Wstrząs
„ Wstrząs to chwilowa przerwa na drodze do śmierci”
Stan bezpośredniego zagrożenia życia, który charakteryzuje się ogólnoustrojowym zmniejszeniem przepływu obwodowego krwi (hipoperfuzja) powodującym niedotlenienie tkanek (hipoksja). Najczęstszym objawem wstrząsu jest obniżenie ciśnienia tętniczego (hipotensja)
Uwaga! W pierwszej fazie wstrząsu RR może być prawidłowe, a nawet podwyższone
Patogeneza wstrząsu
URAZ
¯
¯ RR (baroreceptory zatoki szyjnej, serca, łuku aorty)
Reakcja adrenergiczno – współczulna:
- obkurczanie naczyń łożyska żylnego,
- centralizacja krążenia.
- wyrzut katecholamin (adrenalina, noradrenalina)
Wydzielanie ADH (zwiększa zatrzymywanie wody w org., wypełnienie łożyska naczyniowego → RR
Aktywacja układu renina – angiotensyna - aldosteron
aldosteron – zatrzymuje Na w organizmie
renina – produkowana przez aparat przykłębuszkowy , gdy ¯ przepływ nerkowy
HR -częstość akcji serca (Heart Rate)
ADH -hormon antydiuretyczny (Antidiuretic Hormone)
Wydzielanie ADH (wazopresyny- zatrzymuje wodę w organizmie)- Aktywacja układu renina- angiotensyna- aldosteron. Renina- przeksztalca angiotensynogen z wątroby w angiotensynę 1, ta w angiotensynę 2, a ta w aldosteron, który zatrzymuje sód.
Centralizacja krążenia
Zwieracze przedwłośniczkowe zamykają się, jednocześnie otwierają się połączenia tętniczo-żylne (szanty). Dzięki temu krew omija całą sieć naczyń włosowatych (spada w nich wówczas ciśnienie hydrostatyczne).
Wszystkie te mechanizmy naszego organizmu poradzą sobie ze stratą krwi do 20%.
Objway:
Ø OUN – zaburzenia świadomości, lęk, niepokój
Ø skóra – blada, zimna, zlana potem, sinica obwodowa
Ø układ pokarmowy – nudności, wzdęcia, biegunki, wymioty
Ø układ moczowy – skąpomocz, bezmocz
Ø układ oddechowy – płytki, szybki oddech, sinica,
Ø układ krążenia – tachykardia, ¯RR (do nieokreślonego), zapadnięcie żył, tętno nitkowate
MODS (multiorgan dysfunction syndrome)
- obrzęk płuc i ARDS
- ostra niewydolność nerek
- encefalopatia septyczna
- niewydolność serca (we wstrząsie niekardiogennym)
- niedrożność jelit, toksemia
- niedokrwienne zapalenie wątroby
- zapalenie trzustki
- DIC -skaza krwotoczna ze zużycia
Przyczyny wstrząsu
Wszystkie przyczyny, które prowadzą do dysproporcji między dysproporcją krwi, a objętością łożyska naczyniowego:
Oligowolemia: wstrząs krwotoczny i hipowolemiczny; przyczyna- urazy
Powiększenie łożyska naczyniowego:
- wstrząs rdzeniowy,
- wstrząs neurogenny (rozszerzenie łożyska naczyniowego pod wpływem silnych bodźców bólowych)
- wstrząs anafilaktyczny (rozszerzenie łożyska naczyniowego pod wpływem histaminy)
- wstrząs septyczny, toksyczny (porażenie błony mięśni naczyń przez bakterie, toksyny, leki)
Niedotlenienie mięśnia sercowego (wstrząs kardiogenny): osłabienie kurczliwości,
utrudnione napełnienie serca (zaburzenie rytmu, tamponada, odma prężna),
Niewydolność układu oddechowego (wstrząs płucny): zaburzenie wentylacji,
zaburzenie perfuzji (zaburzenie przepływu przez łożysko naczyniowe), zaburzenie
dyfuzji (np. obrzęk płuc)
Nieprawidłowa funkcja krwinek czerwonych (wstrząs hemolityczny).
