ustrój RP.docx

Podstawowe zasady Ustroju RP zawarte w konstytucji:* Zasada suwerenności narodu-zwierzchniej władzy, naród RP źródłem władzy.*Zasada republikańskiej formy państwa–wykluczenie dziedziczności władzy.* Zasada w nazwie państwa Rzeczpospolita = republika. *Zasada demokratycznego państwa prawnego–prawo nadrzędną wartością. *Zasada podziału władzy–3 władze: ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza.* Zasada pluralizmu politycznego i społecznego–może istnieć wiele partii. *Zasada unitarnej formy państwa jednolita struktura administracyjno –terytorialna.* Zasada decentralizacji władzy i samorządności - decentralizacji władzy.Konstytucja (ustawa zasadnicza)–jest najważniejszym aktem prawnym i podstawą ustroju politycznego i społecznego państwa.Określa: Relacje między jednostką a państwem (prawa i obowiązki obywatela).Zasady ustroju politycznego i społecznego państwa. Ustrój polityczny-to całość regulacji prawnych dotyczących organizacji, kompetencji oraz wzajemnych relacji organów władzy państwowej.Rola sejmu i senatu:Sejm(izba pierwsza -niższa) i senat(izba druga – wyższa)– organy władzy ustawodawczej (legislatywa) razem tworzą Parlament–najwyższy organ przedstawicielski, który bezpośrednio reprezentuje naród i jego imieniu podejmuje decyzje. Wybory do sejmu i senatu: *Wybory zarządza - prezydent najpóźniej na 90 dni przed upływem obecnego parlamentu.*Kadencja trwa 4 lata – początek pierwsze posiedzenie jej skrócenie.- Uchwała sejmu większością kwalifikowaną 2/3 głosów.- Sejm 3 raz nie udzielił stworzonemu rządowi wotum zaufania.-Gdy w ciągu 4 miesięcy od złożenia w sejmie budżetu nie zostanie uchwalony. Sejm – wybory 460 posłów pięcioprzymiotnikow–(ordynacja proporcjonalna).* Powszechne – nie ma cenzusu - każdy ma prawo głosować- czynne prawo 18, bierne 21.*Równe–każdy wyborca ma jeden głos i każdy jest jednakowo ważny.*Bezpośrednie – posła wybiera wyborca.*Proporcjonalne - partia otrzymuje mandaty proporcjonalnie do liczby uzyskanych głosów.*Tajne – karty wypełniamy za zasłonami i niepodpisane wrzucamy do urny. Senat – wybór 100 senatorów (ordynacja większościowa)*Powszechne- niema cenzusu - każdy ma prawo głosować - czynne prawo 18, bierne 30.*Bezpośrednie-posła wybieram wyborca.*Większościowe - mandaty dla tych, którzy w danym okręgu uzyskali najwięcej głosów.*Tajne - karty wypełniamy za zasłonami i niepodpisane wrzucamy do urny. Posłowie i senatorowie: Mandat parlamentarny ma charakter*Przedstawicielski - pełnomocnictwo do sprawowania urzędu od wyborców*Generalny –wyraża wole narodu i ma kierować się interesami ogółu obywateli*Niezależny (wolny) – posła nie obowiązują instrukcje wyborcze*Nieodwołalny – nie można parlamentarzystów odwołać. Immunitet parlamentarny– nietykalność osobista członków parlamentu. Nie można parlamentarzystów pociągnąć do odpowiedzialności karnej lub aresztować (nietykalność) bez zgody sejmu(zrzeczenie się immunitetu, odebranie immunitetu). *Zasada rozdzielności mandatu i innych funkcji publicznych (nie można łączyć funkcji parlamentarnych).*Posłowie i senatorzy tworzą kluby parlamentarne ( min.15 posłów lub 7 senatorów) lub koła poselskie (min.3 osoby) –zrzeszają one przedstawicieli poszczególnych partii. Kluby mają własne władze i regulaminy – często stosują dyscyplinę klubową –zobowiązanie do głosowania w określony osób. Organizacja i funkcjonowanie sejmu i senatu: Sejm i senat obradują na posiedzeniach –pierwsze zwołuje prezydent (marszałek senior Zbigniew Religa i Ryszard Bender- senat) a kolejne marszałkowie (obrady jawne lub tajne). Organy sejmu:-Marszałek sejmu*Wybierany na pierwszym posiedzeniu (2 osoba w państwie)*Organizuje obrady sejmu, kieruje nimi, ustala harmonogram prac, reprezentuje sejm*Zastępcy –wicemarszałkowie.Prezydium sejmu – marszałek i wicemarszałkowie (ustal plan pracy sejmu i koordynuje prace komisji)Konwent seniorów – prezydium+ przewodniczący klubów i kół parlamentarnych (opiniowanie planu pracy sejmu).Komisje sejmowe:*Komisje stałe–rozpatrywanie spraw będących przedmiotem obrad sejmu, wyrażanie w sprawie ich opinii.* Komisje nadzwyczajne np. śledcza –dla zbadania określonej sprawy (przesłuchiwania świadków).Rodzaje większości w parlamencie-Kworum –liczba posłów niezbędna do podjęcia decyzji: *Większość zwykła – za więcej niż przeciw - wstrzymujący bez znaczenia*Większość bezwzględna –liczba za większa od sumy przeciw i wstrzymujących (odrzucenie poprawek senatu)*Większość kwalifikowana wyrażona ułamkiem 2/3 (zmiany w konstytucji oskarżenie prezydenta przed TS), odrzucenie weta - 3/5. Droga legislacyjna – określone przez prawo czynności konieczne do uchwalenia i wejścia w życie ustawy:*Inicjatywa ustawodawcza –zgłoszenie projektu ustawy do laski marszałkowskiej.