%

(ostatnio

obnizony

do 70%) wynagro-

dzenia do 78 tygodni zwolnienia

lekarskiego

z pracy w ciagu trzech lat z powodu

tej samej choroby.

Mimo trwajacego

nadal w Niemczech

rozróznienia

prawnego

obu tych grup najwazniejsze

ich uprawnienia

zostaly zrównane,

podobnie

jak to

sie stalo w tym kraju w ubezpieczeniu

emerytalno-rentowym.

Podzial

ryzyka

niezdolnosci

pracy

pracownika

miedzy

ubezpieczenie

a pracodawce

ma miejsce

w wielu

krajach.

Proporcje

w tym podziale

ulegaja

zmianom,

poniewaz

zwiazki zawodowe

uzyskuja w drodze

ukladów

zbiorowych

pracy zapewnienie

badz wyplaty wynagrodzenia

przez pracodawce

przez okres-

lony czas, badz doplat

do otrzymywanych

zasilków ubezpieczeniowych.

Inaczej przedstawia

sie sytuacja w Wielkiej Brytanii.

Tu zasilek chorobowy

przysluguje

przez

okres

do 28 tygodni w roku podatkowym,

w jednakowej

zry-

czaltowanej

kwocie

zaleznej

wysokosci

wynagrodzenia

mieszczacego

sie

w jednej

z trzech

grup

zarobkowych.

Wysokosc

zasilku

jest

wiec uzalezniona

od wysokosci wynagrodzenia,

ale nie w sposób proporcjonalny

jak w systemach

ubezpieczeniowych

kontynencie

europejskim.

Zasilku

nie

otrzymuje

sie

przez pierwsze trzy dni niezdolnosci

do pracy, a swiadectwo

lekarskie jest wyma-

gane w razie nieobecnosci

ponad

7 dni. Od 1983 r. zasilki chorobowe

z ubezpie-

czenia

spolecznego

sa wyplacane

przez

pracodawców

w ciezar

rozliczenia

pla-

conej przez nich skladki ubezpieczeniowej,

a wiec jak w systemie

dawno przyje-

tym w Polsce. Zasilek

macierzynski

od 1982 r. stal sie swiadczeniem

nieskladko-

wym i zryczaltowanym.

Interesujacy

i pouczajacy

jest przyklad

Szwecji. W kraju tym znacznie

rosla

liczba zwolnien

chorobowych.

Zaswiadczenie

lekarskie

nie bylo wymagane

przy

krótkiej

nieobecnosci

w pracy,

a wysokosc wyplaty

siegala zarobku.

W 1992 r.

zaostrzono

rygory, za pierwszy dzien zwolnienia

w ogóle przestala

przyslugiwac

zaplata,

za kolejne

dwa dni nieobecnosci

w wysokosci 75% wynagrodzenia,

a na-

stepnie

w wysokosci

90%. Efektem

zmian byl gwaltowny spadek

zwolnien.

System ubezpieczenia

chorobowego

obejmuje

równiez ubezpieczenie

w ra-

zie macierzynstwa.

W krajach

Unii Europejskiej

urlop macierzynski

z gwaranto-

wanym zasilkiem

wynosi 13-16 tygodni.

154

----oIIIIII

W Czechach

w wyniku transformacji

zasilek

chorobowy

ustalono

w wyso-

kosci 50% wynagrodzenia

za pierwsze 3 dni niezdolnosci

do pracy, a za nastepne

69% przy wprowadzeniu

analogicznego

do polskiego

ubezpieczenia

chorobowe-

go ze skladka

oplacana

przez pracodawce

w wysokosci 3,3% wyplat na wynagro-

dzenie

i 1,1% przez

pracownika.

Natomiast

na Wegrzech

zasilek wynosi 70%

wynagrodzenia

(dla pracowników

o okresie

zatrudnienia

krótszym

niz 2 lata -

60%) i w jednej

trzeciej

pokrywany

jest przez pracodawce.

14 dni niezdol-

nosci do pracy pracodawca

wyplaca wynagrodzenie.

12.3. Ubezpieczenie

pielegnacyjne

Wbrew ogólnie

przyjetej

opinii, ze ubezpieczenie

spoleczne

zapewnia

swiadcze-

losowych, w 1995 L w Niemczech

nia we wszystkich

znanych

przypadkach

zor-

ganizowano

odrebny,

nowy rodzaj ubezpieczenia

- ubezpieczenie

pielegnacyjne.

Zadaniem

jego

jest

finansowanie

kosztów

swiadczen

dla osób

wymagajacych

opieki w miejscu ich zamieszkania

ze wzgledu na stan zdrowia lub uposledzenie

funkcji organizmu.

Opieke

w tym zakresie

zapewnialy

gminy w ramach

pomocy

spolecznej,

niemniej jednak

koszty z nia zwiazane powaznie

rosly, przekraczajac

ich mozliwosci. Koszt przebywania

takich osób w domach

opieki, nie wspomina-

jac juz o szpitalach,

jest bardzo

wysoki, znacznie

wyzszy niz w miejscu zamiesz-

kania.

Dotyczy

to przede

wszystkim

opieki

nad

osobami

starszymi,

zwlaszcza

w wieku

powyzej

80 lat, ale równiez

nad

dziecmi.