Podział wstrząsu:
Wstrząs kardiogenny
• zawał mięśnia sercowego
• zespół małego rzutu serca
• zaburzenia rytmu serca
Wstrząs obturacyjny
• tamponada serca
• masywny zator płucny
• ostre nadciśnienie płucne
Wstrząs oligowolemiczny
• krwotok
• utrata płynów ustrojowych
Wstrząs dystrybucyjny
• septyczny
• anafilaktyczny
• neurogenny
Lub
1. Hipowolemiczny (oligowolemiczny)
2. Kardiogenny
3. Dystrybucyjny (naczyniopochodny)
Wstrząs hipowolemiczny:
Zmniejszenie wypełnienia naczyń krwionośnych wskutek nagłego ubytku krwi pełnej lub osocza z przestrzeni wewnątrznaczyniowej.
Przyczyny:
- urazy, złamania
- krwotok (pęknięty tętniak aorty, serca), krwawienia z p/pokarmowego
- utrata osocza i płynów pozakomórkowych, np. oparzenia
- zmiażdżenia
- nadmierna utrata wody i elektrolitów, np. uporczywa
biegunka i wymioty, niedrożność jelit, moczówka prosta
- gromadzenie się płynu w tzw. trzeciej przestrzeni –zapalenie otrzewnej, trzustki, w wysiękach i przesiękach do jam ciała
Objawy:
Wstrząs skompensowany (wyrównany)
- Osłabienie i zawroty głowy (hipoksja i kwasica)
- Wzmożone pragnienia (hipowolemia)
- Bladość (obkurczenie naczyń skórnych przez działanie katecholamin; lub utrata krwi)
- Tachykardia (aktywność układu współczulnego- katecholaminy)
- Spocona skóra (wpływ katecholamin na gruczoły potowe)
- Tachypnoe (stres, katecholaminy, kwasica, niedotlenienie)
- Zmniejszenie diurezy (hipowolemia, hipoksja, katecholaminy)
- Osłabienie tętna na obwodzie- tętno nitkowate (obkurczenie naczyń, tachykardia, utrata krwi)
Wstrząs zdekompensowany (niewyrównany)
- Hipotonia (hipowolemia i/lub zmniejszenie rzutu serca)
- Zaburzenia świadomości: splątanie, niepokój, agresywność, śpiączka (zaburzenia przepływu mózgowego, kwasica, katecholaminy)
- Zatrzymanie krążenia (niewydolność narządowa wynikająca z utraty krwi i płynów, hipoksja, zaburzenia rytmu serca spowodowane katecholaminami)
1. Faza krwotoku skompensowanego (utrata <20%):
- tachykardia
- wzrost systemowego oporu naczyniowego
- skurczowe i średnie ciśnienie tętnicze bez zmian
2. Faza dekompensacji (utrata krwi >20%):
- bradykardia
- spadek systemowego oporu naczyniowego
- spadek ciśnienia tętniczego
Ocena głębokości wstrząsu:
Parametry życiowe: HR, RR, liczba oddechów, diureza, Ht
Wskaźnik wstrząsowy Allgovera : tętno/ciśnienie skurczowe
Wskaźnik Utrata objętości (%)
Warunki prawidłowe 0,5 0
Wstrząs zagrażający 1,0 20-30
Wstrząs rozwinięty 1,5 30-50
Utrata krwi > 50% - duże ryzyko zgonu
Postępowanie we wstrząsie:
1. Usunięcie przyczyny wstrząsu
2. Uzupełnienie objętości krwi krążącej
3. Zapobieganie / leczenie niewydolności oddechowej
4. Poprawa rzutu serca, przepływu nerkowego
5. Leczenie bólu
6. Antybiotykoterapia
7. Leczenie zaburzeń krzepnięcia
Postępowanie:
○ zapobiec dalszej utracie krwi/ osocza
○ ocena utraty objętości:
I - tachykardia (utrata do 15%)
II - ciśnienia rozkurczowego bez ¯ skurczowego (utrata 15-30%)
III - ¯ ciśnienia rozkurczowego (utrata 30%)
Ocena ta nie jest miarodajna:
w podeszłym wieku (¯ napięcia współczulnego)
leki (β- blokery)
stymulator serca (sztywne 70/ min)
sportowcy wyczynowi (wagotonia)
ciąża (tachykardia i hiperwolemia fizjolog.)
hipotermia (hipotensja i bradypnoe, bradykardia)
wpływ czasu (rozwinięta kompensacja)
rozległy uraz → ból → pobudzenie
wagotonia. stan wzmożonego napięcia układu nerwu błędnego, wpływający na zwolnienie akcji serca i rytmu oddechowego oraz na obniżenie tętniczego ciśnienia krwi, a będący przejawem dostosowania się organizmu do oszczędnej pracy w spoczynku- bradykardia.
FFP - świeżo mrożone osocze (Fresh Frozen Plasma)
...
felek-natala