*Rozpatrywanie projektu przez sejm (3 czytania), poprawki, praca komisji sejmowych.*Rozpatrywanie projektu przez Senat*Prezydent podpisuje ustawę bądź wetuje albo skierowuje do TK*W przypadku weta sejm ponownie uchwalić ją, ale większością kwalifikowaną 3/5*Prezydent podpisuje i zarządza publikacje w „Dzienniku Ustaw RP”. Zgromadzenie Narodowe (wspólne posiedzenie sejmu i senatu - nie każde) - zwoływane jest w celu:*Odebrania Przysięgi nowego prezydenta*Uznanie prezydenta za niezdolnego do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia*Postawienia prezydenta w stan oskarżenia*Wysłuchania orędzia prezydenta skierowanego do Zgromadzenia. Funkcje Parlamentu:*ustrojodawcza – ustalanie bądź zmiana ustroju politycznego, społecznego lub ekonomicznego –zmiany w konstytucji.*ustawodawcza –regulowanie określonych sfer życia.Inicjatywa ustawodawcza przysługuje Posłom (min.15-tu), Komisjom sejmowym, Senatowi, Prezydentowi, Radzie Ministrów, Grupa min. 100 tys. Obywateli. Kontrolna –tylko sejm - ma prawo kontrolować rząd i inne organy państwa. Wotum zaufania – uchwała parlamentu wrażająca poparcie dla polityki rządu. Wotum nieufności – uchwała sejmu (bezwzględną większością) wyrażająca brak poparcia dla ministra lub rządu –dymisja rządu –wybór nowego premiera. Absolutorium – zatwierdzenie działalności finansowej rządu w określonym czasie i uznanie jej za prawidłową (dobrze realizowany budżet). Zapytania i interpelacje poselskie – pisemne zwracania się posłów do członków rządu (obowiązek odp.) z prośba o informacje. Rola prezydenta w państwie:*Prezydent jest jednoosobowym organem wykonawczym państwa*Najwyższy przedstawiciel RP, gwarantujący ciągłość, władzy państwowej, stoi na straży suwerenności, bezpieczeństwa oraz nienaruszalności i niepodzielności terytorium.Wybór i odwołanie prezydenta:* 5 letnia kadencja –wybory powszechne, tajne, równe, bezpośrednie, większościowe*Ta sama osoba może pełnić tę funkcję tylko 2 razy*Czynne prawo wyborcze 18 lat bierne 35*Kandydata na prezydenta zgłasza, co najmniej 100 tys. Obywateli*1 tura głosowania, – jeżeli dostanie tu jeden z kandydatów więcej niż 50%*2 tura pod 14 dniach- 2 kandydatów – prezydentem zostaje zwycięzca *Decyzje o ważności wyborów –Sąd Najwyższy (każdy ma prawo wnieść protest)*Początek kadencji – złożenie przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym. Skrócenie kadencji: *Śmierć*Zrzeczenie się urzędu*Stwierdzenie nieważności wyborów (SN)*Zgromadzenie Narodowe –uznaje trwałą niezdolność do sprawowania funkcji *Orzeczenie Trybunału Stanu –prezydent złamał konstytucję lub ustawę (w stan oskarżenia stawia Zgromadzenie Narodowe 2/3 głosów)- Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej (parlament), ale konstytucyjną (TS). Uprawnienia prezydenta:*Uprawnienia zwykłe –wymagają kontrasygnaty (podpis premiera i jego odpowiedzialność polityczna)*Prerogatywy (30) – bez zgody premiera (art. 144 ) m.in. uprawnienia wobec parlamentu, powoływanie najwyższych urzędników, tradycyjne uprawnienia. Względem parlamentu:*Zarządzanie wyborów, i zwoływanie pierwszego posiedzenia obu izb,*Inicjatywa ustawodawcza, *Prawo weta ustawy (odrzucenie 2/3 głosów), *Podpisywanie ustaw i ich ogłaszanie w dzienniku ustawy RP*Skracanie kadencji sejmu,(gdy nie da się wyłonić rządu lub budżet nieuchwalony w terminie)*Występowanie z wnioskiem do sejmu o powołanie prezesa NBP*Zwracanie się do TK o zbadanie zgodności ustawy z konstytucją. .Względem Rady Ministrów:*Powoływanie rządu*Dokonywanie zmian w rządzie na wniosek premiera*Zwoływanie Rady Gabinetowej (rząd pod przewodnictwem prezydenta)* v              Wniosek do sejmu o pociągniecie członka rządu do odpowiedzialności prze TS. Względem władzy sądowniczej:*Powoływanie sędziów na wniosek Krajowej rady Sądowniczej*Powoływanie prezesów NSA, SN, TK oraz jednego członka KRS. W zakresie spraw zagranicznych:*Reprezentowanie państwa w strunkach międzynarodowych*Zatwierdzanie i wypowiadanie umów międzynarodowych*Mianowanie i odwoływanie polskich ambasadorów*Przyjmowanie listów uwierzytelniających oraz odwołujących przedstawicieli dyplomatycznych innych państw w Polsce.Najwyższe Zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi i obronnością:*W czasie pokoju sprawuje władzę za pośrednictwem ministra obrony*W sytuacji zagrożenia zarządza powszechną lub częściową mobilizację*Wydaje decyzje o użyciu sił zbrojnych dla obrony kraju*Zarządza wprowadzenie stanu wyjątkowego (gdy nie może się zebrać sejm). Tradycyjne uprawnienia:*Nadawanie obywatelstwa polskiego*Nadawanie orderów*Prawo łaski*Nadawanie tytułów profesorskich.