Ubezpieczenie

to wlaczono

w struktury

kas chorych.

Okreslono

trzy stopnie

bezradnosci

w zaleznosci

czasu zapotrzebowania

na bezposrednia

opieke ze strony drugiej osoby. Skladka

zostala

ustalona

na 1,7% dochodu

osób czynnych zawodowo,

pracodawca

i pra-

cownik

pokrywaja

ja w równych

czesciach.

Wprowadzenie

tego

ubezpieczenia

spowodowalo

lawine

wniosków

o opieke.

W rezultacie

przyznano

1,3 mln

osób, z których

80% znajduje

sie pod opieka

rodziny.

Proces

starzenia

sie

ludnosci

wsród

krajów

wysoko

uprzemyslowionych

tez w 2000 L wprowadzono

przybiera

szczególne

rozmiary

w Japonii.

Dlatego

tam zblizony system opieki nad ludzmi

starymi.

12.4. Ubezpieczenie

inwalidzkie

i na wypadek

smierci zywiciela

Ubezpieczenie

inwalidzkie

z innych przyczyn niz wypadek

przy pracy i choroba

zawodowa,

zwane

czesto

w skrócie

z przyczyn

ogólnych,

stworzone

zostalo

w Niemczech

lacznie

z systemem

emerytalnym

w 1889 L, a nastepnie

w 1911 L

rozszerzone

o ubezpieczenie

rentowe

wdowie

i sieroce.

W ten

sposób

zostalo

wtopione

w jeden

system

swiadczen

dlugookresowych

i przyjete

w innych kra-

jach,

miedzy innymi w Polsce.

Natomiast

w niektórych

krajach

swiadczenia

in-

walidzkie sa traktowane

jako swego rodzaju swiadczenia w razie przedluzajacej

sie

155

niezdolnosci

do pracy z powodu

choroby

i z tej racji traktowane

lacznie z ubez-

pieczeniem

chorobowym.

Ten system zostal przyjety we Francji,

Belgii i w Wiel-

kiej Brytanii. Do drugiego

rozwiazania

nawiazuje

w pewnej mierze system wpro-

wadzony

w Polsce w wyniku reformy

1999 r. jako wyodrebnione

ubezpieczenie

rentowe.

W wielu krajach wysokosc renty jest niezalezna

od okresu skladkowego

(zatrudnienia).

Taki system przyjeto

w Belgii, Hiszpanii,

Francji,

Irlandii,

Ho-

landii

i w Wielkiej

Brytanii.

W systemach

tych na ogól okreslony

jest

czas wy-

czekiwania

niezbedny

do uzyskania

prawa

do renty.

Natomiast

w innych

kra-

jach, takich jak Dania,

Niemcy, Wlochy, Austria,

Portugalia,

Szwecja, Finlandia

i Grecja

(z wyjatkiem

rolników),

wysokosc renty zalezy od okresu

skladkowego

(zatrudnienia), podobnie jak w Polsce.

W zwiazku z nowymi mozliwosciami

medycyny nastapil

rozwój rehabilitacji

leczniczej

finansowanej

ze srodków

ubezpieczenia

lub przez panstwowa

sluzbe

zdrowia, tam gdzie ona istnieje.

Liczba rent inwalidzkich

w znacznym

stopniu

zalezy od przyjetego

w danym

kraju systemu uprawnien.

Niezaleznie

od systemu uprawnien

liczba ta zwieksza

sie równiez

ze wzgledu na czynniki zewnetrzne,

co jest powszechnie

znane

i ob-

serwowane

w okresach

zwiekszajacego

sie bezrobocia.

Liczbe rent inwalidzkich

na tysiac ubezpieczonych

w 1998 r. w poszczegól-

nych krajach

przedstawia

tabela

12.1.

Tabela

12.1. Liczba

rent inwalidzkich

na tysiac

ubezpieczonych

(1998)

28,3

93,2

96,0

28,8

43,8

59,4

121,8

64,2

196,7

Mezczyzni

203,9

131,9

55,4

37,5

54,3

62,0

64,8

72,0

60,4

Kobiety

Brytania

Stany Zjednoczone

W Stanach

Zjednoczonych

system

rent

inwalidzkich

zostal

wprowadzony

w 1957 r., a w Japonii

dopiero

w 1986 r. We Wloszech

od 1984 r. przyznanie

prawa do renty powiazano

wylacznie ze zmniejszeniem

zdolnosci

do zarobkowa-

nia, a nie utrata

zdrowia,

co sprawilo, ze znacznie

zmniejszono

liczbe rentobior-

ców. W Szwecji, co charakterystyczne,

w zwiazku z reforma

emerytalna

z 1999 r.

ubezpieczenie

inwalidzkie

zostalo

wyodrebnione,

a jego

finansowanie

przejete

przez panstwo.

Renta

przysluguje

po roku pobierania

zasilku chorobowego.

Wy-

nosi 65% podstawy

obliczonej jako przecietne

wynagrodzenie

z czterech

lat z os-

156

12. Zasiłki rodzinne i inne świadczenia - zmiany i koncepcje w świecie.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: